گنجور

شمارهٔ ۲۶

خسروا بشنو فزونی از چو من کم کاستی
راستی بتوان شنود آخر هم از ناراستی
کی روا دارد خرد آزار حق جستن شها
از برای بیوفایی باطلی کم کاستی
سر بسر دنیا نیرزد موری آزردن از آنک
چون به دست آید اگر پا داردی زیباستی
گر نه دنیا بیوفا بودی و مردم کش چنین
در جهان حاکم کنون هم آدم و حواستی
چون جهان بگرفت اسکندر زدار اهم نداشت
ور جهان داراستی شه در جهان داراستی
خسروا داود شاها ملک اگر باقی بدی
تا ابد ملک سلیمان نبی برجاستی
چون سلیمان شهریاری در زمانه کس نبود
هم به سوی تخته شد و آن تخت کش ماواستی
آن همه شاهان ایرانی و تورانی کجاند
کز نهیب تیغشان بسته کمر جوزاستی
ور نظر کردی به بزم ورزمشان گفتی خرد
کز سپاه و گنج هر شاهی جهان دریاستی
خاک تیره باز گفتی حال هر شه روشنت
تا شدی معلوم رایت خاک اگر گویاستی
آنکه نیکی کرد نام نیک از او باقی بماند
وربدی کردی به گیتی هم به بد رسواستی
بر گرفتی عبرت از حال ملوک باستان
چون شنیدی داستانشان هر که او داناستی
آنچه فردا دید خواهی غافلی امروز هم
باز دیدی عاقلی کش چشم دل بیناستی
هر کسی فردا چو کشت خویشتن خواهد درود
کشت خود امروز بهتر کشتئی گر خواستی
اینکه خلق از کار دنیا گشت نا پروا چنین
ای دریغ ار خلق را با کار دین پرواستی
شاه اگر کردی نظر در جام جم مانند جم
آنچه ناپیدای خلقستی ورا پیداستی

