نسخة الکتاب
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم من عبد اللّه و ولیّه، عبد اللّه ابی جعفر الامام القائم بامر اللّه امیر المؤمنین الی ناصر دین اللّه الحافظ لعباد اللّه المنتقم من اعداء اللّه ظهیر خلیفة اللّه ابی سعید مولی امیر المؤمنین ابن نظام الدین و کهف الاسلام و المسلمین یمین الدّولة و امین المّلة ابی القاسم ولّی امیر المؤمنین- التوقیع العالی: اعتضادی باللّه- سلام علیک فانّ امیر المؤمنین یحمد [الیک] اللّه الّذی لا اله الّا هو و یسأله ان یصلّی علی محمّد رسوله صلّی اللّه علیه و علی آله و سلّم. امّا بعد، احسن اللّه حفظک و حیاطتک و أمتع امیر المؤمنین بک و بالنّعمة الجسیمة و المنحة الجلیلة و الموهبة النفیسة فیک و عندک و لا اخلاه منک .
و الحمد للّه القاهر بعظمته القادر بعزّته، الدّائم القدیم العزیز الرّحیم الملک المتجبّر المهیمن المتکبّر ذی الآلاء و الجبروت و البهاء و الملکوت الحیّ الذّی لا یموت، فالق الأصباح و قابض الارواح، لایعجزه معتاص و لا یوجد من قضائه مناص، لا تدرکه الأبصار و لا یتعاقب علیه اللّیل و النّهار، الجاعل لکلّ اجل کتابا و لکلّ عمل بابا و لکلّ مورد مصدرا و لکلّ حیّ امدا مقدّرا «اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها وَ الَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنامِها فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضی عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَ یُرْسِلُ الْأُخْری إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی، إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ» المتفرّد بالرّبوبیّة الحاکم لکلّ من خلقه من البقاء بمدّة معلومة حتما منه علی البریّة و عدلا فی القضیّة لا یخرج عنه ملک مقرّب و لا نبیّ مرسل و لا صفیّ لمصافاته و لا خلیل لمناجاته لخلته .
قال اللّه عزّ و جلّ «وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ» و قال عزّ اسمه «إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَ مَنْ عَلَیْها وَ إِلَیْنا یُرْجَعُونَ».
و الحمد للّه الّذی اختار محمّدا صلّی اللّه علیه و علی آله و سلّم من خیر اسرة و اجتباه من اکرم ارومة و اصطفاه من افضل قریش حسبا و اکرمها نسبا و اشرفها اصلا و ازکاها فرعا، و بعثه سراجا منیرا و مبشّرا و نذیرا و هادیا و مهدیّا و رسولا مرضیّا، داعیا الیه و دالّا علیه و حجّة بین یدیه لینذر الّذین ظلموا و بشری للمحسنین، فبلّغ الرسالة و ادّی الامانة و نصح الامّة و جاهد فی سبیل اللّه و عبده حتی اتاه الیقین. صلّی اللّه علیه و علی آله و سلمّ و شرّف و کرّم و عظّم.
و الحمد للّه الذّی انتخب امیر المؤمنین من اهل تلک الملّة الّتی علت غراسها و رست اساسها و استحکمت ارومتها و رسخت جرثومتها و تزین اصلها و تصون فرعها و اجتباه من بین الامّة التّی یذکوزنادها و اصطفاه من لباب الخلافة التّی ینیر شهابها، و اوحده بالسّجایا الجمیلة، و افرده بالخلائق الزّکیّة و اختصّه بالطّرائق الرضّیة الّتی من اوجبها و اولاها و احقّها و احراها التسلیم لامر اللّه تعالی و قضائه و الرضّا ببأسائه و ضرّائه .
فأوفی کلّ ما [هو] من ذلک القبیل و اتّبعه و سلکه و قصد علی منهاج سلفه الصالح و سلک طریقهم المنیر الواضح، و هو فی المنحة علی ما یرطّب لسانه من الشّکر و یقابل مولم الرّزیة بما اسبغ اللّه تعالی علیه من الصّبر و یتلقّی النازلة برضائه بقضائها علی ما سخّر له الذّی جلّ ذراه و یقضی حق الشکر فی الحالین لخالقه و مولاه و یرتبط النّعمة بما یقرّرها و یهنیها و النازلة بالإحتساب الّذی یعفیها و یری انّ الموهبة لدیه فیهما سابغة و الحجّة علیه باعتقاد المصلحة بهما معا بالغة. فلا یعذر فی النّقمة من ربّه سبحانه و هو معترف فی العارفة باحسانة راض فی النائبة بابتلائه و امتحانه لیکون للمزید من فضل اللّه حائزا و من الثّواب بالقدح المعلّی فائزا و لا تفیده الفائدة من جمیع الجهات و لا تعنیه العائدة کیف انصرفت الحالات علما منه بانّ اللّه سبحانه یبتدی‌ء النّعم بفضله و یقضی فیها بعدله و یقدّر الاشیاء بحکمته و یدبّر اختلافها بارادته و یمضیها بمشیئته و یتّفرّد فی ملکه و خلقه و یصرّف احوالهم علی حکمه و یوجب علی کلّ منهم ان یکون لأوامره مسلما و باحکامه راضیا مذعنا .
فسبحان من لا یحمد سواه علی السّراء و الضّراء و تبارک من لا یتّهم [فی] قضایاه فی الشدة و الرخاء. و هو جلّ اسمه یقول «وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُونَ.»
