ملک‌الشعرا بهارشمارهٔ ۱۷۴ - مطایبه و انتقاد
یاد روزی کز برای دخل میدان ساختیم
از دغل سرمایه و از تزویر دکان ساختیم
گاه با شه، گاه با دستور، گه با این و آن
ساختیم و ملک را میدان جولان ساختیم
چون که خر بازار بود آن عهد، در پالان شاه
کرده پیزرها و بهر خویش پالان ساختیم
با اتابک ساختیم و تاختیم از هر طرف
خانمان خلق را تاراج و تالان ساختیم
گه ز بهر دانه‌پاشی شام دادیم و ناهار
گه پی حاکم‌تراشی سنگ و سوهان ساختیم
هرکجا بد تاجری با مایه و با اعتبار
هوهو افکندیم و او را لات و عریان ساختیم
تاجران را ورشکستیم و پی املاکشان
تیز از هر جانبی چنگال و دندان ساختیم
از برای خود مهیا رشتهٔ املاک چند
با بهای اندک و فکر فراوان ساختیم
چون عموم خلق را کردیم خر، بی‌دردسر
خود عمومی شرکتی در ملک عنوان ساختیم
آن‌یک از ترس آن‌یک از جهل آن دگرها از طمع
پول‌ها دادند و ما طالار و ایوان ساختیم
پس ز صاحب‌ثروتان روس بگرفتیم پول
راهی اندر آستارا پر ز نقصان ساختیم
چون که شد اعضای شرکت را بنای بازدید
ما به روسان اصل شرکت را گروگان ساختیم
چون ز غیرت روس راکردیم داخل در عموم
در پناه او ز غم خود را تن آسان ساختیم
نفی گشتن، حبس دیدن، بد شنیدن را به خویش
بهر بلع مال شرکت سهل و آسان ساختیم
مال مردم خوردن از اسلام باشد دور و ما
مال مردم خورده تا خود را مسلمان ساختیم
خواندن اسناد شرکت رفتمان از یاد، لیک
از نماز و ذکر، جن را مات و حیران ساختیم
لایق ریش سفید ما کزین نامردمی
ملک خود را ریشخند خلق دوران ساختیم
دولت مشروطه چون املاک ما توقیف کرد
ما برایش دفتری از کذب و بهتان ساختیم
ورنه این ایران همان باشد که ما خود از نخست
زین تقلب‌ها بنایش پاک ویران ساختیم
می کند صاحب سند ده پنج پول خود طلب
گوئیا ما از برایش زر در انبان ساختیم
مبلغی دستی به ما باید دهد صاحب سند
زانکه ما موضوع شرکت را دگرسان ساختیم
... شرکت گشت از ... تقلب چاک و ما
خویش را چون خایهٔ حلاج لرزان ساختیم
خشتک ما را اگر گیتی برون آرد رواست
زانکه الحق بهر فاطی خوب تنبان ساختیم
شمارهٔ ۱۷۳ - سرود شاعر: ما فقیران که روز در تعبیمشمارهٔ ۱۷۵ - ای حکیم: نوبهار و رسم او ناپایدار است ای حکیم
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
یاد روزی کز برای دخل میدان ساختیم
از دغل سرمایه و از تزویر دکان ساختیم
هوش مصنوعی: به یاد روزی هستم که با تقلب و نیرنگ برای کسب درآمد، یک تجارت درست کردیم.
گاه با شه، گاه با دستور، گه با این و آن
ساختیم و ملک را میدان جولان ساختیم
هوش مصنوعی: گاهی با فرمانروایان، گاهی با قوانین، و گاهی با افراد مختلف تعامل داشتیم و کشور را به مکانی برای فعالیت و ظهور ایده‌ها تبدیل کردیم.
چون که خر بازار بود آن عهد، در پالان شاه
کرده پیزرها و بهر خویش پالان ساختیم
هوش مصنوعی: زمانی که بازار شلوغ و پرهیاهو بود، ما هم برای خودمان در این شرایط زندگی به دنبال منافع خود بودیم و از فرصت‌ها استفاده کردیم.
با اتابک ساختیم و تاختیم از هر طرف
خانمان خلق را تاراج و تالان ساختیم
هوش مصنوعی: ما با اتابک همکاری کرده و از هر سو به خانه‌های مردم حمله‌ور شدیم و دارایی‌های آنها را غارت کردیم.
گه ز بهر دانه‌پاشی شام دادیم و ناهار
گه پی حاکم‌تراشی سنگ و سوهان ساختیم
هوش مصنوعی: ما گاهی برای کاشت دانه‌ها در شب زحمت می‌کشیم و غذا می‌خوریم و گاهی برای ایجاد حاکمان جدید سنگ و سوهان تهیه می‌کنیم.
هرکجا بد تاجری با مایه و با اعتبار
هوهو افکندیم و او را لات و عریان ساختیم
هوش مصنوعی: هر جا که بازرگانی معتبر و با دارایی خوب وجود داشته باشد، ما او را در معرض انتقاد قرار می‌دهیم و او را به شکل فردی بی‌پناه و ناتوان معرفی می‌کنیم.
تاجران را ورشکستیم و پی املاکشان
تیز از هر جانبی چنگال و دندان ساختیم
هوش مصنوعی: ما تاجران را به ورشکستگی کشاندیم و برای تصاحب اموالشان از هر سمت آماده و پرقدرت شدیم.
