گنجور » عطار » مظهر » بخش ۷ - در اشاره بتألیفات خود و عدد ابیات آنها فرماید

عطار

بخش ۷ - در اشاره بتألیفات خود و عدد ابیات آنها فرماید

بدان خود را و خود را کن فراموش

تو جوهر ذات را میدان و بخروش

بدان خود را که تا مظهر ببینی

ز وصلت نامه‌ام اظهر ببینی

بدان خود را که حلّاجم چنین گفت

که از اسرارنامه دُر توان سفت

بدان خود را که مرغ لامکانی

کتاب طیر ما را آشیانی

بدان خود را و خسرو دان تو معنا

الهی نامه گفتست این معمّا

بدان خود را که پند من شفیق است

مصیبت نامه‌ات این دم رفیقست

بدان خود را که بلبل نامه‌داری

به اشترنامه کی همخانه داری

بدان خود را اگر تذکیره خوانی

جمیع اولیا را دیده دانی

بدان خود را که این معراج نامه

به هفتم آسمان دارد علامه

بدان خود را که این مختارنامه است

دو عالم را از و دانه و دام است

بدان خود را جواهر نامه کن کوش

بشرح القلب من فی الحال می نوش

بدان خود را که این هفده کتب را

نهادم بر طریق علم اسما

شمار بیت اینها را بگویم

من از کشف معانی تخم جویم

دویست و دو هزار و شصت بیت است

برای سالکان هر بیت بیت است

مرا در علم و حکمت بس کتبها است

ولیکن آن به پیش مرد داناست

هر آن شخصی که خواند او تمامش

بهشت عدن می‌باشد مقامش

همه علمی به پیش او مکمل

همه حکمت به پیش او مسجل

هر آن دانا که آن جمله نیابد

بجهد وسعی خود دو سه بیابد

تمام علم و حکمت اندرین دوست

طریق اولیا میدان در این کوست

همه در این کتب پیدا ببیند

ازو مقصود هر دو کون چیند

کدامند این کتب ای یار شبخیز

که دارد او دمی همچون قمر تیز

کتاب جوهر الذاتست و مظهر

بود در پیش دانای مطّهر

همه در پیش دانا هست روشن

به پیش عارفانش همچو گلشن

هر آنکس را که دولت بختیار است

مراورا این کتبها در کنار است

هر آنکس کو بحیدر راه بین شد

بجوهر ذات و مظهر همنشین شد

هر آنکس کو محبّ هر دو پور است

مراورا این کتبها همچو نور است

دو پور و دو کتب از بهر شاه است

دگرها غرق دریای گناه است

هر آنکس کو ازین بحر است آگاه

صفات ذات او شد قل هوالله

محمّد بود از بهر حق آگاه

نمی‌دانی از آن گم کردهٔ راه

به ره از هستی خود شو گریزان

که تایابی مقام قرب جانان

ترا چندانکه گفتم غیر کردی

بمعنی خویش را در دیر کردی

دریغا سی ونه سال تمامت

بکردم درمعانیها سلامت

همه اوقات من در پیش نادان

برفت از دست کو مرد صفادان

ولیکن شکر گویم صد هزاری

که دارد ملک اسرارم مداری

دوعالم گر ازین اسرار گویند

نه براین شیوهٔ عطّار گویند

بحمدالله که عارف راز دار است

چو اشترهای مستم در قطار است

مرا ملک سلیمان درنگین است

که انسانم بمعنی همنشین است

ز بهر عارفان دارم کتبها

که گویندم دعا در صبح اعلا

هلا ای عاشق مست سخندان

ترا باشد همه اسرار در جان

بگویم با تو حال دین و تقوا

اگرداری دمی با من مدارا

ز آدم تا به این دم علم دارم

چو تخم عشق درجانت بکارم

ز آدم نور عرفان گشت پیدا

ولی در پرده پنهان بود آنجا

بدور مصطفی کرد اوظهوری

بجان حیدر آمد او چو نوری

