عطاربخش ۲۴ - در صفت ذکر الله تعالی
باش دایم ای پسر با یاد حق
گر خبر داری ز عدل و داد حق
زنده دار از ذکر صبح و شام را
در تغافل مگذران ایام را
یاد حق آمد غذا این روح را
مرهم آمد این دل مجروح را
یاد حق گر مونس جانت بود
کی هوای کاخ و ایوانت بود
گر زمانی غافل از رحمن شوی
اندر آن دم همدم شیطان شوی
مومنا ذکر خدا بسیار گوی
تا بیابی در دو عالم آب روی
ذکر را اخلاص می‌باید نخست
ذکر بی اخلاص کی باشد درست
ذکر بر سه وجه باشد بی خلاف
تو ندانی این سخن را از گزاف
عام را نبود به جز ذکر لسان
ذکر خاصان باشد از دل بی گمان
ذکر خاص الخاص ذکر سر بود
هر که ذاکر نیست او خاسر بود
ذکر بی تعظیم گفتن بدعتست
واندر آن یک شرط دیگر حرمتست
هست بر هر عضو را ذکر دگر
هفت اعضا راست ذکری ای پسر
یاری هر عاجز آمد ذکر دست
ذکر پاخویشان زیارت کردنست
ذکر چشم از خوف حق بگریستن
باز در آیات او نگریستن
استماع قول حق دان ذکر گوش
تا توانی روز و شب در ذکر کوش
اشتیاق حق بود ذکر دلت
کوش تا این ذکر گردد حاصلت
آنکه ازجهلست دایم در گناه
کی حلاوت یابد از ذکر الله
خواندن قرآن بود ذکر لسان
هر کرا این نیست هست از مفلسان
شکر نعمتهای حق می‌گو مدام
تا کند حق بر تو نعمتها تمام
حمد حق را بر زبان بسیاردار
تا شوی از نار حرمان رستگار
لب مجنبان جز بذکر کردگار
زانکه پاکان را همین بودست کار
بخش ۲۳ - در صنعت رستگاری: هست بی شک رستگاری در سه چیزبخش ۲۵ - در بیان چار خصلت که مردم را نیکوست: بر همه کس نیک باشد چارچیز
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
باش دایم ای پسر با یاد حق
گر خبر داری ز عدل و داد حق
هوش مصنوعی: ای پسر، همیشه با یاد خدا باش. اگر از عدالت و انصاف خدا باخبر هستی، این یاد را فراموش نکن.
زنده دار از ذکر صبح و شام را
در تغافل مگذران ایام را
هوش مصنوعی: زندگی را با یاد خدا و ذکر صبح و شام پر کن و اجازه نده که روزها و شب‌ها به بی‌خبری بگذرد.
یاد حق آمد غذا این روح را
مرهم آمد این دل مجروح را
هوش مصنوعی: یاد خدا به روح من نیرومندی می‌بخشد و مایه‌ی آرامش دل زخم‌خورده‌ام می‌شود.
یاد حق گر مونس جانت بود
کی هوای کاخ و ایوانت بود
هوش مصنوعی: اگر یاد خدا همراه جان تو باشد، دیگر خواسته‌ها و آرزوهای دنیوی مثل کاخ و قصر برایت اهمیت نخواهد داشت.
گر زمانی غافل از رحمن شوی
اندر آن دم همدم شیطان شوی
هوش مصنوعی: اگر زمانی از رحمت و مهربانی خدا غافل شوی، همان لحظه همدست شیطان و وسوسه‌های او خواهی شد.
مومنا ذکر خدا بسیار گوی
تا بیابی در دو عالم آب روی
هوش مصنوعی: ای مومن، زیاد به یاد خدا باش تا در این دنیا و آخرت به آبرو و اعتبار دست یابی.
ذکر را اخلاص می‌باید نخست
ذکر بی اخلاص کی باشد درست
هوش مصنوعی: برای ذکر کردن، لازم است که اخلاص در دل داشته باشیم. زیرا ذکر بدون اخلاص، اصل و درستی ندارد.
ذکر بر سه وجه باشد بی خلاف
تو ندانی این سخن را از گزاف
هوش مصنوعی: ذکر کردن سه حالت دارد و این موضوع بدون شک واقعی است؛ تو باید در این باره بی‌خبر نباشی و به سادگی از این حرف‌ها نگذری.