و لمّا استبدّ اللّه تعالی بمشیئته من نقل الامام التقّی الطّاهر الزّکی القادر باللّه- صلّی اللّه علیه حیّا و میتا و قدّس روحه باقیا و فانیا- الی محلّ اجلاله و دار کرامته عند اشفائه علی نهایة الامد المعلوم و بلوغه غایة الاجل المحتوم و ألحقه بآبائه الخلفاء الراشدین صلوات اللّه علیهم اجمعین اسوة ما حتمه اللّه تعالی علی کلّ حیّ سواه و مخلوق فطرته (بجای «فطره» نقل از حواشی مرحوم دکتر فیاض) یداه و حسن لامیر المؤمنین انتقاله الی دار القرار لعلمه بتعویض اللّه ایّاه مرافقة انبیائه الابرار و اعطائه ما اعدّ اللّه الکریم له من الرّاحة و الکرامة و الحلول فی دار المقامة. لکن لا دغ الحرقة و مولم الفرقة اورثه استکانة و وجوما و کسبه تأسّفا و هموما فوقف بین الامر و النّهی مسترجعا و سلّم لمن له الخلق و الامر مبتدأ و مرتجعا لا یغالب فی احکامه و لا یعارض فی نقضه و ابرامه، یساله من فی السموات و الارض کلّ یوم هو فی شأن .
فلجأ امیر المؤمنین عقب هذه القادمة التّی المّت و الهادمة التّی اظلّت الی ما یرید اللّه منه و اوجبه علیه و استکان و استرجع بعد أن ارتاع و تفجّع و قال انّا للّه و انّا الیه راجعون و احتسب و صبر و رضی و شکر بعد معالجة کلّ مغلق من الغمرات و مدافعة کلّ مولم من الملمّات اذ کان رأی الامام القادر باللّه رضی اللّه عنه و قدّس روحه نجما ثاقبا و حلمه جبلا راسیا، شدید الشکیمة فی الدّین وثیق العزیمة فی اطاعة اللّه ربّ العالمین صلّی اللّه علیه صلوة یسکنه بها فی جنّات النعیم و یهدیه الی صراط مستقیم.
و له قدس [اللّه] روحه من جمیل افعاله و کریم اخلاقه ما یعلی درجته فی الائمة الصالحین و تفلح [به] حجّته فی العالمین، انّه لا یضیع اجر المحسنین. و رای امیر المؤمنین بفطنته الثاقبة و فکرته الصافیة صرف الخاطر عن الجزع علی هذه المصائب الی ابتغاء الاجر عنه و الثواب و وصل الرغبة الی اللّه تعالی فی ردّ امانته علی مولاه و انهاضه بما استکفاه یسأله ان یحظی الامام الطاهر القادر باللّه علیه صلوات اللّه و رضوانه و غفرانه بما قدّمه من افعال الخیر المقّربة الیه و یزلفه بما سبق منها لدیه حتّی تتلقّاه الملائکة مبشرة بالغفران و موصلة الیه کرائم التحف و الرضوان .
قال اللّه تبارک و تعالی «یُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوانٍ وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فِیها نَعِیمٌ مُقِیمٌ خالِدِینَ فِیها أَبَداً، إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ.»
و انتدب امیر المؤمنین للقیام بما و کّله اللّه الیه و وجب بالنصّ من الإمام الطاهر القادر باللّه کرّم اللّه مضجعه و نوّر مصرعه علیه لیرئب الصّدع و یقیم السّنن و یضمّ ما تشتّت من الامن و یجبر الوهن و الخلل و یتلافی ما حدث من الزّیغ و الزّلل و یقوم بحقّ اللّه فی رعیّته و یحفظ ما استحفظه ایّاه فی امر بریتّه، فجلس مجلسا عامّا بحضرة اولیاء الدّعوة و زعائمها و اکابر الأسرة و جهائرها و اعیان القضاة و الفقهاء و الشّهود و العلماء و الامائل و الصلحاء، فرغبوا الی امیر المؤمنین فی القیام بحّق اللّه فیهم و التزموا ما اوجبه اللّه من الطّاعة علیهم و اعطوا للصفق ایمانهم بالبیعة اصفاق رضی و انقیاد و تبرّک و استسعاد و قد انار اللّه بصائرهم و اخلص ضمائرهم و ارشدهم الی الهدی و دلّهم علی التّمسّک بالعروة الوثقی. و کان الخطب مما یجلّ و النقص ممّا یخلّ فاصبح کلّ نازلة زائلة و کلّ عضلة جالیة و کلّ متفرق مؤتلفا و کلّ صلاح بادیا منکشفا .
و اصدر امیر المؤمنین کتابه هذا و قد استقامت له الامور و جری علی ادلاله التدبیر و انتصب منصب آبائه الراشدین و قعد مقعد سلفه من الائمّة المهدیّین، صلوات اللّه علیهم اجمعین مستشعرا من قهر اللّه تعالی فیما یسرّو یعلن و یظهر و یبطن مؤثرا رضاه فیما یحلّ و یعقد و یأتی و یقصد آخذا بامر اللّه فیما یقضی متقرّبا الیه بما یزلف و یرضی، طالبا ما عنده من الثواب خائفا من سوء الحساب لا یؤثر قریبا لقرابته و لا یؤخّر بعیدا عن استحقاقه و لا یعمل فکرا و لا رویّة الّا فی حیاطة الحوزة و الرعیّة الی ان یقوّم الحقوق و یرتق الفتوق و یؤمن السّرب و یعذب الشّرب و یطفئ الفتن و یخمد نارها و یهدم منارها و یعفی آثارها و یمّزق اتباعها و یفرّق اشیاعها. و یسأل اللّه المعونة علی ما ولّاه و ارشاده فیما استرعاه جمیع اموره و انحائه و یوفّقه للصّواب فی عزائمه و آرائه .
