گنجور

شمارهٔ ۷۴ - زن شعر خداست

خانم آن نیست که جانانه و دلبر باشد
خانم آنست که باب دل شوهر باشد
بهتر است از زن مه‌‌طلعت همسرآزار
زن زشتی که جگرگوشهٔ همسر باشد
زن ‌یکی بیش مبر زآنکه بود فتنه و شر
فتنه آن به که در اطراف تو کمتر باشد
زن شیرین به مذاق دل ارباب کمال
گرچه قند است نباید که مکرر باشد
کی توان داد میان دو زن انصاف درست
کاین‌چنین مرتبه مخصوص پیمبر باشد
حاجتی را که تو داری به مونث زان بیش
حاجت جنس مونث به مذکر باشد
با چنین علم به احوال زن، ای مرد غیور
چون‌ پسندی که زنت عاجز و مضطر باشد
زن بود شعر خدا، مرد بود نثر خدا
مرد نثری سره و زن غزلی‌تر باشد
نثر هرچند به تنهایی خود هست نکو
لیک با نظم چو پیوست نکوتر باشد
زن یکی‌، مرد یکی، خالق و معبود یکی
هر یک از این سه‌، دو شد مهره به شش‌در باشد
زن خائن تبه و مرد دوزن بیخردست
وآنکه ‌دارد دو خدا مشرک و کافر باشد
کی پسندی که نشانی به حرم قومی را
که یکایک ز توشان قلب مکدر باشد
وز پی پاس زنان‌، گرد حرمخانهٔ تو
چند خادم به شب و روز مقرر باشد
نسل این فرقهٔ محبوس حسود غماز
به سوی مام کشد خاصه که دختر باشد
می‌شوند آلت‌ حرص و حسد و کینه و کذب
نسل‌ها، چون به یکی خانه دو مادر باشد
ربشهٔ تربیت و اصل فضیلت مهرست
مهر کی با حسد و کینه برابر باشد
گر شنیدی که برادر به برادر خصمست
یا که خواهر به‌ جهان دشمن خواهر باشد
علت واقعی آنست که گفتم‌، ورنه
کی برادر به جهان خصم برادر باشد
نشود منقطع از کشور ما این حرکات
تا که زن بسته و پیچیده به چادر باشد
حفظ‌ ناموس ز معجر نتوان‌ خواست «‌بهار»
که زن آزادتر اندر پس معجر باشد