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خسروا بشنو فزونی از چو من کم کاستی
راستی بتوان شنود آخر هم از ناراستی
هوش مصنوعی: ای خسر، به یاد داشته باش که از کسانی مانند من که دارای کمبودهایی هستند، می‌توان چیزهای زیادی آموخت. اما در نهایت، حقیقت را فقط از افرادی که راستگو هستند می‌توان دریافت، نه از کسانی که دروغ می‌گویند.
کی روا دارد خرد آزار حق جستن شها
از برای بیوفایی باطلی کم کاستی
هوش مصنوعی: آیا درست است که عقل، به خاطر یافتن حقیقت، خود را به زحمت بیندازد و در عوض، در پی بی‌وفایی و ناتوانی‌های بی‌اهمیت برود؟
سر بسر دنیا نیرزد موری آزردن از آنک
چون به دست آید اگر پا داردی زیباستی
هوش مصنوعی: دنیا ارزش ندارد که بخواهیم کسی را آزرده خاطر کنیم، زیرا اگر به چیزی دست یابیم، تنها در صورت داشتن ویژگی‌های خوب است که زیبا و ارزشمند می‌شود.
گر نه دنیا بیوفا بودی و مردم کش چنین
در جهان حاکم کنون هم آدم و حواستی
هوش مصنوعی: اگر دنیا به معنای بی‌وفایی نبود و انسان‌ها اینقدر به هم آسیب نمی‌زدند، هم‌اکنون نیز آدم و حوا در همین دنیا زندگی می‌کردند.
چون جهان بگرفت اسکندر زدار اهم نداشت
ور جهان داراستی شه در جهان داراستی
هوش مصنوعی: زمانی که اسکندر جهان را از دست افراد دیگر گرفت، اهمیتی نداشت که چه کسانی در آن دوران بر مردم حکمرانی می‌کردند، زیرا او خود قدرت را در دست داشت و به خوبی از آن بهره‌برداری می‌کرد.
خسروا داود شاها ملک اگر باقی بدی
تا ابد ملک سلیمان نبی برجاستی
هوش مصنوعی: داود، ای پادشاه، اگر سلطنتت دائمی بود، سلطنت سلیمان پیامبر هنوز برقرار بود.
چون سلیمان شهریاری در زمانه کس نبود
هم به سوی تخته شد و آن تخت کش ماواستی
هوش مصنوعی: در زمانی که مانند سلیمان، پادشاهی در دنیا وجود نداشت، او به سوی تخت خود رفت و در آنجا آرامش یافت.
آن همه شاهان ایرانی و تورانی کجاند
کز نهیب تیغشان بسته کمر جوزاستی
هوش مصنوعی: تمام شاهان ایرانی و تورانی کجا هستند که با صدای رعدآسا و تهدیدکننده شمشیرشان، باعث ترس و لرز شجاعان شدند؟
ور نظر کردی به بزم ورزمشان گفتی خرد
کز سپاه و گنج هر شاهی جهان دریاستی
هوش مصنوعی: اگر به مجالس و جشن‌های آنها نگاهی بیندازی، می‌فهمی که حکمت و دانایی از ثروت و قدرت هر پادشاهی فراتر است و در واقع، جهان همچون دریایی وسیع است.
خاک تیره باز گفتی حال هر شه روشنت
تا شدی معلوم رایت خاک اگر گویاستی
هوش مصنوعی: خاک تیره دوباره به تو گفت که هر پادشاهی که روشن است، به محض اینکه مشخص شد، نشانه‌اش از خاک نمایان می‌شود، اگر به حرف خاک گوش کنید.
آنکه نیکی کرد نام نیک از او باقی بماند
وربدی کردی به گیتی هم به بد رسواستی
هوش مصنوعی: کسی که کارهای نیک انجام دهد، نام نیک او در میان مردم باقی خواهد ماند، اما اگر کارهای بدی کند، نامش به خاطر آن بدی‌ها رسوا خواهد شد.
بر گرفتی عبرت از حال ملوک باستان
چون شنیدی داستانشان هر که او داناستی
هوش مصنوعی: از سرگذشت پادشاهان قدیم درس عبرت بگیر، زیرا وقتی داستان‌هایشان را می‌شنوی، کسی را که دارای دانش و آگاهی است، خواهی شناخت.
آنچه فردا دید خواهی غافلی امروز هم
باز دیدی عاقلی کش چشم دل بیناستی
هوش مصنوعی: هر چیزی که فردا قرار است ببینی، امروز هم به نوعی آن را مشاهده کرده‌ای، فقط تو غافل هستی. اگر با چشم دل ببینی، می‌توانی به درک بیشتری دست یابی.
هر کسی فردا چو کشت خویشتن خواهد درود
کشت خود امروز بهتر کشتئی گر خواستی
هوش مصنوعی: هر کسی که بخواهد در آینده به نتیجه خوبی برسد، باید امروز تلاش و کار کند و به فکر زراعت و کاشتن باشد. اگر می‌خواهی فردا به دستاوردهای خوبی بی‌رسی، باید امروز خوب کار کنی و به نیکوی اقدام کنی.
اینکه خلق از کار دنیا گشت نا پروا چنین
ای دریغ ار خلق را با کار دین پرواستی
هوش مصنوعی: این جملات به این معناست که وقتی مردم به کارهای دنیوی مشغول می‌شوند و بی‌توجه به آن هستند، بسیار جای تأسف دارد که اگر به کارهای دینی و معنوی خود نیز توجهی نداشته باشند.
شاه اگر کردی نظر در جام جم مانند جم
آنچه ناپیدای خلقستی ورا پیداستی
هوش مصنوعی: اگر شاه به جام جم نگاه کند، مانند جمشید، هر چیزی که از چشم مردم پنهان است، برای او روشن و نمایان خواهد شد.