گنجور

شمارهٔ ۱۰ - قطعه

سپهر منزلتا، تا سپهر راست مدار؛
مدار آن بمرادت چنانکه خواهی باد
الهی افتد بر خاک سایه ی تا ز فلک
ز رایتت بسرش سایه ی الهی باد
هر آن ستاره، که شب بر درت چراغ نسوخت
سیاه روزتر از شمع صبحگاهی باد
بطرف ماهت، اگر پای کج نهد کیوان؛
ز جنبش سرطان، کشتیش تباهی باد
اگر نه دانه کش خرمنت بود برجیس
ز خوشه چینی دونانش، چهره کاهی باد
نه گر دهد بتو ای شیر تاج خود بهرام
بسر چو گاو، دو شاخش ز بیکلاهی باد
اگر بخاک درت، خویش را بسنجد مهر؛
بکم عیاری، میزانش در گواهی باد
اگر نه مطربه ی مجلست بود ناهید
نهیب عقربش از هر ترانه ناهی باد
اگر نه مونس کتاب تست، یونس تیر
گه رقم بکفش خامه خار ماهی باد
ز عکس روی تو، افزونی ار بجوید ماه؛
ز جانگزا دم کژدم، بجسم کاهی باد
اگر بپای محب تو، سر نساید رأس
دو نیمه سر، چو دو پیکر ؛ ز تیغ شاهی باد
اگر بکام عدویت، ذنب بریزد زهر؛
کمان بگردن پیشت بعذر خواهی باد
بدوستان تو تا در نزاید است اقطاع
بدشمنان تو ابعاد در تناهی باد

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

سپهر منزلتا، تا سپهر راست مدار؛
مدار آن بمرادت چنانکه خواهی باد
هوش مصنوعی: آسمان یاری‌گر توست، و تا آسمان درست و ثابت بمان. همچون خواسته‌ات، به دور آن بچرخ که به آرزوی خود برسی.
الهی افتد بر خاک سایه ی تا ز فلک
ز رایتت بسرش سایه ی الهی باد
هوش مصنوعی: خداوندا، آرزو دارم سایه‌ات بر زمین بیفتد، تا از آسمان برکت و رحمتت بر من نازل شود.
هر آن ستاره، که شب بر درت چراغ نسوخت
سیاه روزتر از شمع صبحگاهی باد
هوش مصنوعی: هر ستاره‌ای که شب در برابر در خانه‌ات نور نیاورد، روز تاریک‌تری از شمع صبحگاهی خواهد داشت.
بطرف ماهت، اگر پای کج نهد کیوان؛
ز جنبش سرطان، کشتیش تباهی باد
هوش مصنوعی: اگر کیوان (سیاره زحل) قدمی به سمت ماهت بردارد، به خاطر حرکت سرطان (زودیاک) ممکن است دچار نابودی شود.
اگر نه دانه کش خرمنت بود برجیس
ز خوشه چینی دونانش، چهره کاهی باد
هوش مصنوعی: اگر دانه‌ای از خرمن تو نبود، برجیسی که از خوشه‌های چینی بی‌ارزش شکل می‌گیرد، فقط چهره‌ای در حال وزش خواهد بود.
نه گر دهد بتو ای شیر تاج خود بهرام
بسر چو گاو، دو شاخش ز بیکلاهی باد
هوش مصنوعی: اگر بت تو، ای شیر، تاج خود را به تو هدیه دهد، مانند بهرام که سرش را همچون گاوی که دو شاخ دارد، بی تاج می‌باشد.
اگر بخاک درت، خویش را بسنجد مهر؛
بکم عیاری، میزانش در گواهی باد
هوش مصنوعی: اگر کسی بر خاک در تو محبت خود را بسنجد، این نشان دهنده‌ی این است که ارزش او در برابر محبت‌اش کم است؛ زیرا معیار عشق او در گواهی دادن ضعیف است.
اگر نه مطربه ی مجلست بود ناهید
نهیب عقربش از هر ترانه ناهی باد
هوش مصنوعی: اگر در مجلس تو مطرب نباشد، صدای ناهید (سیاره زهره) و نیش عقرب، از هر آهنگی تو را از گوشه و کنار دور می‌کند.
اگر نه مونس کتاب تست، یونس تیر
گه رقم بکفش خامه خار ماهی باد
هوش مصنوعی: اگر دوست من در کنارم نباشد، تمام سختی‌ها و دردها مرا در بر خواهند گرفت و تنها چیزی که در دست دارم، یاد برخی از لحظات شیرین زندگی‌ام خواهد بود.
ز عکس روی تو، افزونی ار بجوید ماه؛
ز جانگزا دم کژدم، بجسم کاهی باد
هوش مصنوعی: اگر ماه بخواهد از تصویر زیبایی تو بیشتر بگیرد، بی‌فایده است. مثل اینکه یک کژدم از جان خود برای آسیب زدن به جسمی بی‌ارزش استفاده کند.
اگر بپای محب تو، سر نساید رأس
دو نیمه سر، چو دو پیکر ؛ ز تیغ شاهی باد
هوش مصنوعی: اگر کسی در عشق تو به شدت ستایش و احترام داشته باشد، باید برای تو همه چیز را فدای عشق کند و جان خود را در این راه بدهد. این عشق چنان عمیق و واقعی است که انسان حاضر می‌شود حتی جان خود را در این راه بگذارد.
اگر بکام عدویت، ذنب بریزد زهر؛
کمان بگردن پیشت بعذر خواهی باد
هوش مصنوعی: اگر به خاطر دشنام و دشمنی، گناهی از کسی سر بزند، باید او را ببخشی و به او عذرخواهی کنی.
بدوستان تو تا در نزاید است اقطاع
بدشمنان تو ابعاد در تناهی باد
هوش مصنوعی: دوستان تو تا زمانی که در وجودشان نباشند، دشمنان تو نیز به بی‌نهایت نمی‌رسند.