گنجور

بخش ۱۵ - در وصف علی مرتضی علیه السّلام فرماید

دل و جان در رضاشان هر دو در باز
پس آنگه تو حجاب از رخ برانداز
دل و جان باز اندر راه ایشان
اگر هستی تو مر آگاه ایشان
دل و جان تو ایشانند دریاب
اگر در خانهٔ عشقی تو دریاب
ز علم حیدری تو گر بدانی
ترا بنماید اسرار معانی
که در علمست اسرار حقیقت
از او یابند ره جویان طریقت
طریقت زوست از احمد شریعت
جدا زین هردو آمد کلّ حقیقت
حقیقت مرتضی نفس رسولست
محبّ او یقین صاحب قبولست
حقیقت مرتضا مرکان علمست
که او پیوسته هم با جاه و حلمست
حقیقت مرتضی اسرار دینست
که او از اولیا صاحب یقنست
حقیقت مرتضی کل نور شرعست
که او هم رهنمای اصل و فرعست
حقیقت مرتضی اسرار دریافت
در اینجاگه حقیقت یار دریافت
حقیقت مرتضی دم از یکی زد
چو او بُد در یقین دم بیشکی زد
حقیقت مرتضی دلداردینست
که او سر حلقهٔ اسرار دینست
حقیقت مرتضی ذات و صفاتست
که او در لو کشف او نور ذاتست
حقیقت مرتضی عین خدایست
تمامت اولیا را رهنمایست
حقیقت مرتضی شاهست و ماهست
که او هم سایهٔ نوراله است
حقیقت مرتضی این راز برگفت
دُرِ اسرار ربّانی عیان سُفت
حقیقت مرتضی بنمود ما را
عیان او لو کشف بنمود ما را
یکی دید او و دائم در یکی بود
در این اسرار کل حق بیشکی بود
یکی دید و ز یکی گفت اسرار
تمامت سالکان ره بیکبار
مر او رادوستدار وخاک پایند
که از گفتار او اندر لقایند
حقیقت مرتضی توحیددانست
نه همچون دیگران تقلید دانست