ز حیدر شاه بشنید و نبی گفت

به همراهان اهل فسق کی گفت

ز آدم تا بایندم سر همو گفت

یکی منصور بی دانش فرو گفت

سرش اندر سر اینکار رفت او

مرا خود او همی گوید که رو گو

وگرنه من کیم یک مستمندی

چو صیدی اوفتاده درکمندی

کمندم او فکند و صید اویم

ز چوگانش در این میدان چو گویم

رو ای درویش سالک راه او گیر

شنو اسرار معنیهاش از پیر

برو در لو کشف بنگر زمانی

اگر داری بکویش آشیانی

که تا حل گرددت اسرار مشکل

شوی اندر طریقت مرد کامل

ترا انسان کامل می‌توان گفت

منافق را چو جاهل می‌توان گفت

اگرداری ز علم دین تونوری

تو داری در دو عالم خوش حضوری

تو داری آنچه مقصود جهان است

از آن جایت بچارم آسمانست

بیا این گنج را سرپوش بردار

که تا بینی تو روی خوب دلدار

بیک صورت بیک معنی بیک حال

همو باشد درون این زمان قال

ولیکن خاص دیگر یار دیگر

برون پرده خود اغیار دیگر

بیک جوزی که نامش چار مغز است

تو اصل روغنش میدان که نغز است

دگرها را بباید سوختن زود

که تا از وی برآید بوی چون دود

دگر آن روغنش گر در چراغی

بمانی و بسوزیش چو داغی

ازو مقصود دیگر نیز زاید

که پیش اهل معنی رو نماید

شعاع او نمی‌دانی و رفتی

همان بهتر که اندر خاک خفتی

تو این خورشید انور را نبینی

چو کوران بر سر رهها نشینی

کسی کو روز این خورشید نادید

بشب او شمع ما را او کجا دید

جهان اندر جهان خورشید و نور است

وگراندر جنان رضوان و حور است

مرا با اصل اینها کار باشد

هم اویم دلبرو دلدارباشد

چو بد اصلی ندانی اصل خود را

ترا کی باشد اندر کوی ما جا

تو ناپاکی و هم ناپاک زاده

ز حتّ شهسوار ما پیاده

هر آنکس را که حبّ حیدری نیست

شعاع روی او خود انوری نیست

هر آنکس کو باین ره راه برده

ز عرش هفتمین خرگاه برده

بیا در راه حق جان را فدا کن

پس آنگه کار خود با او رها کن

بیا و صدق خود بر صادقان خوان

تو حال معنوی بر عاشقان خوان

میا درخانهٔ مستان تو هشیار

اگر هستی تو واقف خود ز اسرار

اگر آئی چو ایشان مست گردی

بدور مالکان پابست گردی

ولیکن هر که صالح نیست چون ما

ندارد او میان اولیا جا

اگر هستی تو قابل جای داری

تو بی‌شک در بهشت خود پای داری

وگرنه میشوی همچون حماری

به انسانت نباشد هیچ کاری

دریغا و دریغا و دریغا

که کردی خویش را در دین تو رسوا

تو انسان بودی و انسان تو بودی

میان اولیا برهان تو بودی

تو انسان بودی و انسان رفیقت

محمّد بود در عقبی شفیقت

تو انسان بودی و انسانت میثاق

ولیکن در معانی گشتهٔ عاق

تو انسان بودی و انسان امیرت

امیرالمؤمنین بُد دستگیرت

ولیکن خویش را نشناختی تو

تو ایمان را بیک جو باختی تو

دریغا نام فرزندیّ آدم

که باشد بر تو این نام مسلّم

تو شرعش را چو من دان ای برادر

بکن از لفظ عطّار این تو باور

بهر چه الله گفت احمد چنان کرد

نماز خویش را بر آسمان کرد

بخاطر هیچ غیر او میآور

تمامی ورد او الله اکبر

تو گر اندر نمازی خواب داری

ز رحمت روی خود بی آب داری

نماز و روزه‌ات بر هیچ باشد

ز طوق لعنتت صد پیچ باشد

بخاطر فکر دنیا همچو نمرود