فامدد متّعنی اللّه بک علی برکة اللّه و حسن توفیقه الی بیعة امیر المؤمنین یدک و لیمدد الیها کلّ من صحبک و سائر من یحویه مصرک. فانّک شهاب دولته الذّی لا یخمد و رائدها الذّی لا ینکدو حسامها الذی لا یرکد، و اجر علی احمد طرائقک و ارشد خلائقک و اجمل سجایاک و اکرم مزایاک فی رعایة ما سوّلناه لک و حیاطته و حفظه و کلاءته. و کن للرّعیّة ابا رؤفا و امّا عطوفا، فانّ امیر المؤمنین قد استرعاک لسیاستهم و استدعاک لإیالتهم. وخذ علی نفسک الیمین المنفّذة الیک من آخذ هذا الکتاب و استوفها علی جمیع من لدیک بمشهد امین امیر المؤمنین محمّد بن محمد السلیمانّی لتکون حجة اللّه و حجّة امیر المؤمنین علیک و علیهم قائمة و الوفاء بها واجبة لازمة. و اعلم ان محلّک عند امیر- المؤمنین محلّ الثّقة الامین لا المتّهم الظّنین، اذ کان فوّض الامر الیک و استظهر بک و لم یستظهر علیک علما منه بانّک تسلک فیها مسالک المخلصین و تکون من المفلحین فانّ السعادة بذلک مقترنة و البرکة فیه مجتمعة و الخیر کلّ الخیر علیک به متوّفر و لک فیه تامّ مستمر. و قرّر عند الخاصّة و العامّة انّ امیر المؤمنین لا یهمل مصلحتها و لا یخلّ برعایتها آخذا فی ذلک بامر اللّه ربّ العالمین حیث یقول و هو اصدق القائلین «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ .
و هذه مناجاة امیر المؤمنین ایّاک، احسن اللّه بک الأمتاع و ادام عنک الرّقاع فتلقّها بالإحنان لها و الإعظام لقدرها و قرّر ما تضمنته علی الکّافة لینشر ذکرها فی الجمهور و یتکامل به الجذل و السرور و لیسکنوا الی ما اباحه اللّه لهم من عطوفة امیر المؤمنین علیهم و نظره بعین الرّأفة الیهم. و اقم الدّعوة لامیر المؤمنین علی منابر ملکک مسمعا بها و مفیدا و مبدئا و معیدا. و بادر الی امیر المؤمنین بالجواب من هذا الکتاب باختیارک ما منه فیه فانّه یتشوّقه و یستدعیه و اطلعه بصواب أثرک فیما نلته و سداد ما تریده و تمضیه و استقامتک علی احمد الشّواکل فی طاعته و اجمل الطرائق فی متابعته فانه یتوکّف ذلک و یتطّلبه و یترقّبه و یتوقّعه ان شاء اللّه و السّلام علیک و رحمة اللّه و برکاته و برکة عبده امیر المؤمنین بک و بالنّعمة الجلیلة و المنحة الجسیمة و الموهبة النفّیسة فیک و عندک و لا اخلاه منک و صلّی اللّه علی محمّد و آله اجمعین و حسبنا اللّه وحده .
برگردان به زبان ساده
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم من عبد اللّه و ولیّه، عبد اللّه ابی جعفر الامام القائم بامر اللّه امیر المؤمنین الی ناصر دین اللّه الحافظ لعباد اللّه المنتقم من اعداء اللّه ظهیر خلیفة اللّه ابی سعید مولی امیر المؤمنین ابن نظام الدین و کهف الاسلام و المسلمین یمین الدّولة و امین المّلة ابی القاسم ولّی امیر المؤمنین- التوقیع العالی: اعتضادی باللّه- سلام علیک فانّ امیر المؤمنین یحمد [الیک] اللّه الّذی لا اله الّا هو و یسأله ان یصلّی علی محمّد رسوله صلّی اللّه علیه و علی آله و سلّم. امّا بعد، احسن اللّه حفظک و حیاطتک و أمتع امیر المؤمنین بک و بالنّعمة الجسیمة و المنحة الجلیلة و الموهبة النفیسة فیک و عندک و لا اخلاه منک .
هوش مصنوعی: به نام خداوند بخشنده مهربان، من عبد الله و ولی او، عبد الله ابی جعفر امام، که به امر خداوند قیام کرده و امیر مؤمنان هستم. به ناصر دین خدا، حافظ بندگان خدا و انتقام‌گیر از دشمنان خدا، فرستاده خلیفه خدا، ابی سعید مولی امیر مؤمنان، فرزند نظام‌الدین و پناه اسلام و مسلمانان، یار دولت و امانت‌دار ملت، ابی القاسم، ولی امیر مؤمنان. سلام بر تو باد؛ امیر مؤمنان درود بر خداوندی که جز او خدایی نیست را می‌دهد و از او خواستار درود بر پیامبرش محمد (صلوات الله علیه) و خانواده‌اش است. اما بعد، خداوند نگهدار و مراقب تو باشد و تو را در حفاظت بگیرد و امیر مؤمنان را از نعمت بزرگ و بخشش‌های ارزشمندت بهره‌مند سازد و از تو دور نکند.