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خانم آن نیست که جانانه و دلبر باشد
خانم آنست که باب دل شوهر باشد
هوش مصنوعی: زنی که به عنوان خانم شناخته می‌شود، لزوماً آن کسی نیست که زیبایی و جذابیت داشته باشد، بلکه زنی است که دل شوهرش را به دست می‌آورد و آرامش و رضایت را برای او به ارمغان می‌آورد.
بهتر است از زن مه‌‌طلعت همسرآزار
زن زشتی که جگرگوشهٔ همسر باشد
هوش مصنوعی: بهتر است که با زنی زیبا و دلنشین ازدواج کنی تا اینکه با زنی زشت که فرزند همسرت باشد، زندگی کنی و او را آزار دهی.
زن ‌یکی بیش مبر زآنکه بود فتنه و شر
فتنه آن به که در اطراف تو کمتر باشد
هوش مصنوعی: زن را تنها یکی بگیر، زیرا او باعث فتنه و مشکلات است و بهتر است که این فتنه در اطراف تو کمتر وجود داشته باشد.
زن شیرین به مذاق دل ارباب کمال
گرچه قند است نباید که مکرر باشد
هوش مصنوعی: زن شیرین برای دل آقای کمال، اگرچه مثل قند خوشمزه است، نباید همیشه تکرار شود.
کی توان داد میان دو زن انصاف درست
کاین‌چنین مرتبه مخصوص پیمبر باشد
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند به‌درستی میان دو زن قضاوت کند و انصاف را رعایت کند، زیرا این مقام ویژه‌ای است که تنها برای پیامبر اختصاص دارد.
حاجتی را که تو داری به مونث زان بیش
حاجت جنس مونث به مذکر باشد
هوش مصنوعی: حاجت و نیازی که تو داری، نسبت به نیاز جنس مؤنث به جنس مذکر بیشتر است.
با چنین علم به احوال زن، ای مرد غیور
چون‌ پسندی که زنت عاجز و مضطر باشد
هوش مصنوعی: ای مرد غیرت‌مند، با آگاهی از وضعیت زنت، چطور می‌پسندی که او در شرایطی ناتوان و نیازمند باشد؟
زن بود شعر خدا، مرد بود نثر خدا
مرد نثری سره و زن غزلی‌تر باشد
هوش مصنوعی: زن نمایانگر لطافت و زیبایی شعر خداوند است، در حالی که مرد به نثر و گفتارهای ساده‌تر و منطقی‌تر تعلق دارد. نثر مردانه شاید واضح و روشن باشد، اما زیبایی و احساسی که در غزل زنانه مستتر است، آن را جذاب‌تر و دلنشین‌تر می‌کند.
نثر هرچند به تنهایی خود هست نکو
لیک با نظم چو پیوست نکوتر باشد
هوش مصنوعی: نثر هرچند به خودی خود خوب است، اما زمانی که با نظم (شعر) ترکیب شود، زیباتر و ارزشمندتر خواهد بود.
زن یکی‌، مرد یکی، خالق و معبود یکی
هر یک از این سه‌، دو شد مهره به شش‌در باشد
هوش مصنوعی: زن و مرد هر کدام یک هستند، خالق و معبود نیز یکی است. هر یک از این سه اگر در کنار هم قرار گیرند، به شکلی یکپارچه و هماهنگ عمل می‌کنند.
زن خائن تبه و مرد دوزن بیخردست
وآنکه ‌دارد دو خدا مشرک و کافر باشد
هوش مصنوعی: زنی که خیانت کند، فاسد و نابود شده است و مردی که دو زن دارد، بی‌خود و بی‌خبر از واقعیت است. همچنین، کسی که دو خدا را می‌پرستد، در واقع مشرک و کافر به حساب می‌آید.
کی پسندی که نشانی به حرم قومی را
که یکایک ز توشان قلب مکدر باشد
هوش مصنوعی: آیا تو کسی هستی که به دنبال نشانه‌ای از حرم یک قوم باشی، در حالی که هر یک از افراد آن قوم از تو دل‌خوشی ندارند؟
وز پی پاس زنان‌، گرد حرمخانهٔ تو
چند خادم به شب و روز مقرر باشد
هوش مصنوعی: در پی نگهبانان تو، چند خادم در روز و شب خدماتی را برای حرمخانه‌ات انجام می‌دهند.
نسل این فرقهٔ محبوس حسود غماز
به سوی مام کشد خاصه که دختر باشد
هوش مصنوعی: نسل این گروه حسود و بدخواه به سمت شما می‌آید، به ویژه وقتی که دختر باشد.
می‌شوند آلت‌ حرص و حسد و کینه و کذب
نسل‌ها، چون به یکی خانه دو مادر باشد
هوش مصنوعی: وقتی در یک خانواده دو نفر با هم درگیر حسد، کینه و دروغ باشند، نسل‌های آینده نیز از آن‌ها تأثیر می‌پذیرند و همین ویژگی‌های منفی در آن‌ها جاری می‌شود.
ربشهٔ تربیت و اصل فضیلت مهرست
مهر کی با حسد و کینه برابر باشد
هوش مصنوعی: محبت و تربیت، ریشه و پایه فضیلت است؛ پس چگونه می‌توان محبت را با حسد و کینه برابر دانست؟
گر شنیدی که برادر به برادر خصمست
یا که خواهر به‌ جهان دشمن خواهر باشد
هوش مصنوعی: اگر شنیدی که برادر با برادر دشمن است یا که خواهر در دنیا با خواهر خود خصومت دارد…
علت واقعی آنست که گفتم‌، ورنه
کی برادر به جهان خصم برادر باشد
هوش مصنوعی: واقعیت این است که من گفته‌ام، وگرنه هیچ‌وقت نمی‌شود که برادر دشمن برادر باشد.
نشود منقطع از کشور ما این حرکات
تا که زن بسته و پیچیده به چادر باشد
هوش مصنوعی: این حرکات نباید از سرزمین ما دور شود تا زمانی که زنان در چادرها بسته و محجبه باقی بمانند.
حفظ‌ ناموس ز معجر نتوان‌ خواست «‌بهار»
که زن آزادتر اندر پس معجر باشد
هوش مصنوعی: حفظ حیثیت و ناموس زنان را نمی‌توان تنها از طریق حجاب و پوشش خواست، چرا که زن در واقع در پشت حجاب خود آزادتر و مستقل‌تر خواهد بود.

