بیت 4 مصرع دوم "توبه تزویر " به جای "توبه زهاد" صحیح تر است زیرا هم وزن شعر رعایت شده است و هم با بیت قبلی نیز همخوانی پیدا می کند (پرده پندار دریده می شود و توبه تزویر شکسته می گردد).
---
پاسخ: با تشکر، وضعیت حاضر از لحاظ وزنی مشکل ندارد. برای تغییر نیازمند استناد به نسخهٔ چاپی هستیم.

بسمه تعالی
با توجه به مرتبت عرفانی و رفعت مقام عطار در سلسله سالکین خاص حضرت دوست به نظر میرسد (تصور میکنم)، لفظ "مست مست" بجای "نیمه مست" در مصرع نخست بیت اول دارای اعتبار بیشتر باشد، ضمناً در مصرع دوم بیت دوم نیز لفظ "یک ساعت" برای باختن هر چه هست بدلیل انعکاس زمان (با توجه به منزلت و عزم صادق عطار) غیر مأنوس مینماید لذا من فکر می کنم بیان مصرع مذکور بشکل "پس بضاعت من ببازم هر چه هست" اولیتر و به مقصود ایشان نزدیکتر باشد زیرا لفظ "هر چه هست" میتواند به نکوئی نقش توصیفی را برای "بضاعت" ایفا نماید، من برای اظهار نظر خود مستند قابل ارائه ای ندارم الی شناخت بسیار ناچیزی که من فکر میکنم از معرفت دارمیباشم از اساتیدی که مرا ارشاد خواهند فرمود قبلاً متشکرم.
---
پاسخ: متشکر، به نطر می‌رسد پیشنهادهای شما می‌تواند تفاوت نسخه‌ها و نقلها را برساند، در این گونه موارد بر خلاف اشتباهات تایپی یا غلطهای املایی ما متن را تغییر نمی‌دهیم تا یکدستی اشعار از لحاظ مطابقت با منابع اولیه حفظ شود و حاشیه‌ها آنچه را باید به مخاطب برسانند می‌رسانند.

استاد شهرام ناظری این غزل را خیلی زیبا خوانده اند

در جشن هنر توس به سال 1356این غزل توسط استاد شجریان خوانده شده که در آن نیز از الفاظ"مست مست" و "توبه ی تزویر " استفاده شد.

سلام
خطاب به آقای اشتری باید بگم با توجه به سیری که در اشعار عطار داشته ام گمان نکنم ایشان را در سیرسلوک مرتبی باشد یا اگر به علم بوده به عمل نبوده است
یاعلی

آقای بی من در مورد سیر و سلوک عطار ابهاماتی را عنوان کرده بودند که من تا بحال از کسی نشنیده بودم. اگه سند و مدرکی دارید لطفا رو کنید. چراکه عرفان که در قدیم در نزد قشریون مذموم بوده و هست. الان هم قشریون چون مخالفت صریح با تصوف رو تیشه به ریشه خود زدن میدانند، رو به گمراه کردن مردم و آلوده کردن اطلاعات آنان آورده اند.
یا علی

بهترین اجرای آوازی این اثر آوازیست در ابوعطا با صدای علیرضا افتخاری به همراهی سه تار جلال ذوالفنون. ( البوم سرمستان )

به نظرمیرسه که :نیمه مست یعنی هنوز مست مست نشده ولی نگران نیست چون یک کوزه از درد(ته نشین شراب )به دست داره و رقصوار داره می ره که به بازار قلندر برسه جایی که باید به یک آن هرچه هست و ببازه و و از جلد من های تزویری و تفاخر بیرون بیاد و توبه زهاد رو بشکه چون که داره شراب می خوره چونکه داره آتش میزنه به هرچه دلش قرار گیرد بی دوست
خوشا عاشقی خوشا رستن خوشا مجنونی

بی من )اگر عطار نبود امروز شیخ بولحسنو یا شیخ خرقانی را نمیشناختیم بیشتر انچه استاد فرزانه شفیع کدکنی اورده اند از شیخ خرقانی از عطار است،. باشد که بیشتر بیاندیشیم و أستورا بگوییم

استوار بگوییم

در مصرع اول به جای نیم ،نیمه صحیح است و خوانندگان توجه دارند که ترکیب «امشب نیمه» مغلوب شده «نیمة امشب» است.

