گنجور

بخش ۵۵ - در بیان تعظیم مهمان

ای برادر دار مهمان را عزیز
تا بیابی رحمت از رحمن تو نیز
مؤمنی کو داشت مهمان را نکو
حق گشاید باب رحمت را برو
هر کرا شد طبع از مهمان ملول
از وی آزارد خدا و هم رسول
بندهٔ کو خدمت مهمان کند
خویش را شایستهٔ رحمن کند
هر که مهمان را بر وی تازه دید
از خدا الطاف بی اندازه دید
از تکلف دور باش ای میزبان
تا گرانی نبودت از میهمان
میهمان هست از عطاهای کریم
هر که زو پنهان شود باشد لییم
خیره بر خوان کسی مهمان مشو
چون رسد مهمان ازو پنهان مشو
هر که مهمانت شود از خاص و عام
پیش او می‌باید آوردن طعام
زانکه داری اندک و بیش ای پسر
برد باید پیش درویش ای پسر
نان بده با جایعان بهر خدای
تا دهندت در بهشت عدن جای
هر که ثوبی بر تن عاری دهد
در دو عالم ایزدش یاری دهد
گر بر آری حاجت محتاج را
بر سر از اقبال یابی تاج را
هر که باشد او ز دولت بخت یار
خیر ورزد در نهان و آشکار
ای پسر هرگز مخور نان بخیل
کم نشین در عمر بر خوان بخیل
نان ممسک جمله رنجست و عنا
می‌شود نان سخی جمله ضیا
تا نخوانندت بخوان کس مرو
وز پی مردار چون کرکس مرو
چشم نیکی از خسیس دون مدار
سقف او را هم تو بی استون شمار
گر کنی خیری تو آن از خود مبین
هرچه بینی نیک ببین و بد مبین

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای برادر دار مهمان را عزیز
تا بیابی رحمت از رحمن تو نیز
هوش مصنوعی: ای برادر، مهمان را گرامی بدار تا تو هم از رحمت خداوند برخوردار شوی.
مؤمنی کو داشت مهمان را نکو
حق گشاید باب رحمت را برو
هوش مصنوعی: مؤمنی که با مهمان خود نیکو رفتار کند، خداوند در را به روی رحمت خود به روی او می‌گشاید.
هر کرا شد طبع از مهمان ملول
از وی آزارد خدا و هم رسول
هوش مصنوعی: هر کسی که از مهمان دلخور شود، خدا و پیامبر نیز از او ناراحت خواهند شد.
بندهٔ کو خدمت مهمان کند
خویش را شایستهٔ رحمن کند
هوش مصنوعی: کسی که در خدمت مهمان باشد، او را شایسته و محترم می‌داند و از این طریق خود را به رحمت و لطف الهی نزدیک می‌کند.
هر که مهمان را بر وی تازه دید
از خدا الطاف بی اندازه دید
هوش مصنوعی: هر کسی که مهمان را تازه و با احترام ببیند، در واقع نشانه‌ای از رحمت‌های بی‌نظیر الهی را مشاهده می‌کند.
از تکلف دور باش ای میزبان
تا گرانی نبودت از میهمان
هوش مصنوعی: ای میزبان، از ظاهرسازی و تعارفات دوری کن، تا میهمان احساس سنگینی و ناراحتی نکند.
میهمان هست از عطاهای کریم
هر که زو پنهان شود باشد لییم
هوش مصنوعی: هر کسی که از نعمت‌های بخشنده و سخاوتمند دوری کند و خود را از آن‌ها پنهان کند، در واقع به خود زیان می‌زند و از برکات زندگی بی‌بهره می‌ماند.
خیره بر خوان کسی مهمان مشو
چون رسد مهمان ازو پنهان مشو
هوش مصنوعی: هرگز بر سر سفره‌ی کسی مهمان نشو که وقتی مهمان می‌رسد، تو خود را از او پنهان نکن.
هر که مهمانت شود از خاص و عام
پیش او می‌باید آوردن طعام
هوش مصنوعی: هر کسی که به خانه‌ات می‌آید، چه از افراد خاص و چه از افراد عادی، باید برای او غذا آورده شود.
زانکه داری اندک و بیش ای پسر
برد باید پیش درویش ای پسر
هوش مصنوعی: چون چیزی داری، هرچند کم باشد، باید آن را با درویش تقسیم کنی.
نان بده با جایعان بهر خدای
تا دهندت در بهشت عدن جای
هوش مصنوعی: به دیگران کمک کن و نیاز آنها را برطرف کن تا خداوند هم به تو پاداش دهد و در بهشت جا معین کند.
هر که ثوبی بر تن عاری دهد
در دو عالم ایزدش یاری دهد
هوش مصنوعی: هر کسی که لباس فقر و نیاز را از تن دیگران برمی‌دارد و به آنها کمک می‌کند، در این دنیا و آن دنیا از جانب خداوند یاری خواهد شد.
گر بر آری حاجت محتاج را
بر سر از اقبال یابی تاج را
هوش مصنوعی: اگر به کسی که نیازمند است کمک کنی، به زودی خودت نیز به موفقیت و نعمت‌های بزرگ خواهی رسید.
هر که باشد او ز دولت بخت یار
خیر ورزد در نهان و آشکار
هوش مصنوعی: هر کسی که از نعمت بخت و شانس خوبی برخوردار باشد، در زندگی‌اش کارهای نیک و سودمندی انجام می‌دهد، چه در خفا و چه در موقعیت‌های عمومی.
ای پسر هرگز مخور نان بخیل
کم نشین در عمر بر خوان بخیل
هوش مصنوعی: پسرم، هرگز نان کسانی که بخیلی می‌خورند را نخور و در طول عمرت به جمع آنان نرو.
نان ممسک جمله رنجست و عنا
می‌شود نان سخی جمله ضیا
هوش مصنوعی: نان نگه‌دارنده، نشانه‌ای از رنج و سختی است، اما نان بخشنده، نشانه‌ای از نور و روشنی است.
تا نخوانندت بخوان کس مرو
وز پی مردار چون کرکس مرو
هوش مصنوعی: برای اینکه کسی تو را بشناسد، خودت را معرفی کن و مانند لاشخورها دنبال مردارها نرو.
چشم نیکی از خسیس دون مدار
سقف او را هم تو بی استون شمار
هوش مصنوعی: به کسی که بسیار بخیل و کم‌رحم است، نگاه خوبی نداشته باش. اگر او به تو بی احترامی کرد، باید بدانید که ارزش و عظمت او به اندازه سقف بدون پایه است.
گر کنی خیری تو آن از خود مبین
هرچه بینی نیک ببین و بد مبین
هوش مصنوعی: اگر خیری را انجام می‌دهی، آن را از خود ندان. هر چیزی را که خوب می‌بینی، خوب ببین و بدی‌ها را نادیده بگیر.