شدستی پیش اهل الله مردود

اگر خواهی که با مقدار باشی

به این عالم تو با اسرار باشی

بکن پیشه تو عزلت را بعالم

که گویندت توئی فرزند آدم

بکن همره تو علم عارفان را

که تا همره شوی تو صالحان را

بکن با علم معنی آشنائی

که تا آید به قلبت روشنائی

بکن اصلاح ملکت ای برادر

اگر هستی تو خود ازنسل بوذر

ز نسل بوذر غفّار دیدم

بتون از وی معانیها شنیدم

ازو احوال جانان گشت معلوم

نبد پیش من این اسرار مفهوم

هر آنکس کو ز اسرارش خبر یافت

چو جبریل آسمان در زیر پر یافت

هر آنکس کو معانی را بداند

کلام الله را از بر بخواند

مرا مقصود معنیهاش باشد

میان جان من غوغاش باشد

ز معنیّ کلام الله محوم

نه چون مفتی بیمعنی است صحوم

مرا فتوی ز حکم این کلام است

نه ازگفتار شیخ و شرح عامست

ز شرح عام بگذر شرح او خوان

که تا گردی معانی دان قرآن

به پیشم کفر باشد قول مفتی

بدام زرق و سالوسش نیفتی

تو گرد فشّ و دستار بلندش

نگردی تا نیفتی در کمندش

تو ایشان را مدان انسان عاقل

که ایشانند مثل خر در آن گل

تو از ایشان مجو معنی قرآن

از ایشان گرروایت هست برخوان

روایت حقّ ایشان شد به تقلید

مرا خود نطق قرآنست و توحید

تو گرد عارفان راه حق گرد

بدین مصطفی میباش خود فرد

تو شرع مصطفی چون شاه من دان

که او بوده است نصّ و بطن قرآن

امیرالمؤمنین انسان کامل

به پیشش هر دوعالم یک منازل

تو منزلگاه شاه ما چه دانی

وگردانی چرا مظهر نخوانی

ز مظهر گرددت روشن شریعت

معانی دان شوی در سرّ وحدت

ز مظهر تو طریقت را بیابی

بجوهر ذات من خود نور یابی

ز جوهر ذات من ذات خدابین

حقیقت در وجود انما بین

مرا دانای اسرار معانی

بگفتا ای رفیق من چه خوانی

بگفتم سورهٔ یوسف ز اوّل

به آخر سورهٔ طاها مکمّل

بیا ای نور خود را نیک بشناس

ز شیطانان دنیا زود بهراس

تو این خلقان دنیا را شناسی

که ایشانند چون شیطان لباسی

کسی کو زین چنین شیطان جداشد

مراو را طوق ازگردن رها شد

ولیکن این چنین دولت که یابد

کسی کز جاه دنیا روی تابد

بگویم اصل درویشی کدام است

که این معنی بعالم نی بعام است

بگویم با تو ای درویش کن گوش

مکن ما را در این معنی فراموش

به اوّل آنکه پیش نور باشی

دوم آنکه ز دنیا دور باشی

سیم آنکه ز خلق این جهان تو

کناره گیری و باشی تو نیکو

ز اوّل نور میدانی چه باید

بود پیری که از وی علم زاید

نه آن علمی که زرّاقان بخوانند

نه آن علمی که سالوسان بدانند

بنور آن علم آموزد که حق گفت

نه آن علمی که او وی را سبق گفت

بتو از معنی قرآن بگوید

ز سرّ مَن عرف عرفان بگوید

بروای یار ازدنیا جدا شو

پس آنگه در معانی رهنما شو

هر آنکس کو خبر از بود دارد

همه دنیا و دین نابود دارد

مر او را با اناالحق کار باشد

چه پروایش ز پای دار باشد

ز اصل و وصل دارم من خبرها

که تا گردی تو واقف از خطرها

که این دنیا خطر بسیار دارد

بسی را همچو خود افگار دارد

خداوندا ازین جمله خطرها

نگهداری تو درویشان دین را

که درویشان ترا دانند و خوانند

ز اسرار تو خود درها فشاند

ز درویشی تو سلطانی و برهان

