گنجور

شمارهٔ ۱

گر نبود خنگ مطلی لگام
زد بتوان بر قدم خویش گام
ور نبود مشربه از زر ناب
با دو کف دست، توان خورد آب
ور نبود بر سر خوان، آن و این
هم بتوان ساخت به نان جوین
ور نبود جامهٔ اطلس تو را
دلق کهن، ساتر تن بس تو را
شانهٔ عاج ار نبود بهر ریش
شانه توان کرد به انگشت خویش
جمله که بینی، همه دارد عوض
در عوضش، گشته میسر غرض
آنچه ندارد عوض، ای هوشیار
عمر عزیز است، غنیمت شمار

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر نبود خنگ مطلی لگام
زد بتوان بر قدم خویش گام
هوش مصنوعی: اگر عقل و درک نباشد، مانند اسبی است که افسارش شل است و نمی‌تواند به درستی قدم بردارد.
ور نبود مشربه از زر ناب
با دو کف دست، توان خورد آب
هوش مصنوعی: اگر مشربی از طلا نباشد که با دو دست بتوان آن را برداشت، نمی‌توان آب را نوشید.
ور نبود بر سر خوان، آن و این
هم بتوان ساخت به نان جوین
هوش مصنوعی: اگر بر سر سفره چیزی نباشد، حتی می‌توان با نان جو هم چیزی درست کرد.
ور نبود جامهٔ اطلس تو را
دلق کهن، ساتر تن بس تو را
هوش مصنوعی: اگر لباسی از اطلس برای تو نیست، یک دلق کهنه هم برای پوشاندن بدن تو کافی است.
شانهٔ عاج ار نبود بهر ریش
شانه توان کرد به انگشت خویش
هوش مصنوعی: اگر شانه‌ای از عاج نباشد، می‌توان با انگشت‌های خود نیز ریش را مرتب کرد.
جمله که بینی، همه دارد عوض
در عوضش، گشته میسر غرض
هوش مصنوعی: هر چیزی که مشاهده می‌کنی، در واقع تغییراتی دارد که به خاطر آنها به هدفی خاص دست یافته‌ای.
آنچه ندارد عوض، ای هوشیار
عمر عزیز است، غنیمت شمار
هوش مصنوعی: عمر گرانبها و بی‌قیمت است، پس آن را ارزشمند بدان و قدرش را بدان!

حاشیه ها

1391/09/23 23:11
سید

ای کاش این شعر شیخ بهایی در زمان ما بیشتر مورد توجه قرار می گرفت

1391/09/24 13:11

نمی دونم کجا شنیدم یا این که منبع موثقی داره یا نه اما این بیت هم فکر می کنم مربوط به همین شعر باشه:
ور نبود دلبر همخوابه پیش // دست توان کرد در آغوش خویش

1392/10/01 07:01
شهاب داغباشی

سلام آقای رحیمی
نه این بیت زیبایی که فرمودید مربوط به بیت آخر یک حکایت از گلستان از باب قناعت هست

1392/10/02 01:01
بابک

جایی این بیتم جزع این شعر خوندم نمی دونم از شیخه یانه؟ گوش تواند که همه عمر وی نشنود آواز دف و چنگ و نی

1393/01/04 05:04
مریم

مدت هاست عمر عزیز بی مقدارترین چیز در دنیاست! واقعا شعر زیبایی است. گرفتار ظواهر دنیوی شدن و فراموش کردن انسانیت کار بشر امروزی شده! افسوس...

1393/07/16 20:10
محمد

باسلام
شیخ بهایی رحمة الله علیه این شعر را در جواب جناب سعدی گفته اند، حکایت 29 گلستان سعدی
این مطلب را خود شیخ بهایی در کشکولشان تصریح کرده اند.
موفق باشید

1395/06/10 09:09
بابک

از شیخ سعدی:


گوش تواند که همه عمر وی
نشنود آواز دف و چنگ و نی

دیده شکیبد ز تماشای باغ
بی گل و نسرین بسر آرد دماغ

گر نبود بالش آگنده پر
خواب توان کرد حجر زیر سر

ور نبود دلبر همخوابه پیش
دست توان کرد در آغوش خویش

وین شکم بی هنر پیچ پیچ
صبر ندارد که بسازد به هیچ


این بنده بهاء الدین در پاسخ شیخ چنین سروده است:


گر نبود خنگ مطلا لگام
زد بتوان بر قدم خویش گام

ور نبود مشربه از زرناب
با دو کف دست توان خورد آب

ور نبود بر سر خوان آن و این
هم بتوان ساخت بنان جوین

ور نبود جامه ی اطلس ترا
دلق کهن ساتر تن بس ترا

شانه ی عاج ار نبود بهر ریش
شانه توان کرد بانگشت خویش

جمله که بینی همه دارد عوض
وز عوضش گشته میسر غرض

آنچه ندارد عوض ای هوشیار
عمر عزیز است، غنیمت شمار


برگرفته از کشکول شیخ بهایی

1400/06/07 14:09
ابوالحسن کاشانی

با سلام

موضوع شعر قناعت است همان گنجی که در زمان ما کمیاب شده است و هیچ کس به هیچ حدی از زندگی راضی نیست و حرص و طمع وجودمان را پر کرده است.