حاشیه ها

1393/10/15 12:01
سمیه

خیلی زیباست

1397/01/17 18:04
احمد آذرکمان ۰۴۹۰۳۰۰۶۶۹.a@gmail.com

▍ در حاشیه ی زن و زنانگی (1)
● آن گرما طعم زن داشت . (چه زاره پاوه زه)
● همه ی شور و هیجان های مفرط ، زنانه هستند . (بایرن)
● من زنی را دوست دارم که بسیار زن است .
● زن ، خوب است متکبر باشد منتها با بیگانه و نامحرم .
● بعضی زن ها ، شب ها در بستر زناشویی ، پشت شانه های مردشان جا می مانند .
● مرد به زنش گفت من نمی خواهم تو برایم مثل یک رفیق مرد باشی .
● بعضی از بحث ها ( خاله زنک - عمو مردک ) هستند.
● برخی زنان ، به صرف اینکه شوهر هست ، منفعل نیستند . آن ها پُرحیات هستند و منشا حرکت و ابتکار . 『علی رفیعی 』
● ما اول زن و شوهریم بعد پدر و مادر . این نکته در نظام سنتی خانواده فراموش شده است .
● بعضی از زن ها فقط به درد دوست داشتن می خورند و نه ازدواج . برخی مردها هم همین طور .
● متاسفانه برخی از رفتارهایی که مردان انجام می دهند مخصوص ضیافت های زنانه است .
● برخی زن ها گاهی در نقش شعبان بی مخ های مونث ظاهر می شوند .
● لقمان می گوید غذا را تا هضم نکرده ای و زن را تا زندگی به سر نبرده است تعریف مکن . ( محاضرات . راغب اصفهانی )
● در بعضی خانه ها با این که زن و مرد با هم زندگی می کنند بین شان طلاق عاطفی اتفاق افتاده است .
● تعداد زنان شاعر کم است . آن ها در طول تاریخ ، بیشتر خالق لالایی ها و تصانیف و ترانه های محلی و متل ها و قصص روستایی اند.

1397/03/12 00:06
احمد

سلام بیت پنجم اشتباه تایپی ... پیمبر و نوشته ییمبر
خخخ دقت کنید چیری که مینویسید و نگاه کنید ‌.. درست نوشتید !؟ عجله نکنید .با تشکر

1397/03/12 00:06
احمد

سلام مجدد .. دو بیت بعد ؛ پسندی رو نوشته " یسندی " !

1403/12/10 21:03
مجتبی آزادمنش

بازگردان روان و خلاصه بیت به بیت شعر «زن شعر خداست» از ملک الشعرای بهار با جمینای 1.5 پرو:

1. **خانم آن نیست که جانانه و دلبر باشد / خانم آنست که باب دل شوهر باشد:** زیبایی ظاهری ملاک خانم بودن نیست، بلکه سازگاری و همدلی با شوهر اهمیت دارد.

2. **بهتر است از زن مه‌‌طلعت همسرآزار / زن زشتی که جگرگوشهٔ همسر باشد:** زنی با ظاهر زیبا اما آزاردهنده، از زنی با ظاهر معمولی اما مهربان و فداکار، بدتر است.

3. **زن ‌یکی بیش مبر زآنکه بود فتنه و شر / فتنه آن به که در اطراف تو کمتر باشد:**  داشتن بیش از یک همسر، منبع مشکلات و فتنه‌هاست و بهتر است از آن پرهیز شود.

4. **زن شیرین به مذاق دل ارباب کمال / گرچه قند است نباید که مکرر باشد:**  حتی چیزهای خوب، اگر بیش از حد تکرار شوند، ارزش خود را از دست می‌دهند. این بیت به صورت کنایه به تعدد زوجات اشاره دارد.

5. **کی توان داد میان دو زن انصاف درست / کاین‌چنین مرتبه مخصوص پیمبر باشد:**  برقراری عدالت میان چند همسر بسیار دشوار است و تنها از پیامبران بر می‌آمده است. (اشاره به مسئله تعدد زوجات در صدر اسلام)

6. **حاجتی را که تو داری به مونث زان بیش / حاجت جنس مونث به مذکر باشد:** همانطور که مردان به زنان نیاز دارند، زنان نیز به مردان نیازمندند.  این بیت به برابری نیازهای دو جنس اشاره دارد.