ترا باشد مراد از وصل جانان

توئی آنکه بحکمت همنشینی

طریق شرع را در خویش بینی

شریعت خانهٔ دان همچو این بند

طریقت اندرو هم قفل و هم بند

حقیقت یار در خانه نشانده

همه مستان حق جانها فشانده

همه کرّوبیان لبیّک گویان

بگرد خانه خود از بهر جانان

بیا ای دوست بنشین باهم آنجا

میفکن این چنین روزی بفردا

هر آنکس کو چنین نقدی ز کف داد

به نسیه عمر خود بر هیچ بنهاد

بنقد این سود در بازار عشق است

برای عاشقان اذکار عشق است

بذکر دوست مست مست مستم

بهشیاریّ او از جای جستم

تو هم پاداری و گوش و بصر هم

بکن از غیر حق این دم حذر هم

بجه از جوی این دریای پرخون

وگرنه اوفتی دروی هم اکنون

هر آنکس کو زجوی این جهان جست

بدریای جنانش هست صد شصت

بهر شستی هزاران ماهی حور

فتاده هم ز رضوان با چنان نور

اگر تو ای برادر هوشداری

سخنهای معانی گوش داری

در آیینی نهان صد بحر اسرار

بهر بحری هزاران درّ شهوار

تو آن دُر در همه الفاظ من دان

که تا گردد معانی بر تو آسان

هر آنکس کو معانی دان چو من شد

ملایک پیش او بی‌خویشتنشد

هر آنکو کو بداند سرّ جانان

برد همراه خود او کلّ ایمان

هر آنکس را که ایمان نیست مرده است

به آخر خویش با شیطان سپرده است

هرآنکس راکه حقّ شد رهنمایش

دو عالم شد تمامی زیر پایش

هرآنکس کو بحکمت پیش دیده

طریق شرع را در خویش دیده

هر آنکس کو نظاره کرد جان را

طلاقی داد او ملک جهان را

تو اندر این جهان تا چند باشی

به این مشت دغل در بند باشی

شکن این بند از دنیا برون شو

بکوی آخرت چون من درون شو

که تا بینی کیانند مست جبّار

ولی درخلوت یارند هشیار

ز هشیاران عقبایت خبر نیست

بشیطانان دنیایت ظفر نیست

تو شیطان را بگیر و دور انداز

درون بوتهٔ دنیاش بگداز

که تا ایمن شوی از مکرش ای یار

وگرنه درجهان گردی تو مردار

هر آنکس کو شود مردار خواره

وجود او جراحت گشت و پاره

ز مردار جهان بگذر چو مردان

که تا گردی مطهّر بهر جانان

هرآنکس کو ز آلایش برونست

هم او مقصود کلّ کاف ونونست

ز بهر تو سخن بسیار گفتم

دو صد من گوهر اسرار سفتم

دو عالم راز بهرت راست کردم

ز دوزخ من ترا در خواست کردم

چه حاصل چونکه ننیوشی تو پندم

برین اوقات بی معنیت خندم

ز اوقاتت هزاران گریه زاید

رهت مالک بدوزخ میگشاید

پس آنگه خط مردودی کشندت

بقعر دوزخ تابان برندت

ببین اوقات خود را ای برادر

مکن تو گفت شیطان هیچ باور

هزاران آدمی کو علم خوانده

بگرد خویشتن خطّی کشانده

که من در علم خود ناجی شدستم

میان عالمان عالی شدستم

همی گوید دماغم پر ز علمست

همه اجسام من خود کان حلمست

مرا از علم و حلمت حال باید

نه همچون آن مدرّس قال باید

ز حال انسان کامل نور گردد

ز قال بد مدرّس کور گردد

غلطهای حماران درس گویند

میان مدرسه خود قرس گویند

ز قرس و درس بگذر راه او گیر

پس آنگه رو بخاک راه اومیر

وگرنه کور گردی اندرین راه

نگردد هیچکس از حالت آگاه

هرآنکس کو بباطن کور باشد

بباطن خود زعلمم عور باشد

هر آن کز علم معنی دیده کور است

باو این علم دنیا نیز زور است