و الحمد للّه القاهر بعظمته القادر بعزّته، الدّائم القدیم العزیز الرّحیم الملک المتجبّر المهیمن المتکبّر ذی الآلاء و الجبروت و البهاء و الملکوت الحیّ الذّی لا یموت، فالق الأصباح و قابض الارواح، لایعجزه معتاص و لا یوجد من قضائه مناص، لا تدرکه الأبصار و لا یتعاقب علیه اللّیل و النّهار، الجاعل لکلّ اجل کتابا و لکلّ عمل بابا و لکلّ مورد مصدرا و لکلّ حیّ امدا مقدّرا «اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها وَ الَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنامِها فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضی عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَ یُرْسِلُ الْأُخْری إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی، إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ» المتفرّد بالرّبوبیّة الحاکم لکلّ من خلقه من البقاء بمدّة معلومة حتما منه علی البریّة و عدلا فی القضیّة لا یخرج عنه ملک مقرّب و لا نبیّ مرسل و لا صفیّ لمصافاته و لا خلیل لمناجاته لخلته .
هوش مصنوعی: سپاس خدایی را که با عظمتش قاهر و با عزتش توانا است؛ دائم و قدیم، عزیز و رحیم، پادشاه و متکبر، که صاحب نعمت‌ها و قدرت و زیبایی و ملکوت است. او زنده‌ای است که نمی‌میرد، صبح‌گاه را می‌شکافد و روح‌ها را جمع می‌کند. هیچ‌کس نمی‌تواند از عذابش فرار کند و هیچ راه فراری از قضای او نیست. دیده‌ها نمی‌توانند او را درک کنند و شب و روز بر او نمی‌گذرد. او برای هر زمانی نوشته‌ای دارد و برای هر عملی دروازه‌ای و برای هر منبعی، مبدأی تعیین‌شده و برای هر موجودی، زمان مشخصی تقدیر کرده است. «خداوند جان‌ها را در هنگام مرگشان می‌گیرد و آنهایی را که نمرده‌اند در خواب می‌سازد؛ پس جان‌هایی را که مقدر شده است می‌گیرد و آنهایی را که قادر به مرگ نیستند، به زمانی معین می‌فرستد. در این، نشانه‌هایی است برای مردمی که تفکر می‌کنند.» او تنها خالق و حاکم بر همه مخلوقاتش است، که بقا را برای آنها به مدت معینی مقرر کرده و در قضاوتش به عدالت رفتار می‌کند؛ هیچ ملکی نزدیک و نه پیامبری فرستاده و نه کسی که به او نزدیک باشد از این قضا بیرون نمی‌رود.
قال اللّه عزّ و جلّ «وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ» و قال عزّ اسمه «إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَ مَنْ عَلَیْها وَ إِلَیْنا یُرْجَعُونَ».
هوش مصنوعی: خداوند متعال فرمود: «و برای هر قوم موعدی است و زمانی که موعدشان فرا رسد، نه یک ساعت تأخیر خواهند کرد و نه زودتر می‌آیند.» و همچنین فرمود: «ما وارث زمین و هر کسی هستیم که بر آن است و به سوی ما بازگردانده می‌شوند.»
و الحمد للّه الّذی اختار محمّدا صلّی اللّه علیه و علی آله و سلّم من خیر اسرة و اجتباه من اکرم ارومة و اصطفاه من افضل قریش حسبا و اکرمها نسبا و اشرفها اصلا و ازکاها فرعا، و بعثه سراجا منیرا و مبشّرا و نذیرا و هادیا و مهدیّا و رسولا مرضیّا، داعیا الیه و دالّا علیه و حجّة بین یدیه لینذر الّذین ظلموا و بشری للمحسنین، فبلّغ الرسالة و ادّی الامانة و نصح الامّة و جاهد فی سبیل اللّه و عبده حتی اتاه الیقین. صلّی اللّه علیه و علی آله و سلمّ و شرّف و کرّم و عظّم.
هوش مصنوعی: سپاس خداوندی را که محمد صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم را از میان بهترین خاندان‌ها برگزید، و از شریف‌ترین نسب‌ها انتخاب کرد، و او را از میان قریش با بهترین خویشاوندی و خالص‌ترین نسل‌ها برگزید. او را به عنوان چراغی نورانی، بشارت‌دهنده، هشداردهنده، راهنما و رسولی پسندیده فرستاد. محمد مردم را به سوی خدا دعوت کرد و به حق راهنمایی کرد و حجتی بود که در پیشگاه مردم قرار داشت تا ظالمان را بترساند و بشارتی برای نیکوکاران باشد. او رسالت را به طور کامل به جا آورد، امانت را تحویل داد، به ملت نصیحت کرد و در راه خدا جهاد کرد تا زمانی که به حقیقت پیوست. بر او و خاندانش درود و سلام باد و خداوند او را گرامی و محترم بدارد و بزرگ شمارد.