از نظر معنی‌, "توبه زهاد" صحیح تر است، یعنی‌ "توبه‌ای که زاهدان می‌‌کنند را باید شکست". "توبه تزویر می‌‌باید شکست" معنی‌ درستی‌ نمی‌‌دهد، یعنی‌ "توبه‌ای که برای تزویر نکردن شده را باید شکست و تزویر کرد" که معنی‌ درستی‌ نیست.

با سلام
در بیت اول ( نیم مست ) صحیح میباشد بدلیل انکه مست مست نمی تواند( پای کوبان ) و طبق بیت دوم ( بازار قلندر ) را پیدا کند ( چون مست مست هوش و حواس درستی ندارد)
در ثانی استادهای محترمی مثل شجریان و ناظری و......
جهت زیبای موسیقی و اثر خود امکان تغیراتی را درشعر داده که دلیلی بر اشتباه شعر اصلی نمی باشد .

با عرض سلام خدمت ادب دوستان بزرگوار.بعضی از دوستان در بیت چهارم به دلیل نامفهوم بودن معنی ظاهری بیت ترکیب"توبه تزویر" ( توبه ای که از روی ریا باشد )را مناسب تر از "توبه زهاد "دانستند که از نظر بنده همان توبه زهاد صحیح تر می نماید فهم این بیت نیاز به دانستن عقیده عطار و برخی از عرفای اهل سکر (مستی)دارد عطار توبه کردن را نشان از هوشیاری عارف می داند چرا که شخص اگر هوشیار باشد متوجه بدی کارش میشود و توبه میکند درحالیکه شاعر در این غزل طرفدار سکر و مستی است و از ساقی میخواهد که شراب فرح بخش به او بدهد تا مست و مدهوش شود به این طریق شاعر می خواهد فنا فی الله را توضیح دهد چنانچه مولوی در داستان پیر چنگی آنجا که پیر چنگی از کرده خویش پشیمان می شود و شروع به گریه و زاری می کند می فرمایید:"پس عمر گفتش که این زاری تو/ هست هم آثار هشیاری تو//راه فانی گشته راهی دیگر است / زانکه که هشیاری گناهی دیگر است" علاقه مندان می توانند رجوع کنند به مقاله ای با عنوان توبه از دیدگاه عطار

متاسفانه حاشیه ی 12 شامل بی ادبی است

سلام
این غزل فوق العاده زیبای عطار نیشابوری را دو خواننده ی محبوب من خوانده اند
یکی استاد شهرام ناظری در آلبوم گل صد برگ که در آواز بیات ترک همراه با سه تار خوانده است
و دیگری استاد محمد رضا شجریان در آلبوم جان جان که در آواز مثنوی مخالف سه گاه و آواز حدی و پهلوی همراه با تار خوانده است .

این غزل را هژیر مهرافروز هم به خوبی خونده.

استاد رضوی سروستانی نیز این غزل را خیلی زیبا خوانده اند

معنی شعر را بگذازید

این شعر صحیح میباشد .به این خاطر که نیمه مست کسی که هم هوش حواس هنوز داره .و میتونه بد خوب رو بفهمه دردی بدست دردی ته نشین شراب که خوردنش سخت هست . وهرچی خورده هنوز نتونسته مست بشه . این نشان از مرتبه عرفانی عطار داره .که بقول گفتنی پیاله ظرفیتش هنوز پرنشده یا پر نمیشود . این که اقای شجریان خوندن روی معنی شعر تاثیر اشتباه داره اینجا که عطار میگه ببازم هرچه هست منظور همینه که تا خراب نشی اباد نمیشی نمیدونم تونستم منظور رو برسونم یانه .