بیا از علم معنی پرس ما را

اگرداری بحال خویش پروا

برو تو مظهرم را سرّ کلّ دان

درو گفتم همه اسرار آسان

برو او را ز سر تا پا بخوانش

که تا گردی تو نور آسمانش

بتابی بر جمیع خلق عالم

منوّر باشی همچون نور آدم

بدانش خود کلید علم معنا

بدانش خود تونور روح عیسی

کلید جمله توحید الاه است

بر این معنی شه مردان گواه است

شه مردانست علم وحال و گفتم

ازو من درّ هر اسرار سفتم

اگر صد قرن باشد عمر نوحت

بدنیا دمبدم باشد فتوحت

چو اسرارش ندانی خود تو گیجی

میان عارفان بر مثل هیجی

برو عارف شو و اسرار او دان

پس آنگه مظهر انوار او دان

که تاکشفت شود اسرار مبهم

شوی در پیش اهل الله محرم

مرا شوقش ز عالم کرد بیرون

بعشقش آمدم در عالم اکنون

بعشقش زنده باشم در جهان من

شدم دانای سرّ لامکان من

زنم لبّیک منصوری بعالم

به دانا ختم شد والله اعلم

هر آنکس را که دانا همنشین است

بر او علم معانی خود یقین است

هر آنکس کو ز دانا روی تابد

به آخر او جزای خویش یابد

ترا دانا رفیق نیک باشد

که تا از چاه کفرت خود برآرد

ترا دانا رفیق ملک جانست

که در شهر معانی او زبان است

ترا دانا بسوی خویش خواند

بمحشر از صراطت بگذراند

ترا دانا دهد از حوض کوثر

شرابی همچو روح جان مطهّر

ترا دانا کند واقف ز اسلام

مرو در کوی نادان کالأنعام

ترا دانا ز دانش راز گوید

طریق علم معنی بازگوید

ترا دانا کند ازحال آگاه

برو تو فکر خود کن اندرین راه

ترا دانا بحقّ واصل کند زود

اگر صافی کنی این جسم مقصود

ترا دانا همه توحید گوید

ز نوروز محبّت عید گوید

ترا دانا کند خود عقل همراه

ترا دانا کند از حالت آگاه

ترا دانا بحکمت رهنمون کرد

پس آنگه روح حیوانی برون کرد

ترا دانا زاصل کار گوید

میان شرع و حکمت یار گوید

ترا دانا براه فقر آرد

درون توبه عشقت گذارد

ترا دانا زند از عشق اکسیر

که تا آرد ز غشّ فسق تطهیر

ترا دانا کند از من خبردار

که تا آئی بسوی من دگر بار

ترا دانا هم از عطّار گوید

نه از قاضیّ و از طرّار گوید

ترا دانا برون آرد ز تقلید

نماید خود ترا این راه توحید

ترا دانا ز فکر و شیخ و مفتی

برون آرد مثال نوح و کشتی

ترا دانا ز مکر او رهاند

چو نوحت اندر آن کشتی نشاند

ترا دانا مثال بحر باید

که لب خشک آید و خوش رخ گشاید

ترا دانا دهد از عشق بهره

تو باشی در معانیهاش شهره

ترا دانا رهاند از بدیها

مکن خود را چو شیخ بدتورسوا

ترا دانا بشرع مصطفی خواند

دگر بر تو طریق مرتضی خواند

طریق مرتضی ایمان کل دان

وزو هر دم کتاب عاشقان خوان

طریق مرتضی یک راه دارد

حقیقت را بمعنی شاه دارد

شریعت کرد او شد در طریقت

طریقت ورد او شد در حقیقت

حقیقت غیر او من غیر دانم

چو منصور این معانی من بخوانم

از آن درجسم عطّار آمدی تو

که برگوئی اناالحق را تو نیکو

اناالحق هم توئیّ و هم تو باشی

میان عاشقان محرم تو باشی

درون شمع احمد راه دیدم

شه مردان از آن آگاه دیدم

کسی بهتر ازو این ره نرفته

وگر رفته رهش از وی شنفته

کسی دیگر ندارد حدّ این قرب

