گنجور

شمارهٔ ۹۲ - غدیر خم

گر نظر در آینه یکره بر آن منظر کند
آفرین‌ها باید آن فرزند بر مادرکند
گر دگربار این‌ چنین بیرون شود آن دلربای
خود یقین می‌دان که اوضاع جهان دیگرکند
کس به رخسار مه از مشک سیه چنبر نکرد
او به رخسار مه از مشک سیه چنبرکند
کس قمر را همنشین با نافهٔ ازفر ندید
او قمر را همنشین با نافهٔ ازفر کند
گر گشاید یک گره از آن دو زلف عنبرین
یک جهان آراسته از مشک و از عنبرکند
غم برد از دل تو گوئی تا همی خواهد چو من
هر زمان مدح و ثنای خواجهٔ قنبرکند
آنکه اندر نیم‌شب بر جای پیغمبر بخفت
تا تن خود را به تیرکید خصم اسپر کند
جز صفات داوری در وی نیابد یک صفت
آنکه عقل خویش را بر خویشتن داور کند
داورش خوانده ولی و احمدش خوانده وصی
هم وصایت هم ولایت ز احمد و داور کند
در غدیر خم خطاب آمد ز حق بر مصطفی
تا علی را او ولی بر مهتر و کهتر کند
تا رساند بر خلایق مصطفی امر خدای
از جهاز اشتران از بهر خود منبرکند
گرد آیند از قبایل اندر آن دشت و نبی
خطبه بر منبر پی امر خلافت سرکند
گوید آن کاو را منم مولا، علی مولای اوست
زینهار از طاعت او گر کسی سر درکند
جشن فیروز ویست امروزکزکاخ امام
بانگ کوس و تهنیت گوش فلک را کر کند
بوالحسن فرزند موسی آنکه خاک درگهش
مرده را مانند عیسی روح در پیکر کند
حکم فرمایند اگر خاقان و قیصر در جهان
حاجب او حکم بر خاقان و بر قیصرکند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر نظر در آینه یکره بر آن منظر کند
آفرین‌ها باید آن فرزند بر مادرکند
هوش مصنوعی: اگر کسی در آینه به چهره‌اش نگاه کند و زیبایی‌اش را ببیند، باید به مادرش آفرین بگوید که چنین فرزندی را به دنیا آورده است.
گر دگربار این‌ چنین بیرون شود آن دلربای
خود یقین می‌دان که اوضاع جهان دیگرکند
هوش مصنوعی: اگر بار دیگر چنین زیبایی از دلربای خود بروز کند، مطمئن باش که اوضاع دنیا تغییر خواهد کرد.
کس به رخسار مه از مشک سیه چنبر نکرد
او به رخسار مه از مشک سیه چنبرکند
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند زیبایی چهره ماه را با مشک سیاه دور کند، اما او با وجودی که چهره‌اش زیباست، خود را به دور مشک سیاه کشیده است.
کس قمر را همنشین با نافهٔ ازفر ندید
او قمر را همنشین با نافهٔ ازفر کند
هوش مصنوعی: هیچ کس قمر را همراه با گلی خوشبو که از فرودست آمده باشد، ندیده است. او قمر را با گلی خوشبو همراه می‌سازد.
گر گشاید یک گره از آن دو زلف عنبرین
یک جهان آراسته از مشک و از عنبرکند
هوش مصنوعی: اگر یکی از گره‌های آن دو زلف خوشبویش باز شود، جهانی پر از زیبایی و عطر مشک و عنبر به وجود می‌آید.
غم برد از دل تو گوئی تا همی خواهد چو من
هر زمان مدح و ثنای خواجهٔ قنبرکند
هوش مصنوعی: غم از دل تو رفته انگار که هر لحظه مثل من، فقط دربارهٔ خواجهٔ قنبر شعر می‌خواند و مدح او را می‌کند.
آنکه اندر نیم‌شب بر جای پیغمبر بخفت
تا تن خود را به تیرکید خصم اسپر کند
هوش مصنوعی: کسی که در نیمه شب بر جای پیغمبر به خواب رفته تا تنش را قربانی کند و از خود دفاع کند.
جز صفات داوری در وی نیابد یک صفت
آنکه عقل خویش را بر خویشتن داور کند
هوش مصنوعی: هیچ صفتی جز ویژگی‌های یک قاضی در او یافت نمی‌شود، به جز این که عقل خود را بر روی خود قضاوت کند.
داورش خوانده ولی و احمدش خوانده وصی
هم وصایت هم ولایت ز احمد و داور کند
هوش مصنوعی: داوری که مورد اشاره است، نامش احمد است و او هم به عنوان وصی شناخته می‌شود. هم او حکومت و سرپرستی دارد و هم به عنوان جانشین پیامبر شناخته می‌شود. به همین ترتیب، نقش و مقام احمد و داور به هم مرتبط است و هر یک از آنها در مقام خود تاثیری عمیق دارند.
در غدیر خم خطاب آمد ز حق بر مصطفی
تا علی را او ولی بر مهتر و کهتر کند
هوش مصنوعی: در غدیر خم، از طرف خداوند به پیامبر اکرم (ص) اعلام شد که علی (ع) را به عنوان ولی و رهبر امت معرفی کند، تا او بر همگان، بزرگ و کوچک، ولایت داشته باشد.
تا رساند بر خلایق مصطفی امر خدای
از جهاز اشتران از بهر خود منبرکند
هوش مصنوعی: رسول خدا (مصطفی) با استفاده از شتران، پیام خدا را به مردم منتقل کرد و به منظور این کار، منبری برای خود درست کرد.
گرد آیند از قبایل اندر آن دشت و نبی
خطبه بر منبر پی امر خلافت سرکند
هوش مصنوعی: مردم از قبایل مختلف جمع می‌شوند در آن دشت و پیامبر بر منبر می‌رود تا درباره خلافت سخن بگوید.
گوید آن کاو را منم مولا، علی مولای اوست
زینهار از طاعت او گر کسی سر درکند
هوش مصنوعی: می‌گوید کسی که خود را سرپرست می‌داند، علی سرپرست اوست. پس باید از اطاعت او بپرهیزد اگر کسی بخواهد در این باره تحقیق کند.
جشن فیروز ویست امروزکزکاخ امام
بانگ کوس و تهنیت گوش فلک را کر کند
هوش مصنوعی: امروز جشن شادی و پیروزی است؛ صدا و سرود خوشحالی از کاخ امام به گوش می‌رسد و این فریاد به حدی بلند است که آسمان را از شنیدن آن ناتوان می‌کند.
بوالحسن فرزند موسی آنکه خاک درگهش
مرده را مانند عیسی روح در پیکر کند
هوش مصنوعی: بوالحسن، فرزند موسی، مانند عیسی می‌تواند روح را به بدن مرده برگرداند و او را زنده کند.
حکم فرمایند اگر خاقان و قیصر در جهان
حاجب او حکم بر خاقان و بر قیصرکند
هوش مصنوعی: اگر شاهان و emperors جهان حکمی صادر کنند، آن حکم باید بر همه جاری باشد، حتی بر خود آن شاهان.

حاشیه ها

1399/01/07 18:04
مسعود

مقایسه این شعر با شعر "در محرم" نشان می دهند که ملک الشعرای بهار قلبا شیعه بوده و اصول و اعتقادات آن را قبول داشته اما از ریاکاری و سالوس بودن مردم تهران در شعر "در محزم" به تنگ آمده است.