7. **با چنین علم به احوال زن، ای مرد غیور / چون‌ پسندی که زنت عاجز و مضطر باشد:** با توجه به نیازهای زنان، مردان نباید آنها را در مضیقه و عجز قرار دهند.

8. **زن بود شعر خدا، مرد بود نثر خدا / مرد نثری سره و زن غزلی‌تر باشد:**  زن و مرد هر دو مخلوق خدا هستند، اما با ویژگی‌های متفاوت. زن لطیف و شاعرانه، و مرد استوار و نثرگونه است.

9. **نثر هرچند به تنهایی خود هست نکو / لیک با نظم چو پیوست نکوتر باشد:**  هرچند نثر به خودی خود خوب است، اما ترکیب آن با نظم (شعر) کامل‌تر و زیباتر است.  این بیت می‌تواند به اهمیت پیوند زن و مرد اشاره داشته باشد.

10. **زن یکی‌، مرد یکی، خالق و معبود یکی / هر یک از این سه‌، دو شد مهره به شش‌در باشد:**  تعدد زوجات،  و به طور کلی هرگونه انحراف از وحدت (در اینجا توحید و تک همسری)  مایه آشفتگی و هرج و مرج می‌شود.

11. **زن خائن تبه و مرد دوزن بیخردست / وآنکه ‌دارد دو خدا مشرک و کافر باشد:** خیانت زن و تعدد زوجات مرد، هر دو ناپسند و نشانه‌ای از بی‌خردی است،  همانطور که شرک به خدا ناپسند است.

12. **کی پسندی که نشانی به حرم قومی را /  که یکایک ز توشان قلب مکدر باشد:**  هیچ مردی دوست ندارد زنان حرمسرایش  دل‌شکسته و غمگین باشند.  این بیت به پیامدهای منفی تعدد زوجات برای زنان اشاره دارد.

13. **وز پی پاس زنان‌، گرد حرمخانهٔ تو / چند خادم به شب و روز مقرر باشد:**  تعدد زوجات نیاز به محافظت و مراقبت بیشتری دارد که خود نشان از محدودیت و  عدم آزادی زنان است.

14. **نسل این فرقهٔ محبوس حسود غماز / به سوی مام کشد خاصه که دختر باشد:**  در محیط چند همسری، حسادت و غیبت رواج پیدا می‌کند و این ویژگی‌ها به نسل بعدی، به‌ویژه دختران، منتقل می‌شود.

15. **می‌شوند آلت‌ حرص و حسد و کینه و کذب / نسل‌ها، چون به یکی خانه دو مادر باشد:**  حضور دو مادر در یک خانه باعث بروز حسادت، کینه و دروغ در میان فرزندان می‌شود.

16. **ربشهٔ تربیت و اصل فضیلت مهرست / مهر کی با حسد و کینه برابر باشد:**  مهر و محبت، پایه تربیت و فضیلت است و با حسادت و کینه سازگاری ندارد.

17. **گر شنیدی که برادر به برادر خصمست / یا که خواهر به‌ جهان دشمن خواهر باشد:**  اگر شاهد دشمنی میان خواهر و برادر هستی،

18. **علت واقعی آنست که گفتم‌، ورنه / کی برادر به جهان خصم برادر باشد:**  علت اصلی آن تعدد زوجات و  پیامدهای منفی آن است،  وگرنه ذاتاً  خواهر و برادری با هم دشمن نیستند.

19. **نشود منقطع از کشور ما این حرکات / تا که زن بسته و پیچیده به چادر باشد:**  تا زمانی که زنان در بند سنت‌های غلط  مانند  حجاب اجباری هستند، این مشکلات ادامه خواهد داشت.  (این بیت نشان‌دهنده‌ی دیدگاه مترقی و  فمینیستی بهار است.)

20. **حفظ‌ ناموس ز معجر نتوان‌ خواست «‌بهار» / که زن آزادتر اندر پس معجر باشد:**  چادر و معجر ضامن حفظ ناموس نیست،  بلکه  زنان محجبه  زیر چادر و حجاب در آزادی بیشتر و مخفیانه می توانند خیانت بکنند.