گنجور

بخش ۴ - در مناقب حضرت امیرالمؤمنین سلام الله علیه

امیر دین و دنیا مرتضی دان
ورا بر حق ز بعد مصطفی دان
لدنی بودش آن پاکیزه گوهر
بکل علم محمد بود اودر
که در مردی سر و جان را ببخشید
که اندر کل عالم جمله حق دید
چو او دیگر نباشد در جهان مرد
که کرده است آنچه او با قلعهٔ کرد
محمد اوست او نفس محمد
بنطق خود چنین فرمود احمد
حقیقت هر که او را باز یابد
چو منصور اندر اینجا راز یابد
اگر چون مرتضی خواهی قدم زد
چو منصورت نمیباید تو دم زد
ره حیدر طلب کن همچو مردان
براه او رسی اینجا بجانان
هران کو مهر مُهر مصطفی را
نهد بر دل بیابد مرتضی را
حقیقت نفس احمد مرتضایست
که بیشک مصطفی کل مرتضایست
چگویم وصف حیدر به ازین من
که حیدر کرد در کل پیش ازین من
زهی شاه و زهی دستور جمله
توی تا جاودانی نور جمله
ترا خوانده است شیر اینجا خداوند
که شیران جهان کردی تو در بند
سخایت حاتم طائی کجا یافت
اگرچه در سخا بسیار بشتافت
بخوانت آمده زهره ز گردون
کجا وصف تو یارد کرد هر دون
صفات مصطفی یکسر توداری
حقیقت بحر و هم گوهر تو داری
دل عطار شد چون خاکراهت
بدین گفتار اکنون عذر خواهت
وصال حب حیدر به ز گنجت
وگر نه بعد ازاین در دست رنجت
علی جو و از علی دریاب اسرار
زلا اعبد بدان اسرار آن یار
علی را این چنین نتوان ستایش
نمودارش کنم در جان فدایش
هزاران جان فدای مصطفی باد
ابا یاران او جان آشنا باد

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

امیر دین و دنیا مرتضی دان
ورا بر حق ز بعد مصطفی دان
هوش مصنوعی: امیر دین و دنیا، معنای رهبری و سرپرستی در امور دینی و دنیوی را دارد. مرتضی به عنوان شخصی شناخته می‌شود که حق و صلاح را درکشور و ایمان برمی‌گزیند. او را همانند پیامبر مصطفی (ص) می‌دانند که تجلی حق و حقیقت است.
لدنی بودش آن پاکیزه گوهر
بکل علم محمد بود اودر
هوش مصنوعی: او دارای جوهر پاک و خالصی بود که تمام علم محمد را در خود داشت.
که در مردی سر و جان را ببخشید
که اندر کل عالم جمله حق دید
هوش مصنوعی: مردی وجود دارد که جان و زندگی‌اش را برای هدفی بزرگ فدا کرده است، زیرا او در تمام دنیا فقط و فقط حقیقت را مشاهده کرده است.
چو او دیگر نباشد در جهان مرد
که کرده است آنچه او با قلعهٔ کرد
هوش مصنوعی: وقتی او دیگر در این دنیا نیست، مردی وجود نخواهد داشت که همانند او کارهای بزرگ و شجاعانه انجام داده باشد.
محمد اوست او نفس محمد
بنطق خود چنین فرمود احمد
هوش مصنوعی: محمد اوست، او روح محمد است که با زبان خود چنین گفت: احمد.
حقیقت هر که او را باز یابد
چو منصور اندر اینجا راز یابد
هوش مصنوعی: هر کسی که به حقیقت دست یابد، مانند منصور در این مکان به راز و شناخت عمیقی خواهد رسید.
اگر چون مرتضی خواهی قدم زد
چو منصورت نمیباید تو دم زد
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی مانند مرتضی (علی) قدم برداری، نباید همانند منصور به صحبت کردن و افشاگری بپردازی.
ره حیدر طلب کن همچو مردان
براه او رسی اینجا بجانان
هوش مصنوعی: راه حیدر را مانند مردان بجوی و از طریق آن به اینجا، جایی که جانان است، برس.
هران کو مهر مُهر مصطفی را
نهد بر دل بیابد مرتضی را
هوش مصنوعی: هرکس که عشق و محبت پیامبر را در دل خود بپروراند، به مقام و فضیلت علی نیز دست پیدا خواهد کرد.
حقیقت نفس احمد مرتضایست
که بیشک مصطفی کل مرتضایست
هوش مصنوعی: حقیقت وجود احمد مرتضی، همان وجود مصطفی است که او نیز به عنوان فردی ممتاز و برگزیده شناخته می‌شود.
چگویم وصف حیدر به ازین من
که حیدر کرد در کل پیش ازین من
هوش مصنوعی: چطور می‌توانم توصیف حیدر را بکنم در حالی که او پیش از من کارهایی انجام داده که از وصف من نیز فراتر است؟
زهی شاه و زهی دستور جمله
توی تا جاودانی نور جمله
هوش مصنوعی: به به، ای شاه و ای کارگزار، تو به قدری بزرگ و شایسته‌ای که با وجود تو، نور و روشنایی همیشه پایدار و جاودانه خواهد بود.
ترا خوانده است شیر اینجا خداوند
که شیران جهان کردی تو در بند
هوش مصنوعی: خداوند در اینجا تو را فراخوانده است، همان‌طور که شیرها را به دام می‌کشند، تو هم شیران دنیا را به اسارت گرفته‌ای.
سخایت حاتم طائی کجا یافت
اگرچه در سخا بسیار بشتافت
هوش مصنوعی: سخاوت و generosity حاتم طائی را کجا می‌توان یافت، با این که در بخشش و نوع‌دوستی بسیار تلاش شده است.
بخوانت آمده زهره ز گردون
کجا وصف تو یارد کرد هر دون
هوش مصنوعی: زهره از آسمان به سوی تو آمده تا ببیند که هیچ یک از دو جهان نمی‌تواند تو را وصف کند.
صفات مصطفی یکسر توداری
حقیقت بحر و هم گوهر تو داری
هوش مصنوعی: تو همه صفات رسول خدا را در خود داری و حقیقتی مانند دریا را در وجود خود نهفته‌ای؛ تو نیز دارای گوهر و ارزشمندی هستی.
دل عطار شد چون خاکراهت
بدین گفتار اکنون عذر خواهت
هوش مصنوعی: دل عطار مانند خاکی شده که در مسیر تو است، به همین دلیل اکنون از تو عذرخواهی می‌کند.
وصال حب حیدر به ز گنجت
وگر نه بعد ازاین در دست رنجت
هوش مصنوعی: دوست داشتن حیدر (علی) بهتر از داشتن ثروت است و اگر نه، بعد از این فقط زحمت و رنج در دستان تو خواهد ماند.
علی جو و از علی دریاب اسرار
زلا اعبد بدان اسرار آن یار
هوش مصنوعی: علی، جو را زیر نظر داشته باش و از علی حقیقت‌های پنهان را یاد بگیر، زیرا در آن رازها، محبت معشوق نهفته است.
علی را این چنین نتوان ستایش
نمودارش کنم در جان فدایش
هوش مصنوعی: علی را نمی‌توان به این شکل ستایش کرد، جانم به فدای او.
هزاران جان فدای مصطفی باد
ابا یاران او جان آشنا باد
هوش مصنوعی: هزاران جان برای سلامتی و موفقیت پیامبر، و همچنین برای یاران و همراهانش فدای او باشد. امیدواریم که آشنایی با آن‌ها باعث سعادت و خوشبختی ما شود.