گنجور

شمارهٔ ۱۷۲ - مولودیه و منقبت

زهی به کعبه‌، شرافت‌فزای رکن و حطیم
زهی مقام تو فخر مقام ابراهیم
زهی حریم تو چون کعبه لازم‌الاکرام
زهی وجود تو چون قبله واجب‌التعظیم
زهی بلندتر اندر همم ز چرخ بلند
زهی عظیم‌تر اندر شرف ز عرش عظیم
زهی علی و نمایندهٔ تو هرچه علو
زهی علیم و ستایندهٔ تو رب علیم
علی عالی اعلا ابوالحسن حیدر
که شد صحیح ز فضل تو روزگار سقیم
به‌صورت ار چه ز بوطالبی ولی به صفت
فکنده برگل آدم مشیت تو ادیم
به فلک نوح‌، تو بودی زمامدار نجات
برود نیل‌، تو بودی طلایه‌دار کلیم
چنین که علم تو را نیست منتها شاید
گر اعتراف نمایم که عالم است قدیم
میان لجهٔ شرع محمدی کعبه است
همان صدف که‌ در او زاد چون ‌تو در یتیم
برون ز یک سخنت حکمتی نمی‌بینند
اگر به چله نشینند صدهزار حکیم
توئی حقیقت قرآن و برتر از قرآن
که صامت است وکریم و تو ناطقی و کریم
بود بهشت برین ساحت ولایت‌تو
طریقت تو در آن‌، جوی کوثر و تسنیم
توئی حکیم وکلامت شراب معرفت است
حکیم و سفسطه‌اش نیست جز شراب حمیم
بر آسمانهء‌ قهرت پی مصالح دین
به کلک فکرت گر نقطه‌ای شود ترسیم
هزار مرتبه صائب‌تر است و نافذتر
ز بیلک‌ شهب اندر مصاف دیو رجیم
حسام امر تو آنجاکه قد الف سازد
چو لاء نفی شود قدکافران به دو نیم
خدایگانا بنگر ز لطف سوی بهار
که روح قدس کند مدحت تواش تعلیم
به مدحت تو وپیروزی ولادت تو
سخن سراید در این بزرگوار حریم
حریم زادهٔ موسی که چون دم عیسی
روان فزاید خاک درش به عظم رمیم
به چشم زایر این آستان بود روشن
هرآنچه گشت به سینا نهان زچشم کلیم
زهی برآنکه نهد روی دل برین درگاه
به‌رای صافی و دین درست و قلب سلیم
من این قصیده بهنجار «‌ازرقی‌» گفتم
«‌برآن صحیفهٔ سیمین مساز مشک مقیم‌»