با سلام. در خصوص بیت چهارم این غزل در دیوان عطار تصحیح استاد نفیسی چاپ سوم انتشارات پورصائب توبه تزویر نوشته شده است.

با درود به همه ی عزیزان اندیشمندی که حاشیه نگازی کرده اند
دوستان گرامی لطفا توجه به معنی بنمایید چون در هر نسخه ویا تصحیحاتی که صورت می گیرد بعضا به اعتبار
ذوق هم هست ولی دعوایش می ماند برای نسل بعد
دقت کنید:
شیخ اجل آیا اصلا فرموده : بنی آدم اعضای بک دیگرند
یا: بنی آدم اعضای یک پیکرند ؟
نمیگویم در ظاهر تفاوت ندارد ولی آیا حق مطلب ادا نمی شود؟
مثلا همین غزل آیا مست مست یا نیمه مست نباید مرا به لب کلام برساند؟
هدف اگر پند واندرز است که خواجه شیراز به زیبایی
هرچه تمام تر فرموده
راهی بزن که آهی بر ساز آن توان زد
به امید تن درستی هر چه اندیشمند پاینده خردورزی

به نظر من ترکیب نیم مست یا نیمه مست نیست. درست این ترکیب شب نیم یا شب نیمه است. یعنی نیمه شب امشب مست سر به بازار قلندرها نهم

امشب نیم درست است یعنی نیمه شب امشب. نه نیم مست

زیباترین اجرای این غزل از استاد بنان است در دستگاه سه گاه، همراه با ویلن علی تجویدی در گلهای رنگارنگ 211.

"توبه زهاد می باید شکست"؟!!
کس چگونه تواند توبه کسان دیگر"زهاد"را بشکند
"توبه" ای را که کس ازروی"تزویر" و ریا کرده است باید بشکند
این شعررا اولین بار حدود50 سال پیش خوانده ام. و"توبه تزویر می باید شکست" دریادم بوده است

محضر جناب استاد بی من؛
اندر این دایره صاحبنظران حیرانند...
" کس نمی داند چه کس اندر کجاست ؟

قابل توجه دوستان بزرگوار ، این غزل علاوه بر اساتید شهرام ناظری ، شجریان ، افتخاری و رضوی سرستانی ، به صورت تصنیف توسط بهرام باجلان در آلبوم مونس جان (با آهنگسازی جمشید عندلیبی) به زیبایی هرچه تمام اجرا شده است.

آاقای بی من خیلی نظر بی معنی دارد لازم به توضیح هم نیست. نیمه مست صحیح است تا در خانقاه مست مست شود (خاصیت بشری اینگونه است . پرداختن به امورات روزمره سالک را از مستی میکاهد و برای جبران مافات باز به میکده پناه میباید برد) . یک ساعت نزدیکتر است زیرا سالک در واقع ساعتی از شبانه روز را در خانقاه میگذراند و باقی وقت که در خانقاه نمیبوده است دوستان نباید فکر کنند که منظور از مستی و می و میکده و پیر و ساقی فقط جنبه سمبلیک دارد خیر در جهان واقع تمامی این نمادها نمود دارد منظور از بازار قلندر مثلا خانقاه اهل طریق میباشد که هنوز هم در مناطقی که تصوف پابرجاست به همان منوال برقرار است.منظور از کوزه قلب سالک است و شراب معرفت الهی در اثر توجه پیر طریقت.توبه زهاد صحیح است

البته بنده هیچ تخصصی در ادبیات ندارم و فقط یک علاقمند هستم- اما به نظرم با توجه به این که در بیت قبلی از تزویر و پندار می گوید:
تا کی از تزویر باشم خودنمای
تا کی از پندار باشم خودپرست
در بیت بعدی هم همین دو موضوع را نقد و نفی می کند:
یعنی:
پردهٔ پندار می‌باید درید
توبهٔ تزویر می‌باید شکست