و الحمد للّه الذّی انتخب امیر المؤمنین من اهل تلک الملّة الّتی علت غراسها و رست اساسها و استحکمت ارومتها و رسخت جرثومتها و تزین اصلها و تصون فرعها و اجتباه من بین الامّة التّی یذکوزنادها و اصطفاه من لباب الخلافة التّی ینیر شهابها، و اوحده بالسّجایا الجمیلة، و افرده بالخلائق الزّکیّة و اختصّه بالطّرائق الرضّیة الّتی من اوجبها و اولاها و احقّها و احراها التسلیم لامر اللّه تعالی و قضائه و الرضّا ببأسائه و ضرّائه .
هوش مصنوعی: سپاس خدای را که امیرالمؤمنین را از میان آن ملت انتخاب کرد که ریشه‌هایش گسترش یافته و پایه‌هایش استوار شده و نسل‌هایش تقویت شده‌اند. اصل و فرع این ملت با زیبایی آراسته و از آسیب‌ها محافظت شده است. او را از میان امت‌هایی که نامشان در یادهاست برگزید و از میان جانشینی برگزیده شد که نورش همه‌جا را روشن می‌سازد. خداوند او را با صفات نیکو یکتا و با خلاقیت‌های پاک ویژه کرده و به او مسیرهای پسندیده‌ای عطا کرده است. از جمله این مسیرها، تسلیم شدن در برابر امر خداوند بلندمرتبه و رضایت به سختی‌ها و مشکلاتی است که به انسان می‌رسد.
فأوفی کلّ ما [هو] من ذلک القبیل و اتّبعه و سلکه و قصد علی منهاج سلفه الصالح و سلک طریقهم المنیر الواضح، و هو فی المنحة علی ما یرطّب لسانه من الشّکر و یقابل مولم الرّزیة بما اسبغ اللّه تعالی علیه من الصّبر و یتلقّی النازلة برضائه بقضائها علی ما سخّر له الذّی جلّ ذراه و یقضی حق الشکر فی الحالین لخالقه و مولاه و یرتبط النّعمة بما یقرّرها و یهنیها و النازلة بالإحتساب الّذی یعفیها و یری انّ الموهبة لدیه فیهما سابغة و الحجّة علیه باعتقاد المصلحة بهما معا بالغة. فلا یعذر فی النّقمة من ربّه سبحانه و هو معترف فی العارفة باحسانة راض فی النائبة بابتلائه و امتحانه لیکون للمزید من فضل اللّه حائزا و من الثّواب بالقدح المعلّی فائزا و لا تفیده الفائدة من جمیع الجهات و لا تعنیه العائدة کیف انصرفت الحالات علما منه بانّ اللّه سبحانه یبتدی‌ء النّعم بفضله و یقضی فیها بعدله و یقدّر الاشیاء بحکمته و یدبّر اختلافها بارادته و یمضیها بمشیئته و یتّفرّد فی ملکه و خلقه و یصرّف احوالهم علی حکمه و یوجب علی کلّ منهم ان یکون لأوامره مسلما و باحکامه راضیا مذعنا .
هوش مصنوعی: در این متن به این موضوع پرداخته شده که انسان باید به طور کامل از اصول و روش‌های گذشتگان صالح پیروی کند و در مسیر آنها گام بردارد. او باید در برابر نعمت‌ها شکرگزار باشد و در مواجهه با سختی‌ها صبر پیشه کند و به رضا نسبت به قضا و قدر الهی توجه داشته باشد. همچنین، برای هر دو حالت نعمت و بلا، باید شکرگزاری به جای آورد و در هر موقعیت از خواست خداوند آگاه و راضی باشد. در واقع، لازم است که انسان در هر وضعیتی به فضایل الهی نگاهی مثبت داشته باشد و بپذیرد که خداوند با حکمت و عدل خود، امور را سامان می‌دهد و در پی آن، انسان باید تسلیم اوامر خداوند باشد و از دستورات او پیروی کند.
فسبحان من لا یحمد سواه علی السّراء و الضّراء و تبارک من لا یتّهم [فی] قضایاه فی الشدة و الرخاء. و هو جلّ اسمه یقول «وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُونَ.»
هوش مصنوعی: پس حمد و تقدیس بر کسی است که غیر از او کسی شایسته حمد نیست، چه در سختی و چه در آسانی. او بزرگ‌مرتبه است و نمی‌توان کسی را به قضاوت او متهم کرد، چه در مشکلات و چه در آرامش. و او که نامش بلند است می‌فرماید: «ما شما را به بدی و خوبی آزمایش می‌کنیم و به سوی ما بازگردانده می‌شوید.»
و لمّا استبدّ اللّه تعالی بمشیئته من نقل الامام التقّی الطّاهر الزّکی القادر باللّه- صلّی اللّه علیه حیّا و میتا و قدّس روحه باقیا و فانیا- الی محلّ اجلاله و دار کرامته عند اشفائه علی نهایة الامد المعلوم و بلوغه غایة الاجل المحتوم و ألحقه بآبائه الخلفاء الراشدین صلوات اللّه علیهم اجمعین اسوة ما حتمه اللّه تعالی علی کلّ حیّ سواه و مخلوق فطرته (بجای «فطره» نقل از حواشی مرحوم دکتر فیاض) یداه و حسن لامیر المؤمنین انتقاله الی دار القرار لعلمه بتعویض اللّه ایّاه مرافقة انبیائه الابرار و اعطائه ما اعدّ اللّه الکریم له من الرّاحة و الکرامة و الحلول فی دار المقامة. لکن لا دغ الحرقة و مولم الفرقة اورثه استکانة و وجوما و کسبه تأسّفا و هموما فوقف بین الامر و النّهی مسترجعا و سلّم لمن له الخلق و الامر مبتدأ و مرتجعا لا یغالب فی احکامه و لا یعارض فی نقضه و ابرامه، یساله من فی السموات و الارض کلّ یوم هو فی شأن .