وگر گوید بحلقش ریز خود سرب

مرا تیز است مظهر سرب ریزان

میان جان دشمن نار سوزان

تو سربش ریز در حلق و برون شو

بجوهر ذات من چون درون شو

که تا گردی همچون شیخ مردان

از آنکو نخوتی دارد چو شیطان

هر آنکس را که نخوت یار باشد

امیر ما ازو بیزار باشد

امیرم آنکه مدّاحش خلیل است

تولّدگاه او خانهٔ جلیل است

بکعبه زاد از مادر امیرم

از آن شد حلقهٔ او دستگیرم

بدانستم من این دم راه خود را

از آن گشتم بعالم مست و شیدا

هر آنکس را که حیدر راهبر شد

درون جنّت او همچون قمر شد

هر آنکس را که حیدر دوستار است

محمّد خود شفیعش در شمار است

هر آنکس را که حیدر میر دین شد

خوارج بیشکی با او بکین شد

هر آنکس را که حیدر مقتدایست

تمام جان و تن نور صفایست

هر آنکس را که حیدر میر باشد

چه پروایش ز شاه و میر باشد

هر آنکس را که حیدر پیش خواند

بدرب هیچکس او را نراند

هر آنکس را که حیدر خود شفیق است

خداوندش بمعنی دان رفیق است

هر آنکس را که حیدر شد طلبکار

هزارش یوسف مصری خریدار

هر آنکس را که حیدر شد امامش

همه اسرار معنی شد تمامش

هر آنکس را که حیدر یار غار است

چه پروایش ز زهر و نیش مار است

هر آنکس را که حیدر لطف دارد

بجنت حوریانش عطف دارد

هر آنکس را که حیدر کرد بیرون

خدا بیزار گشت ازوی هم اکنون

هر آنکس را که حیدر نور تن شد

مر او را حلّهٔ ایمان کفن شد

هر آنکس را که حیدر جام دارد

در او مستی حقّ آرام دارد

هر آنکس را که حیدر شد زبانش

بخواند مظهر وداند بیانش

هر آنکس را که حیدر گفت سلمان

تو او را بوذر و غفّار میخوان

هر آنکس را که حیدر شد محبّش

طبیب حاذق آمد کلّ طبّش

هر آنکس را که حیدر حقّ نماید

درخت دید از ذاتش برآید

برو ای یار برخطّش بنه سر

که تا آزاد گردی همچو بوذر

برو ای یار گفتم گوش کن تو

میان عارفان خاموش کن تو

اگر خاموش بنشینی چو مردان

نباشد خود ترا ز اسرار نقصان

وگرگوئی بکشتن می‌کشندت

بگویندت توئی رافض برندت

ندانستی که رافض کیست ای سگ

بگویم تا شود خود خشکت این لب

روافض آنکه دین شه ندارد

بکوی مرتضی این ره ندارد

روافض آنکه ملعون شد در اسلام

ندارد او براه شاهم اقدام

روافض آنکه دین غیر دارد

بکوی غیر حیدر سیر دارد

روافض آنکه حق بیزار زو شد

بدوزخ مالکان دل زار ازو شد

روافض آنکه دین تغییر داده است

بغیر راه حق راهی نهاده است

روافض آنکه او اغیار دیده است

تمام آل احمد خار دیده است

روافض آنکه ازتوحید دور است

بعلم چار مذهب خود کفور است

مرا نام احد بس دل پسند است

که ایمانم بسی شیرین چو قنداست

مرا احمد بشرعش ره یکی داد

نهادی تو مراو را چار بنیاد

خدا و مصطفی را دور کردی

بهر دو کون خود را کور کردی

امیرمؤمنان را دین چو تو نیست

ویا چون حنبل و شافع نکو نیست

همه را راه راه احمدی هست

ولی در ذات بعضی بس بدی هست

ابابکر و عمر را دوست دارید

همه را پیرو احمد شمارید

همه را دین حق یک شد نه دو شد

ترا خار مغیلان در گلو شد

ترا ایمان سلمانیت باید

که تا خورشید از کوهت برآبد

ترا ایمان بایشان هست محکم

