گنجور

المقالة الاولی

جهان گر دیده‌ای گم کرده یاری
سراسیمه دلی آشفته کاری
خبر داد از کسی کان کس خبر داشت
که وقتی یک خلیفه شش پسر داشت
همه همّت بلند افتاده بودند
ز سر گردن کشی ننهاده بودند
بهر علمی که باشد در زمانه
همه بودند در هر یک یگانه
چو هر یک ذوفنون عالمی بود
چو هر یک در دو عالم آدمی بود
پدر بنشاندشان یک روز با هم
که هر یک واقفید از علم عالم
خلیفه زاده‌اید و پادشاهید
شما هر یک ز عالم می چه خواهید
اگر صد آرزو دارید و گر یک
مرا فی الجمله برگوئید هر یک
چو از هر یک بدانم اعتقادش
بسازم کار هر یک بر مرادش
بنطق آورد اول یک پسر راز
که نقلست از بزرگان سرافراز
که دارد شاه پریان دختری بکر
که نتوان کرد مثلش ماه را ذکر
به زیبایی عقل و لطف جانست
نکو روی زمین و آسمانست
اگر این آرزو یابم تمامت
مرادم بس بود این تا قیامت
کسی با این چنین صاحب جمالی
ورای این کجا جوید کمالی
کسی کو قربت خورشید دارد
بقرب ذرّه کی امّید دارد
مراد اینست وگر اینم نباشد
بجز دیوانگی دینم نباشد

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

جهان گر دیده‌ای گم کرده یاری
سراسیمه دلی آشفته کاری
هوش مصنوعی: اگر در این دنیا یاری برای خود نیابی، در حالی که دلت به شدت مضطرب و نگران است، نمی‌توانی آرامش خوبی داشته باشی.
خبر داد از کسی کان کس خبر داشت
که وقتی یک خلیفه شش پسر داشت
هوش مصنوعی: به کسی خبر دادند که او از یک خلیفه‌ای مطلع بود که شش پسر داشت.
همه همّت بلند افتاده بودند
ز سر گردن کشی ننهاده بودند
هوش مصنوعی: همه با اراده و هدف‌های بزرگ تلاش کرده بودند و هیچ‌کس در سر راهشان برای نرسیدن به هدف‌ها، کم‌کاری نکرده بود.
بهر علمی که باشد در زمانه
همه بودند در هر یک یگانه
هوش مصنوعی: در هر زمانی، افرادی وجود دارند که در زمینه‌های مختلف علم و دانش خاص و منحصر به فرد هستند.
چو هر یک ذوفنون عالمی بود
چو هر یک در دو عالم آدمی بود
هوش مصنوعی: هر یک از افراد دارای تخصص‌های گوناگون، به مانند جهانی مستقل و کامل هستند و هر یک از آن‌ها در دو دنیای مختلف انسانی وجود دارند.
پدر بنشاندشان یک روز با هم
که هر یک واقفید از علم عالم
هوش مصنوعی: پدر یک روز آن‌ها را کنار هم نشاند تا هر یک به دانسته‌های خود از علم و دانش آگاه شوند.
خلیفه زاده‌اید و پادشاهید
شما هر یک ز عالم می چه خواهید
هوش مصنوعی: شما از نسل خلافت هستید و هر یک از شما دارای قدرت و سلطنت خواهید بود. از دنیای خارج چه چیزی می‌خواهید؟
اگر صد آرزو دارید و گر یک
مرا فی الجمله برگوئید هر یک
هوش مصنوعی: اگر شما صد آرزو دارید، یا هر چند که فقط یکی از آن‌ها را بگویید، من همه آن‌ها را در نظر می‌گیرم.
چو از هر یک بدانم اعتقادش
بسازم کار هر یک بر مرادش
هوش مصنوعی: وقتی به هر فردی آگاهی پیدا کنم، باورهای او را در نظر می‌گیرم و تلاش می‌کنم تا کارهایش را بر اساس خواسته‌ها و آرزوهایش سامان دهم.
بنطق آورد اول یک پسر راز
که نقلست از بزرگان سرافراز
هوش مصنوعی: در ابتدا، پسر به بیان یک راز می‌پردازد که از بزرگان با مقام و منزلت نقل شده است.
که دارد شاه پریان دختری بکر
که نتوان کرد مثلش ماه را ذکر
هوش مصنوعی: او دختری باکره از شاه پریان دارد که هیچ کس نمی‌تواند زیبایی‌اش را با ماه مقایسه کند.
به زیبایی عقل و لطف جانست
نکو روی زمین و آسمانست
هوش مصنوعی: زیبایی و لطافت جان به وجود نیکوی انسان وابسته است و این زیبایی در زمین و آسمان نمایان است.
اگر این آرزو یابم تمامت
مرادم بس بود این تا قیامت
هوش مصنوعی: اگر فقط به آرزوی تو دست یابم، برایم کافی است و تا روز قیامت رضایت من را تأمین می‌کند.
کسی با این چنین صاحب جمالی
ورای این کجا جوید کمالی
هوش مصنوعی: کسی که چنین زیبایی دارد، دیگر کجا می‌تواند کمال و زیبایی را جستجو کند؟
کسی کو قربت خورشید دارد
بقرب ذرّه کی امّید دارد
هوش مصنوعی: کسی که نزدیکی و ارتباط با خورشید را تجربه کرده، امیدی به نزدیکی یک ذره نخواهد داشت.
مراد اینست وگر اینم نباشد
بجز دیوانگی دینم نباشد
هوش مصنوعی: منظور این است که اگر این موضوع مطرح نباشد، فقط جنون و دیوانگی باقی می‌ماند و هیچ چیز دیگری از دین و ایمان وجود نخواهد داشت.

حاشیه ها

1388/03/23 16:05
رسته

بیت اول
غلط: گر دیده
درست : گردیده ای
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.

1389/07/28 12:09
amin

در بیت اول کاری صحیح است که گویا گاری درج شده است.
در ضمن ممنون که سایر کتب عطار را اضافه نمودید.
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.

1389/07/28 13:09
amin

در بیت دوازدهم زیبایی زیباتر و فارسیتر است.
---
پاسخ: با تشکر، تصحیح شد.

1394/07/13 00:10
حُرجَح

بیت پنجم، مصرع دوم، به تصحیح استاد محمدرضا شفیعی کدکنی اینچنین است:
چو هر یک، در دو عالم، خود کمی بود