عام را نبود به جز ذکر لسان
ذکر خاصان باشد از دل بی گمان
هوش مصنوعی: عموم مردم فقط با زبان خود ذکر می‌گویند، اما ذکر خاصان از عمق دلشان برمی‌خیزد و بی‌تردید است.
ذکر خاص الخاص ذکر سر بود
هر که ذاکر نیست او خاسر بود
هوش مصنوعی: ذکر خاص و ویژه، یاد کردن از رازها و مسائل معنوی است. هر کسی که در این یادآوری شرکت نکند، در واقع چیزی را از دست داده و ناکام خواهد بود.
ذکر بی تعظیم گفتن بدعتست
واندر آن یک شرط دیگر حرمتست
هوش مصنوعی: گفتن ذکر بدون احترام و تعظیم، یک کار نادرست و ناپسند است و برای اینکه این عمل درست باشد، باید یک قید دیگری هم رعایت شود که آن احترام است.
هست بر هر عضو را ذکر دگر
هفت اعضا راست ذکری ای پسر
هوش مصنوعی: هر کدام از اعضای بدن، نام و وصف خاصی دارند و برای هر یک از این هفت عضو، ذکر و یاد مشخصی وجود دارد. ای پسر، به این نکته توجه کن.
یاری هر عاجز آمد ذکر دست
ذکر پاخویشان زیارت کردنست
هوش مصنوعی: هر کم‌توانی که به یاری دیگران می‌آید، باید توجه کند که همواره در یادش باشد که یاد خداوند و ذکر او، از پا و دست و دیگر اعضاء مهم‌تر است و این نکته اهمیت دارد که با حضور در کنار یکدیگر، به زیارت و یادآوری همدیگر بپردازیم.
ذکر چشم از خوف حق بگریستن
باز در آیات او نگریستن
هوش مصنوعی: به یادآوری و توجه به خدا از ترس او، باعث می‌شود که انسان با دقت در نشانه‌هایش بیندیشد و بیاندیشد.
استماع قول حق دان ذکر گوش
تا توانی روز و شب در ذکر کوش
هوش مصنوعی: به سخن درست و راست گوش بسپار و تا حد امکان در روز و شب به یاد خدا و ذکر او مشغول باش.
اشتیاق حق بود ذکر دلت
کوش تا این ذکر گردد حاصلت
هوش مصنوعی: علاقه و عشق به حقیقت در دل توست، پس تلاش کن تا این عشق و ذکر، موجب دست‌یابی به هدف‌هایت شود.
آنکه ازجهلست دایم در گناه
کی حلاوت یابد از ذکر الله
هوش مصنوعی: کسی که همیشه به دلیل نادانی در گناه به سر می‌برد، چگونه می‌تواند از یاد خدا لذت ببرد؟
خواندن قرآن بود ذکر لسان
هر کرا این نیست هست از مفلسان
هوش مصنوعی: خواندن قرآن، بیان زبانی هر کس است که به آن اعتنایی ندارد و افراد بی‌خبر و نادان، از آن بی‌بهره‌اند.
شکر نعمتهای حق می‌گو مدام
تا کند حق بر تو نعمتها تمام
هوش مصنوعی: هر چه نعمتهای خداوند را بیشتر شکرگزاری کنی، او نیز نعمتهای بیشتری به تو عطا خواهد کرد.
حمد حق را بر زبان بسیاردار
تا شوی از نار حرمان رستگار
هوش مصنوعی: ستایش خداوند را بر زبان جاری کن تا از آتش ناکامی نجات یابی و رستگار شوی.
لب مجنبان جز بذکر کردگار
زانکه پاکان را همین بودست کار
هوش مصنوعی: به زبان ساده می‌توان گفت: لبان کسانی که در یاد خدا هستند، حرکت نمی‌کند و سخن نمی‌گویند، چرا که کار پاکان همیشه یاد خداوند بوده است.
حاشیه ها
1397/04/23 09:06
فریدون
در این شعر عطار می فرماید که
هفت عضو را هست ذکری ای پسر. ولی در شعر تنها شش عضو را بیان میکند. آیا کسی نسخه دارد که هر هفت عضو را گفته باشد؟
1397/04/23 12:06
حسین،۱
فریدون جان
هر هفت را گفته:
دست ، پا ، چشم ، گوش ، دل ، زبان ، لب .
با زبان فاش می گویی و با لب خاموش .
زنده باشی