گنجور

بخش ۶۶ - در مذمت ظلم و ظالم

چون اساس زمانه گشت درست
عدل و ظلم اندر آن تعین جست
جذب و دفعی به روی کار آمد
چرخ و اجرام آشکار آمد
اختری راست و اختری کج رفت
و اختری مارپیچ و معوج رفت
بر سر بام لاجورد نگار
گرم جنبش شدند و گشت و گذار
آن که سیرش در استقامت بود
ماند باقی بر این سپهر کبود
وان که از عدل و راستی و نظام
بود بیرون‌، دراوفتاد از بام
هرکه جز راستی نمود نماند
هرچه بیرون ز عدل بود نماند
از میان رفت ظالم و مظلوم
عدل‌ و ترتیب ماند و نظم و رسوم
هم به روی زمین ز موجودات
مردم و جانور، جماد و نبات
عادل و ظالمند و شوم و سعید
زشت و زیبا و نامفید و مفید
آنچه بیرون ز نظم و قاعده است
گم شود کان تهی ز فایده است
آنچه را فایدت بود بسیار
او بگیرد به روزگار قرار
هرچه بیفایده است‌ چون کف‌ و دود
از جهان ناپدید گردد زود
هرکه از عقل دستیار گرفت
در صف راستان قرار گرفت
تهی از ظلم و جهل می گردد
زندگانیش سهل می گردد
ظلم‌ جهل‌ است‌ و جهل تاریک است
راه این فرقه سخت باریک است

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چون اساس زمانه گشت درست
عدل و ظلم اندر آن تعین جست
هوش مصنوعی: زمانی که پایه و اساس دنیا به درستی شکل گرفت، عدالت و ظلم در آن مشخص شدند.
جذب و دفعی به روی کار آمد
چرخ و اجرام آشکار آمد
هوش مصنوعی: حرکت و تعامل اجرام آسمانی بر همدیگر نمایان شد و تأثیرات متقابل آنها به وضوح قابل مشاهده گشت.
اختری راست و اختری کج رفت
و اختری مارپیچ و معوج رفت
هوش مصنوعی: ستاره‌ای هست که به طور راست و مستقیم حرکت می‌کند، ستاره‌ای که کج و ناصحیح می‌رود و ستاره‌ای دیگر که به صورت مارپیچ و پیچیده حرکت می‌کند.
بر سر بام لاجورد نگار
گرم جنبش شدند و گشت و گذار
هوش مصنوعی: بر بالای سقف خانه، یکی از زیباهای لاجوردی رنگ، با شور و حرارتی مشغول حرکت و گشت و گذار است.
آن که سیرش در استقامت بود
ماند باقی بر این سپهر کبود
هوش مصنوعی: کسی که در راه پایداری و استقامت قرار دارد، در این جهان پر تغییر و بی‌ثبات باقی می‌ماند.
وان که از عدل و راستی و نظام
بود بیرون‌، دراوفتاد از بام
هوش مصنوعی: کسی که از عدالت، راستی و نظم خارج شود، در واقع از جایگاه خود سقوط می‌کند.
هرکه جز راستی نمود نماند
هرچه بیرون ز عدل بود نماند
هوش مصنوعی: هر کسی که به جز حقیقت و صداقت عمل کند، در نهایت چیزی از او باقی نمی‌ماند و هر چیزی که خارج از حدود انصاف و عدالت باشد، زودگذر است و دوام نمی‌آورد.
از میان رفت ظالم و مظلوم
عدل‌ و ترتیب ماند و نظم و رسوم
هوش مصنوعی: زمانی که ظلم و ستم از بین می‌رود، عدل و انصاف باقی می‌ماند و نظام و آداب و رسوم برقرار می‌شود.
هم به روی زمین ز موجودات
مردم و جانور، جماد و نبات
هوش مصنوعی: این بیت به تنوع زندگی در زمین اشاره دارد و بیانگر وجود انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و اجسام بی‌جان است. هر یک از این موجودات بخشی از زندگی و طبیعت را تشکیل می‌دهند و در کنار یکدیگر وجود دارند.
عادل و ظالمند و شوم و سعید
زشت و زیبا و نامفید و مفید
هوش مصنوعی: انسان‌ها در زندگی خود با انواع مختلفی از ویژگی‌ها و حالات مواجه هستند؛ برخی عادل و برخی ظالم‌اند، بعضی از افراد خوشبخت و برخی دیگر در شرایط بد قرار دارند. همچنین، زیبایی و زشتی، و مفید بودن و نامفید بودن نیز از خصوصیات مختلف انسان‌ها و تجربیات آن‌هاست.
آنچه بیرون ز نظم و قاعده است
گم شود کان تهی ز فایده است
هوش مصنوعی: هر چیزی که از نظم و قاعده خارج باشد، در نهایت گم می‌شود، زیرا آنچه که فاقد سود و فایده است، بی‌معنا خواهد بود.
آنچه را فایدت بود بسیار
او بگیرد به روزگار قرار
هوش مصنوعی: هر چیزی که برای تو مفید است، در زمان مناسبش، به اندازه کافی به دستت خواهد رسید.
هرچه بیفایده است‌ چون کف‌ و دود
از جهان ناپدید گردد زود
هوش مصنوعی: هر چه در زندگی ارزش و فایده‌ای ندارد، مانند کف روی آب یا دود، به سرعت از جهان محو می‌شود.
هرکه از عقل دستیار گرفت
در صف راستان قرار گرفت
هوش مصنوعی: هر کسی که از خرد و اندیشه کمک بگیرد، در میان انسان‌های نیکو و درستکار قرار خواهد گرفت.
تهی از ظلم و جهل می گردد
زندگانیش سهل می گردد
هوش مصنوعی: زندگی او بدون ظلم و نادانی آسان و راحت می‌شود.
ظلم‌ جهل‌ است‌ و جهل تاریک است
راه این فرقه سخت باریک است
هوش مصنوعی: ظلم ناشی از نادانی است و نادانی خود مانند تاریکی می‌ماند. راهی که این گروه در پیش گرفته‌اند، بسیار دشوار و تنگ است.