هوش مصنوعی: زمانی که خداوند متعال با اراده‌ی خود امام تقی، پاک و مقدس و توانمند به خداوند را به محلّت بزرگداشت و خانه‌ی کرامت خود منتقل کرد، در حالی که او در زندگی و مرگ مورد احترام قرار گرفت و روحش همواره پاک و زنده باشد، به پایان عمر مشخص و به سرنوشت حتمی خود رسید و به جمع پیشینیان خود، خلفای راشدین، ملحق شد. این امر همان‌گونه است که خداوند متعال بر هر موجود زنده‌ای مقرر فرموده است. در چنین وضعیتی، امام با علم به اینکه خداوند به او پاداشی عطا خواهد کرد که او را در کنار انبیای بزرگوار قرار می‌دهد و نعماتی از سوی خداوند کریم به او می‌رسد، به انتقالش به سرای ابدی خوشحال بود. اما آتش اندوه و درد جدایی او را به حالت تسلیم و سکوت وادار کرد و با غم و افسوس مبارزه می‌کرد. او میان فرمان و نهی معلق مانده و تسلیم خداوندی شد که مالک خلقت و امور است، بدون اینکه در احکام او مقاومتی نشان دهد یا در معرض مخالفت با قوانین او قرار گیرد. هر روز، موجودات در آسمان‌ها و زمین از او درخواست می‌کنند و او در شأنی از خداوند قرار دارد.
فلجأ امیر المؤمنین عقب هذه القادمة التّی المّت و الهادمة التّی اظلّت الی ما یرید اللّه منه و اوجبه علیه و استکان و استرجع بعد أن ارتاع و تفجّع و قال انّا للّه و انّا الیه راجعون و احتسب و صبر و رضی و شکر بعد معالجة کلّ مغلق من الغمرات و مدافعة کلّ مولم من الملمّات اذ کان رأی الامام القادر باللّه رضی اللّه عنه و قدّس روحه نجما ثاقبا و حلمه جبلا راسیا، شدید الشکیمة فی الدّین وثیق العزیمة فی اطاعة اللّه ربّ العالمین صلّی اللّه علیه صلوة یسکنه بها فی جنّات النعیم و یهدیه الی صراط مستقیم.
هوش مصنوعی: امیر المؤمنین، پس از این واقعه سخت و ویران‌کننده، به آنچه که خداوند از او می‌خواست و بر او واجب کرده بود، توجه کرد. او خود را آرام کرد و پس از وحشت و غمگینی، گفت: «ما از آن خدا هستیم و به سوی او برمی‌گردیم.» او صبر و شکیبایی کرد و راضی شد و شکرگزاری نمود، پس از اینکه با تمام مشکلات و چالش‌ها مواجه شد. امام، که مورد رضایت خداوند است، مانند ستاره‌ای درخشان و مانند کوهی استوار است؛ او در دین بسیار قوی و در اطاعت از خداوند عزمی راسخ دارد. خداوند او را در بهشت‌های نعمت ساکن گرداند و به راه راست هدایت کند.
و له قدس [اللّه] روحه من جمیل افعاله و کریم اخلاقه ما یعلی درجته فی الائمة الصالحین و تفلح [به] حجّته فی العالمین، انّه لا یضیع اجر المحسنین. و رای امیر المؤمنین بفطنته الثاقبة و فکرته الصافیة صرف الخاطر عن الجزع علی هذه المصائب الی ابتغاء الاجر عنه و الثواب و وصل الرغبة الی اللّه تعالی فی ردّ امانته علی مولاه و انهاضه بما استکفاه یسأله ان یحظی الامام الطاهر القادر باللّه علیه صلوات اللّه و رضوانه و غفرانه بما قدّمه من افعال الخیر المقّربة الیه و یزلفه بما سبق منها لدیه حتّی تتلقّاه الملائکة مبشرة بالغفران و موصلة الیه کرائم التحف و الرضوان .
هوش مصنوعی: و او را به روح بزرگوارش و کارهای زیبا و اخلاق کریمش می‌ستاییم که او را در زمره‌ی پیشوایان نیکوکار بالا می‌برد و حقش در بین مردم روشن خواهد شد، زیرا او پاداش نیکوکاران را از دست نمی‌دهد. امیرالمؤمنین با درایت و تفکر خالصش، ما را از غصه و اندوهی که بر اثر این مصیبت‌ها پیش می‌آید، به سوی طلب پاداش و ثواب الهی و بازگشت امانت به خداوند هدایت می‌کند و خواهان آن است که امام پاک و توانا، مورد رحمت و رضایت خداوند و آمرزش قرار گیرد، و به واسطه‌ی اعمال نیکویی که به سوی او نزدیکش می‌کند، ملایکه او را بشارت آمرزش دهند و هدایای ارزشمند و نعمت‌های الهی را به او برسانند.
قال اللّه تبارک و تعالی «یُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوانٍ وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فِیها نَعِیمٌ مُقِیمٌ خالِدِینَ فِیها أَبَداً، إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ.»
هوش مصنوعی: خداوند متعال بشارت می‌دهد که پروردگارشان به آنها رحمت و خشنودی خود را ارزانی می‌دارد و باغ‌هایی برایشان می‌آفریند که در آنها همیشه برخوردار از نعمت‌های پایدار خواهند بود و جاودانه در آنها خواهند ماند. به راستی که پاداش بزرگ نزد خداوند است.