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

زهی به کعبه‌، شرافت‌فزای رکن و حطیم
زهی مقام تو فخر مقام ابراهیم
هوش مصنوعی: به سلامتی کعبه، که بر شرافت و عظمت رکن و حطیم می‌افزاید. وای بر مقام تو که مایه‌ی افتخار جایگاه ابراهیم است.
زهی حریم تو چون کعبه لازم‌الاکرام
زهی وجود تو چون قبله واجب‌التعظیم
هوش مصنوعی: عجب است حریم تو که مانند کعبه محترم و قابل احترام است، و وجود تو نیز به اندازه‌ای بزرگ است که مانند قبله باید مورد احترام قرار گیرد.
زهی بلندتر اندر همم ز چرخ بلند
زهی عظیم‌تر اندر شرف ز عرش عظیم
هوش مصنوعی: اینگونه بیان شده که چیزهایی که در آسمان و افلاک قرار دارند، از نظر علو و بزرگی، دارای ارزش و مقام بیشتری هستند. به عبارتی دیگر، چیزی که در آسمان وجود دارد، از نظر عظمت و شکوه، قابل توجه‌تر از آنچه در زمین است.
زهی علی و نمایندهٔ تو هرچه علو
زهی علیم و ستایندهٔ تو رب علیم
هوش مصنوعی: علی، تو چه بزرگی و برتری که نماینده‌ات هر چیزی را از علم و دانش به اوج می‌رساند. تو دانا و ستوده‌ای، ای پروردگار دانا.
علی عالی اعلا ابوالحسن حیدر
که شد صحیح ز فضل تو روزگار سقیم
هوش مصنوعی: علی (علی بن ابی‌طالب) که به عنوان عالی‌ترین و برجسته‌ترین شخصیت شناخته می‌شود، پدر حسن و حیدر است. او به خاطر فضیلت‌هایش توانست به درستی مشکلات زمانه را حل کند و وضعیتی را که دچار بیماری و نارسایی بود، بهبود بخشد.
به‌صورت ار چه ز بوطالبی ولی به صفت
فکنده برگل آدم مشیت تو ادیم
هوش مصنوعی: هرچند که در ظاهر، به علی (ع) شباهتی نیست، اما از نظر ویژگی‌ها و صفات، او برتر از دیگران است و در نهایت، اراده و تقدیر تو بر سرنوشت انسان‌ها تأثیرگذار است.
به فلک نوح‌، تو بودی زمامدار نجات
برود نیل‌، تو بودی طلایه‌دار کلیم
هوش مصنوعی: تو در آسمان نجات‌دهنده‌ای مانند نوح هستی و مانند کلیم، پیشرو و راهنمایی برای عبور از مشکلات و چالش‌ها.
چنین که علم تو را نیست منتها شاید
گر اعتراف نمایم که عالم است قدیم
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که دانش تو کامل نیست، اما شاید اگر بپذیرم که علم همیشگی وجود دارد، از این بابت مفید باشد.
میان لجهٔ شرع محمدی کعبه است
همان صدف که‌ در او زاد چون ‌تو در یتیم
هوش مصنوعی: در دل دریای احکام اسلامی، کعبه وجود دارد، مانند صدفی که در درونش مرواریدی مثل تو به دنیا آمده است.
برون ز یک سخنت حکمتی نمی‌بینند
اگر به چله نشینند صدهزار حکیم
هوش مصنوعی: اگر از کلام تو نکته‌ای صادر نشود، حتی اگر صدها حکیم هم در مقام تفکر بنشینند، باز هم فایده‌ای نمی‌بینند.
توئی حقیقت قرآن و برتر از قرآن
که صامت است وکریم و تو ناطقی و کریم
هوش مصنوعی: تو حقیقتی هستی که قرآن به آن اشاره دارد و از قرآن نیز برتر هستی. قرآن خاموش است و تو سخن‌گو و بخشنده‌ای.
بود بهشت برین ساحت ولایت‌تو
طریقت تو در آن‌، جوی کوثر و تسنیم
هوش مصنوعی: بهشت اعلی، در وجود تو و در دامان ولایت تو جای دارد؛ مسیر تو همچون جوی آب کوثر و تسنیم جاری است.
توئی حکیم وکلامت شراب معرفت است
حکیم و سفسطه‌اش نیست جز شراب حمیم
هوش مصنوعی: تو حکیمی و سخنانت چون شراب معرفت ارزشمند است، اما سخن بیهوده‌ات هم تنها در یادآورندهٔ عذاب و غفلت است و جز شراب داغ و ناگوار نیست.
بر آسمانهء‌ قهرت پی مصالح دین
به کلک فکرت گر نقطه‌ای شود ترسیم
هوش مصنوعی: اگر در آسمان خشم تو، برای مصالح دین، با اندیشه‌ام چیزی به تصویر بکشم، حتی اگر فقط یک نقطه باشد.
هزار مرتبه صائب‌تر است و نافذتر
ز بیلک‌ شهب اندر مصاف دیو رجیم
هوش مصنوعی: در بسیاری از مواقع، قدرت و تاثیر کلام و بیان از هر ابزاری در میدان مبارزه با دشمنان غیرقابل مقایسه است.
حسام امر تو آنجاکه قد الف سازد
چو لاء نفی شود قدکافران به دو نیم
هوش مصنوعی: اگر حسام اراده تو به میان بیاید، همانند یک چوب بلندی در برابر کافران قرار خواهد گرفت و آنها را از هم جدا خواهد کرد.
خدایگانا بنگر ز لطف سوی بهار
که روح قدس کند مدحت تواش تعلیم
هوش مصنوعی: ای خداوند بزرگ، لطف خود را به بهار بنگر که روح قدس به ستایش تو مشغول است و به او آموزش داده شده است.
به مدحت تو وپیروزی ولادت تو
سخن سراید در این بزرگوار حریم
هوش مصنوعی: در این مکان بزرگ و محترم، به ستایش و شادی از موفقیت و تولد تو صحبت می‌شود.
حریم زادهٔ موسی که چون دم عیسی
روان فزاید خاک درش به عظم رمیم
هوش مصنوعی: حریم کسی که از نسل موسی است، به قدری باعظمت و مقدس است که هنگام ورود به آن، احساس می‌شود که روح آنجا مانند روح عیسی زنده و پرانرژی است. خاک آن مکان نیز به قدری بزرگوار و باعظمت است که باید با احترام و احتیاط از آن عبور کرد.
به چشم زایر این آستان بود روشن
هرآنچه گشت به سینا نهان زچشم کلیم
هوش مصنوعی: چشم زائر این مکان، همه چیزهایی را که در کوه سینا به خاطر عدم دیدن کلیم (حضرت موسی) پنهان مانده، روشن و آشکار می‌بیند.
زهی برآنکه نهد روی دل برین درگاه
به‌رای صافی و دین درست و قلب سلیم
هوش مصنوعی: خوشا به حال کسی که با نیت پاک و دارای ایمان راستین و دل پاک، روی خود را به این درگاه تقدیم کند.
من این قصیده بهنجار «‌ازرقی‌» گفتم
«‌برآن صحیفهٔ سیمین مساز مشک مقیم‌»
هوش مصنوعی: من این شعر زیبا را سرودم که بر آن نوشتار نقره‌ای هیچ نوع عطر و بویی نزنید.