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دل و جان در رضاشان هر دو در باز
پس آنگه تو حجاب از رخ برانداز
هوش مصنوعی: دل و جان در عشق و رضایت آنها شاد و آرامند، و سپس تو با برداشتن حجاب از چهره‌ات، زیبایی خود را نمایان کن.
دل و جان باز اندر راه ایشان
اگر هستی تو مر آگاه ایشان
هوش مصنوعی: اگر دل و جانت در مسیر آنهاست، پس تو باید از حال و وضعیت آنها باخبر باشی.
دل و جان تو ایشانند دریاب
اگر در خانهٔ عشقی تو دریاب
هوش مصنوعی: دل و جان تو مانند آن‌ها هستند، اگر در خانهٔ عشق تو، جایی برای آن‌هاست، آن‌ها را درک کن.
ز علم حیدری تو گر بدانی
ترا بنماید اسرار معانی
هوش مصنوعی: اگر از دانش حضرت علی (ع) آگاهی پیدا کنی، رازهای معانی برایت آشکار خواهد شد.
که در علمست اسرار حقیقت
از او یابند ره جویان طریقت
هوش مصنوعی: ره‌جویان طریقت، کسانی هستند که به دنبال درک حقیقت و اسرار آن هستند و این درک را از علم به دست می‌آورند.
طریقت زوست از احمد شریعت
جدا زین هردو آمد کلّ حقیقت
هوش مصنوعی: راه و مسیر حقیقی از پیامبر اسلام، احمد، نشأت می‌گیرد و جدا از این شریعت، حقیقت کامل در این دو وجود دارد.
حقیقت مرتضی نفس رسولست
محبّ او یقین صاحب قبولست
هوش مصنوعی: حقیقت و ذات مرتضی همان نفس پیامبر است و دوست‌دار او به درستی کسی است که مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
حقیقت مرتضا مرکان علمست
که او پیوسته هم با جاه و حلمست
هوش مصنوعی: حقیقت علم و دانش از آنِ مرتضی است که او همیشه با بزرگواری و بردباری همراه است.
حقیقت مرتضی اسرار دینست
که او از اولیا صاحب یقنست
هوش مصنوعی: حقیقت، مظهر رازهای دین است و او از اولیایی است که به حقیقت ایمان و یقین دارند.
حقیقت مرتضی کل نور شرعست
که او هم رهنمای اصل و فرعست
هوش مصنوعی: حقیقت و واقعیت در دین و شریعت، همان نور و روشنی است که توسط مرتضی (علیه‌السلام) به ما راهنمایی می‌شود و او هم در اصول و فروع دین هدایتگر است.
حقیقت مرتضی اسرار دریافت
در اینجاگه حقیقت یار دریافت
هوش مصنوعی: مرتضی در این مکان واقعیت‌ها و رازهای عمیق را درک کرده است و در اینجا، حقیقت با او ارتباط برقرار کرده است.
حقیقت مرتضی دم از یکی زد
چو او بُد در یقین دم بیشکی زد
هوش مصنوعی: مرتضی به حقیقت واحدی اشاره کرد، چرا که وی در یقین و باور خود به آن حقیقت رسیده بود و این نشان از استحکام و سلامت اندیشه او دارد.
حقیقت مرتضی دلداردینست
که او سر حلقهٔ اسرار دینست
هوش مصنوعی: حقیقتی وجود دارد که مرتضی، دل را به خود می‌خواند و او مرکز و محور اسرار دین است.
حقیقت مرتضی ذات و صفاتست
که او در لو کشف او نور ذاتست
هوش مصنوعی: حقیقت وجود مرتضی (علی) همواره شامل ویژگی‌ها و صفات اوست و در واقع این صفات تجلی نور وجود او هستند.
حقیقت مرتضی عین خدایست
تمامت اولیا را رهنمایست
هوش مصنوعی: حقیقت مرتضی، ایدئال و کمالی است که همانا نمایانگر خداوند است و تمام اولیا و بزرگواران را به سوی شناخت و هدایت خود راهنمایی می‌کند.
حقیقت مرتضی شاهست و ماهست
که او هم سایهٔ نوراله است
هوش مصنوعی: حقیقت مرتضی همانند ماهی است که سایهٔ نور الهی را با خود دارد.
حقیقت مرتضی این راز برگفت
دُرِ اسرار ربّانی عیان سُفت
هوش مصنوعی: حقیقت مرتضی به روشنی بیانگر رازهای الهی است و مانند گوهرهای پنهان، این اطلاعات آشکار می‌شود.
حقیقت مرتضی بنمود ما را
عیان او لو کشف بنمود ما را
هوش مصنوعی: حقیقت وجود امام مرتضی (علیه‌السلام) به وضوح برای ما نمایان شد و اگر پرده‌ها کنار می‌رفت، بیش از این ما را درک می‌کرد.
یکی دید او و دائم در یکی بود
در این اسرار کل حق بیشکی بود
هوش مصنوعی: یک نفر او را دید و فهمید که همواره در حقیقتی عمیق غرق شده است و این رازها نشان از وجود حق در همه چیز دارد.
یکی دید و ز یکی گفت اسرار
تمامت سالکان ره بیکبار
هوش مصنوعی: یک نفر همه رازهای تو را برای دیگران فاش کرد و به یکباره تمام اسرار تو را بیان کرد.
مر او رادوستدار وخاک پایند
که از گفتار او اندر لقایند
هوش مصنوعی: کسی که دوستدار اوست و به پای او احترام می‌گذارد، از سخنان او بهره‌مند می‌شود و به حقیقت نزدیک می‌شود.
حقیقت مرتضی توحیددانست
نه همچون دیگران تقلید دانست
هوش مصنوعی: حقیقت را تنها مرتضی به عنوان توحید شناخته است و نه مانند دیگران که به تقلید از دیگران می‌پردازند.