و انتدب امیر المؤمنین للقیام بما و کّله اللّه الیه و وجب بالنصّ من الإمام الطاهر القادر باللّه کرّم اللّه مضجعه و نوّر مصرعه علیه لیرئب الصّدع و یقیم السّنن و یضمّ ما تشتّت من الامن و یجبر الوهن و الخلل و یتلافی ما حدث من الزّیغ و الزّلل و یقوم بحقّ اللّه فی رعیّته و یحفظ ما استحفظه ایّاه فی امر بریتّه، فجلس مجلسا عامّا بحضرة اولیاء الدّعوة و زعائمها و اکابر الأسرة و جهائرها و اعیان القضاة و الفقهاء و الشّهود و العلماء و الامائل و الصلحاء، فرغبوا الی امیر المؤمنین فی القیام بحّق اللّه فیهم و التزموا ما اوجبه اللّه من الطّاعة علیهم و اعطوا للصفق ایمانهم بالبیعة اصفاق رضی و انقیاد و تبرّک و استسعاد و قد انار اللّه بصائرهم و اخلص ضمائرهم و ارشدهم الی الهدی و دلّهم علی التّمسّک بالعروة الوثقی. و کان الخطب مما یجلّ و النقص ممّا یخلّ فاصبح کلّ نازلة زائلة و کلّ عضلة جالیة و کلّ متفرق مؤتلفا و کلّ صلاح بادیا منکشفا .
هوش مصنوعی: امیرالمؤمنین با اراده الهی برای انجام وظایفی که به او محول شده بود، بر اساس نص صریح از امام معصوم، انتخاب گردید. هدف او اصلاح جامعه، برقرار کردن سنت‌ها و جمع‌آوری آنچه که پراکنده شده بود، تقویت امنیت و رفع ضعف‌ها و نقایص موجود و اصلاح انحرافات و اشتباهات بود. او به عنوان نماینده حق الهی در میان مردم باید از آنچه خداوند در خصوص رعایت حقوق آنها به او سپرده بود، پاسداری می‌کرد.
امیرالمؤمنین در مجلسی عمومی با حضور بزرگان جامعه، علما، قضات و افراد صالح تشکیل داد و آنها را به پیروی از حق دعوت کرد. همه افراد حاضر با آغوش باز به اطاعت از او و حمایت از پیروزی حق عهد بستند و با رضایت کامل بیعت کردند. خداوند بصیرت آنها را روشن کرد و دل هایشان را خالص نمود و آنها را به راه هدایت راهنمایی کرد. در نتیجه، مشکلات جامعه یکی پس از دیگری برطرف شد و هم‌افزایی و همکاری به وجود آمد و اصلاحات به سرعت نمایان گردید.
و اصدر امیر المؤمنین کتابه هذا و قد استقامت له الامور و جری علی ادلاله التدبیر و انتصب منصب آبائه الراشدین و قعد مقعد سلفه من الائمّة المهدیّین، صلوات اللّه علیهم اجمعین مستشعرا من قهر اللّه تعالی فیما یسرّو یعلن و یظهر و یبطن مؤثرا رضاه فیما یحلّ و یعقد و یأتی و یقصد آخذا بامر اللّه فیما یقضی متقرّبا الیه بما یزلف و یرضی، طالبا ما عنده من الثواب خائفا من سوء الحساب لا یؤثر قریبا لقرابته و لا یؤخّر بعیدا عن استحقاقه و لا یعمل فکرا و لا رویّة الّا فی حیاطة الحوزة و الرعیّة الی ان یقوّم الحقوق و یرتق الفتوق و یؤمن السّرب و یعذب الشّرب و یطفئ الفتن و یخمد نارها و یهدم منارها و یعفی آثارها و یمّزق اتباعها و یفرّق اشیاعها. و یسأل اللّه المعونة علی ما ولّاه و ارشاده فیما استرعاه جمیع اموره و انحائه و یوفّقه للصّواب فی عزائمه و آرائه .
هوش مصنوعی: امام معصوم این نامه را در زمانی صادر کرد که اوضاع به خوبی پیش می‌رفت و تدبیرش به خوبی جاری بود و موقعیتش همانند اجدادش که از پیشوایان راهنمای حق بودند، مشخص شده بود. او در این مقام به وضوح از قدرت خداوند در هر آنچه که مخفی و آشکار است، آگاه بود و ترجیح می‌داد رضایت خداوند را در هر کاری که انجام می‌دهد، جلب کند و به دستورات الهی احترام بگذارد. او به دنبال کسب ثواب و ترس از عواقب اعمالش بود و به هیچ وجه “خویشاوندی” را بر حق تقدم نمی‌داد و هیچ تصمیمی نمی‌گرفت مگر اینکه در جهت حفاظت از دین و مردم باشد؛ تا زمانی که حقوق برقرار شود، اختلافات حل گردد، امنیت حفظ شود، تشنگان سیراب شوند، فتنه‌ها خاموش شوند، نشانه‌های فتنه از بین برود و پیروان آن متفرق شوند. او همچنین از خداوند یاری می‌طلبید تا در تمامی امورش هدایت شود و بر تصمیمات و عقایدش به درستی توفیق یابد.