سلام
پردهٔ پندار می‌باید درید
توبهٔ زهاد می‌باید شکست
در این بیت ، توبه تزویر به دو دلیلی درست است
1- در بیت قبل از تزویر و پندار صحبت می کنه که دو مانع هستند و ایجاد خودنمایی و خودپرستی می کنند و قصد داره با این دو مانع مبارزه کند
تا کی از تزویر باشم خودنمای
تا کی از پندار باشم خودپرست
2- عطار داره این دردها را در وجود خودش می بینه و می خواد با اون مبارزه کنه و توبه زهاد به این منظور دلالت نداره مگر اینکه زهاد را برای توبه نوعی صفت تلقی کنیم مثلا توبه زاهدانه که باز دور از ذهن می نماید
در وجودم تزویر باعث خودنمایی شده و باید اون توبه شرعی که مرا به عملم خوش بین کرده را بشکنم

با سلام
نکته ای که باید به آن توجه کرد اینکه شاعر از آینده ی وضع خودش خبر میدهد. میگوید که تصمیم دارم که امشب مست مست.... و در ضمن سر به بازار قلندر بر نهنم را داره در زمان هشیاری می گوید و در زمان مست مست بودن هم به سمتی می رود که همواره می رفته یعنی بازار قلندر. در مورد دیگر توبه تزویر که به غلط توبه زهاد آورده شده با مفهوم شعر بیشتر همخوانی دارد. توبه زهاد ریتم مفهومی شعر را به هم می زند و ارتباط آن را با موضوع شعر که پندار و تزویر بود قطع می کند ضمن آنکه به گفته دوستمان نمیشود توبه دیگران(زهاد) را شکست.

"به نام آنکه جان را فکرت آموخت"
با درود بر دوستان جان و فرهیختگان گنجور و دیگر ارادتمندان شعر و ادب، با احترام به نظر تمام بزرگواران فقط خواستم این نکته ای را که دوست ارجمندمان آقای "امین کیخا" (اگر عطار نبود امروز شیخ بولحسن و یا شیخ خرقانی را نمیشناختیم بیشتر انچه استاد فرزانه شفیع کدکنی اورده اند از شیخ خرقانی از عطار است،. باشد که بیشتر بیاندیشیم و استوار بگوییم)
به درستی عنوان کرده اند رو از دیدگاه خودم نیز تایید و تاکید کنم.
در پناه حق باشید

چطور ممکن است که آلبوم «گل صدبرگ» شهرام ناظری را در فهرست آهنگهایی که این شعر در آن استفاده شده نیاورده باشید؟ بدون شک مشهورترین موسیقی که در آن ازین آهنگ استفاده شده همان آلبوم است.

سلام، استاد ناظری این شعر را در آلبوم "گل صدبرگ" قطعه "پیش درآمد" در دهه 1360 به زیبایی خوانده اند. اصلا این آلبوم استاد در فهرست شما نبود تا انتخاب کنیم. با احترام

سلام دوستان. به نظر ساعت ظرف زمان است که از یک لحظه تا صدها لحظه و از جمله ساعت مصطلح امروزی مرکب از شصت دقیقه را در بر می گیرد لذا می توان یک ساعت را یک لحظه تعبیر نمود.

بادرود به همه عزیزان...باید عرض کنم جان مطلب را جویا باشیم بهتر از اعمال سلیقه هایی است که همه محترم اند...اما در مورد این غزل ناب که خود اوج عرفان عطار هست وپاسخ دوستان کم لطف...در این غزل عطار مخاطبی داره که پنج بیت ابتدا را داره به او بیان میکنه (ساقی)...ساقی در ادبیات عرفانی یعنی نجات دهنده و راهنمای رهایی از دام دنیا...تزویر و فخرفروشی و خودپرستی هم از شاخصه های اصلی دنیاپرستی و پستی هستند...می ابزار مستی و مستی نماد رهایی و بی اعتنایی به مادیات ...در نتیجه عطار دراین شعر بطور نمادین این پیام رو برای همه بویژه کسانی که ادعای دیانت و زهد و تقوی و تسبیح از آب کشیدن دارند میرساند :
لازمه رسیدن به کمال و معرفت خالص از ابتدا تا انتهای خلقت و در همه ادوار و شرایط جز خلوص و رهایی از دام خویش نیست و عشق حقیقی راه رسیدن است نه زهد ریایی و ظاهرنمایی..یاحق