از برای خود مهیا رشتهٔ املاک چند
با بهای اندک و فکر فراوان ساختیم
هوش مصنوعی: برای خود تعدادی زمین را با هزینه‌ای کم و تدبیر و فکر زیاد تهیه کردیم.
چون عموم خلق را کردیم خر، بی‌دردسر
خود عمومی شرکتی در ملک عنوان ساختیم
هوش مصنوعی: وقتی که تمام مردم را مانند حیوانات کرده‌ایم، بدون هیچ زحمتی یک شرکت عمومی به نام خود در کشور تأسیس کرده‌ایم.
آن‌یک از ترس آن‌یک از جهل آن دگرها از طمع
پول‌ها دادند و ما طالار و ایوان ساختیم
هوش مصنوعی: یک نفر به خاطر ترس و دیگری به خاطر ندانستن، همچنین برخی دیگر به خاطر طمع و ولع به پول، مال و دارایی‌های خود را از دست دادند؛ اما ما توانستیم با آنها تالار و ایوان بسازیم.
پس ز صاحب‌ثروتان روس بگرفتیم پول
راهی اندر آستارا پر ز نقصان ساختیم
هوش مصنوعی: از ثروتمندانی که در روسیه بودند، پول گرفتیم و در آستارا چیزی ساختیم که پر از نقص و کمبود بود.
چون که شد اعضای شرکت را بنای بازدید
ما به روسان اصل شرکت را گروگان ساختیم
هوش مصنوعی: وقتی که اعضای تیم تصمیم به بازدید گرفتند، در واقع به مسئولان اصلی شرکت اطمینان لازم را دادیم و آنها را در این زمینه تحت حمایت خود قرار دادیم.
چون ز غیرت روس راکردیم داخل در عموم
در پناه او ز غم خود را تن آسان ساختیم
هوش مصنوعی: وقتی که به خاطر غیرت خود وارد جمع عمومی شدیم و به پناه او پناه بردیم، از غم و نگرانی‌های خود راحت شدیم.
نفی گشتن، حبس دیدن، بد شنیدن را به خویش
بهر بلع مال شرکت سهل و آسان ساختیم
هوش مصنوعی: ما برای خودمان به راحتی و آسانی ستم و ظلم به دیگران را توجیه کردیم و با این توجیه، برای به دست آوردن مال و ثروت به دیگران آسیب می‌زنیم.
مال مردم خوردن از اسلام باشد دور و ما
مال مردم خورده تا خود را مسلمان ساختیم
هوش مصنوعی: خوردن اموال مردم نشانه‌ای از دوری از دین اسلام است، و ما برای اینکه خود را مسلمان نشان دهیم، اموال دیگران را تصاحب کرده‌ایم.
خواندن اسناد شرکت رفتمان از یاد، لیک
از نماز و ذکر، جن را مات و حیران ساختیم
هوش مصنوعی: ما در مورد مدارک شرکت صحبت نمی‌کنیم و فراموش کردیم آنها را بخوانیم، اما در عوض با نماز و یاد خدا، جن‌ها را دچار حیرت و سردرگمی کردیم.
لایق ریش سفید ما کزین نامردمی
ملک خود را ریشخند خلق دوران ساختیم
هوش مصنوعی: ما که ریش‌سفید و بزرگ قوم هستیم، به خاطر بی‌منظمی و ناپختگی سلطنت‌مان باعث تمسخر مردم زمانه خود شده‌ایم.
دولت مشروطه چون املاک ما توقیف کرد
ما برایش دفتری از کذب و بهتان ساختیم
هوش مصنوعی: زمانی که دولت مشروطه املاک ما را مصادره کرد، ما به تلافی برای آن یک پرونده از دروغ و افترا علیه آن درست کردیم.
ورنه این ایران همان باشد که ما خود از نخست
زین تقلب‌ها بنایش پاک ویران ساختیم
هوش مصنوعی: اگر ما به این موضوع توجه نکنیم، ایران همان چیزی خواهد بود که ما با دستان خود از همان ابتدا زیر پا گذاشته و ویران کرده‌ایم.
می کند صاحب سند ده پنج پول خود طلب
گوئیا ما از برایش زر در انبان ساختیم
هوش مصنوعی: شخصی که سند دار است، از دیگران خواسته که بدهی‌اش را پرداخت کنند. گویی ما برای او پول زیادی جمع کرده‌ایم.
مبلغی دستی به ما باید دهد صاحب سند
زانکه ما موضوع شرکت را دگرسان ساختیم
هوش مصنوعی: صاحب سند باید مبلغی به ما پرداخت کند، زیرا ما شرایط شرکت را تغییر داده‌ایم.
... شرکت گشت از ... تقلب چاک و ما
خویش را چون خایهٔ حلاج لرزان ساختیم
هوش مصنوعی: ما نیز به جمعی پیوستیم که از فریب و نیرنگ استفاده می‌کنند و خود را مانند جسمی آسیب‌پذیر و لرزان شبیه به خایه حلاج به نمایش گذاشتیم.
خشتک ما را اگر گیتی برون آرد رواست
زانکه الحق بهر فاطی خوب تنبان ساختیم
هوش مصنوعی: اگر دنیا ما را به حاشیه براند، اشکالی ندارد، چون ما حقیقت را به خاطر فاطمه با زیبایی و شرافت عرضه کرده‌ایم.