فامدد متّعنی اللّه بک علی برکة اللّه و حسن توفیقه الی بیعة امیر المؤمنین یدک و لیمدد الیها کلّ من صحبک و سائر من یحویه مصرک. فانّک شهاب دولته الذّی لا یخمد و رائدها الذّی لا ینکدو حسامها الذی لا یرکد، و اجر علی احمد طرائقک و ارشد خلائقک و اجمل سجایاک و اکرم مزایاک فی رعایة ما سوّلناه لک و حیاطته و حفظه و کلاءته. و کن للرّعیّة ابا رؤفا و امّا عطوفا، فانّ امیر المؤمنین قد استرعاک لسیاستهم و استدعاک لإیالتهم. وخذ علی نفسک الیمین المنفّذة الیک من آخذ هذا الکتاب و استوفها علی جمیع من لدیک بمشهد امین امیر المؤمنین محمّد بن محمد السلیمانّی لتکون حجة اللّه و حجّة امیر المؤمنین علیک و علیهم قائمة و الوفاء بها واجبة لازمة. و اعلم ان محلّک عند امیر- المؤمنین محلّ الثّقة الامین لا المتّهم الظّنین، اذ کان فوّض الامر الیک و استظهر بک و لم یستظهر علیک علما منه بانّک تسلک فیها مسالک المخلصین و تکون من المفلحین فانّ السعادة بذلک مقترنة و البرکة فیه مجتمعة و الخیر کلّ الخیر علیک به متوّفر و لک فیه تامّ مستمر. و قرّر عند الخاصّة و العامّة انّ امیر المؤمنین لا یهمل مصلحتها و لا یخلّ برعایتها آخذا فی ذلک بامر اللّه ربّ العالمین حیث یقول و هو اصدق القائلین «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ .
هوش مصنوعی: خداوند تو را در بیعت با امیر مؤمنان یاری کند و به توفیق خوبش برکت دهد. تو ستاره‌ای از دولت محسوب می‌شوی که هرگز خاموش نمی‌شود و پرچمدار آن هستی. همچنین، تو باید نسبت به خلق و خوی انسانی و خصایص نیکو خود مراقب باشی و به خوبی از آنچه به تو سپرده‌اند، مراقبت کنی. باید نسبت به رعیّت همچون پدری مهربان و دلسوز باشی، زیرا امیر مؤمنان تو را به رهبری آنان منصوب کرده است. همچنین بر خود لازم است که وا‌عده‌هایت را به‌درستی انجام دهی تا حجتی برای خود و امیر مؤمنان باشد. بدان که در نظر امیر مؤمنان، تو فردی مورد اعتماد و امین هستی و او به تو اعتماد کرده است، زیرا می‌داند که تو در این امر با صداقت و نیت خیر کار می‌کنی. بنابراین، توفیق و برکت نصیبت خواهد شد و خیرات زیادی بر تو نازل خواهد گردید. امیر مؤمنان نیز همواره به مصلحت مردم توجه دارد و در این راستا به دستورات الهی عمل می‌کند.
و هذه مناجاة امیر المؤمنین ایّاک، احسن اللّه بک الأمتاع و ادام عنک الرّقاع فتلقّها بالإحنان لها و الإعظام لقدرها و قرّر ما تضمنته علی الکّافة لینشر ذکرها فی الجمهور و یتکامل به الجذل و السرور و لیسکنوا الی ما اباحه اللّه لهم من عطوفة امیر المؤمنین علیهم و نظره بعین الرّأفة الیهم. و اقم الدّعوة لامیر المؤمنین علی منابر ملکک مسمعا بها و مفیدا و مبدئا و معیدا. و بادر الی امیر المؤمنین بالجواب من هذا الکتاب باختیارک ما منه فیه فانّه یتشوّقه و یستدعیه و اطلعه بصواب أثرک فیما نلته و سداد ما تریده و تمضیه و استقامتک علی احمد الشّواکل فی طاعته و اجمل الطرائق فی متابعته فانه یتوکّف ذلک و یتطّلبه و یترقّبه و یتوقّعه ان شاء اللّه و السّلام علیک و رحمة اللّه و برکاته و برکة عبده امیر المؤمنین بک و بالنّعمة الجلیلة و المنحة الجسیمة و الموهبة النفّیسة فیک و عندک و لا اخلاه منک و صلّی اللّه علی محمّد و آله اجمعین و حسبنا اللّه وحده .
هوش مصنوعی: این متن به نوعی درخواست و دعا به امیر المؤمنین (علیه‌السلام) اشاره دارد. نویسنده از خداوند می‌خواهد که ببرکت امیر المؤمنین برکت و نعمت به او عطا شود و با احترام به مقام و جایگاه ایشان، از خواننده می‌خواهد که آنچه را از امیر المؤمنین دریافت کرده، منتشر کند تا یاد و نام ایشان در میان مردم گسترش یابد و باعث شادمانی و سرور شود. همچنین تاکید می‌شود که باید دعوت به پیشوایی و رهبری ایشان را به زبان بیاورد و به آن عمل کند. نویسنده همچنین از فرد می‌خواهد که پاسخ این نامه را با دقت و نیکوکاری بدهد و از نکات مثبت و تأثیرگذار در رفتار خود با امیر المؤمنین اطلاع دهد. در انتها، دعا و سلام بر پیامبر و خاندان او فرستاده می‌شود و بر ثروت و نعمت‌های ارزنده‌ای که به فرد عطا شده تأکید می‌شود.
ابوالفضل بیهقی