که ایشانند نورذات آدم

چرا غافل شدی از حال ایشان

مگر رفته است از ذات تو ایمان

مرا ایمان علیّ مرتضایست

که او در دین احمد مقتدایست

مرا دین نبی از وی مسلّم

که او بد مصطفی را یارو همدم

مرا تعلیم دین مصطفی کرد

همه مذهب ز دین او جدا کرد

مرا کرد او اشارت خود بجعفر

که ازگفت ولیّ حقّ بمگدز

بگفتا گفت او گفت نبیّ است

بمعنی و بتقوی او ولیّ است

بزهد و پاکی او حق گواه است

تمام اولیآ را عذر خواه است

باو ختمست ایمان و توکّل

تو بر غیرش مکن چنگ توسّل

که دارد چون تو شاهی پاک و معصوم؟

مرا از لطف خود مگذار محروم

تو بحر حلم و کان جود و علمی

تو مست بادهٔ صافی و سلمی

ترا باده ز دست باب دادند

تمام اهل حق را آب دادند

کرا قدرت که آن باده بنوشد

مگر او جامهٔ شاهی بپوشد

کرا قدرت که پا بر کتف احمد

نهد غیر از تو ای سلطان سرمد

کرا قدرت که گوید لو کشف را

و یا داند وجود من عرف را

کرا قدرت که گویدحق بدیدم

و یا گوید که از او این شنیدم

کرا قدرت که استادیّ جبریل

کند در علم قرآن تا به انجیل

کرا قدرت که او اسرار داند

به پیش او مگر عطّار داند

چو عطار این زمان از سرگذشته‌است

به جان جان جان مهرت نوشته است

بگوید سرّ اسرارت به هر کو

برآرد نعرهٔ یاهو و من هو

ورای ذکر تو ذکری ندارم

ورای فکر تو فکری ندارم

توئی مظهر نمای کل مظهر

توی اندر وجود من منوّر

جهان از نور تو روشن شناسم

همین باشد بمعنی خود لباسم

به پیش احمق نادان چگویم

که یک گامی نرفته او بکویم

مرا از احمق نادان گریز است

که کار احمقان جنگ و ستیز است

برو بر گفت دانایان عمل کن

نه همچو احمقان مکر و دغل کن

مرا باشد زبان چون نور روشن

ترا باشد زبان گفت الکن

بمظهر گفته‌ام آنچه خدا گفت

که او در گوش جان من ندا گفت

که من روشن ترم از نور خورشید

گرفته همچو عاشق ملک جاوید

من این مظهر بلفظ عام گفتم

گهی پخته و گه خود خام گفتم

که فهم خلق دروی خوش برآید

ز جهل و کبر خود بیرون درآید

وگرنه خود بالفاظ شریفش

همی گفتم که می‌آید حریفش

دل درویش ازو محروم ماند

به پیش خادم و مخدوم ماند

بچشم دانش اندر وی نظر کرد

همه عبّاد عالم را خبر کن

درو گم کرده‌ای من علم عالم

ز دور خویشتن تا دور آدم

تو ختم این معمّا کن که بسیار

سخن دارم من از اسرار دلدار

بخش ۶ - در آفرینش انسان و مبدأ و معاد او فرماید: ترا در علم معنی راه دادند

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)

قالب شعری: مثنوی

منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

حاشیه ها

1394/08/18 10:11

محمد مهدی قربانی

کاملا مشخصه که این اشعار،سروده ی عطار نیست!
گفته:
"دویست و دو هزار و شصت بیت است
برای سالکان هر بیت بیت است"
طبق شرح عطار نوشته ی استاد بدیع الزمان فروزانفر ص 40،مجموع ابیات شیخ،44590 بیت است.
و نیز کل آثار او 10 است:9اثر منظوم و 1 اثر منثور.
در ضمن کسی که 202060 بیت شعر گفته باشه،چنین ابیات ضعیفی رو نمیگه.
پس معلومه که اینا انتساب غلطه.(رضا قلی خان هدایت 190 کتاب به عطار نسبت داده)