با سلام خدمت دوستان شعردوست
آقای حمید هیراد در ترانه فراموش کن به صورت تضمین از بیت اول و دوم این شعر بسیار زیبا استفاده کردند البته با کمی تغیر
ممنون از سایت عالیتون

با سلام خدمت شعر دوستان گرامی
اقای حمید هیراد در ترانه فراموش کن از بیت اول و دوم این شعر به صورت تضمین استفاده کردند البته با کمی تغیر
ممنون از سایت عالیتون

عزم آن دارم که امشب نیم مست
پای کوبان کوزه دردی به دست
تا کی از تزویر باشم ره نمای؟
تا کی از پندار باشم خودپرست؟
او که پیشوای عارفان و سالکانی چون مولاناست، چگونه خود را در پرده تزویر و اسیر پندارها می بیند؟!
هم شراب، هم مستی و بیخودی:
چون شراب عشق در دل کار کرد
دل ز مستی بی خودی بسیار کرد
غزلیات ص 261
پیوستگی ازل و ابد( دور شدن از توهم زمان )
نامه عشق ازل برپای بند
تا ابد آن نامه را نگشای بند
منطق الطیر/36
آغاز آفرینش و سرفرود آوردن به آن:
ما ز خرابات عشق مست الست آمدیم
نام بلی چون بریم چون همه مست آمدیم
دیوان/غزل 618

دکتر مهدی صحافیان
آرامش و پرواز روح

هرچند بسیاری بر این باورند که شیخ عطار در تصوف به سلسلهٔ خاصی عنایت نداشته است؛ چنانکه استاد عبدالحسین زرینکوب در کتاب «صدای بال سیمرغ» متذکر شده اند (صص 28 - 20 چ 1379ش)٬ اما شیخ نجم الدین رازی (دایه) در کتاب «مرصاد العباد» (تصحیح دکتر محمد امین ریاحی ص66 چ 1356ش) شیخ عطار را دست پروردهٔ صوفی و شاعر بزرگ ایرانی قرن 6 و7 شیخ مجدالدین بغدادی ذکر نموده است. در مجموع از کهن ترین منابع تاریخی چنین بر می آید که شیخ عطار همواره بعنوان عارفی سالک و اهل طریقت عملی شناخته می شده است؛ چنانکه محمدعوفی(معاصر عطار) نیز در تذکرهٔ مشهور «لباب الالیاب» از او به نام «سالک جادهٔ حقیقت و ساکن سجادهٔ طریقت» یاد کرده است.(صدای بال سیمرغ/ پیشین / ص 25)

وه که بس پاینده بد عطار ما
در مقامات تبتل تا فنا
منطق الطیرش که پاینده ست و بس
هر زمان ما را شود فریاد رس
پرده از اسرار ره برداشته
هیچ پاسخ را فرو نگذاشته
جای آن باشد که گوییم این کلام
بر روان شیخ بادا صد سلام

غلامحسین درویشی

یکی از زیباترین اجرا ها اثر دکلمه زنده یاد داوود رمزی در آلبوم چشمه خورشید است. این آلبوم با همکاری سهراب اندیشه بیش از سی سال پیش در آمریکا منتشر شد.

درود،

استاد ناظری در آلبوم گل صد برگ، مصراع اول بیت دوم و مصراع دوم بیت چهارم را به ترتیب، به صورت زیر می خواند:

سر به بازار قلندر بر نهم    ...

...    توبهٔ تزویر می‌باید شکست

فکر می کنم استاد ناظری اشتباه می خوانند و درست مصراع اول بیت دوم هم به همین صورت است؛ یعنی «در نهم»، و در اینجا «در» متمم فعل «نهادن» است. اگر «بر» متمم بود، کمی معنی عوض می شد.

یعنی فکر می کنم که «سر بر نهادن» به معنی گذاشتن دهد و «سر در نهادن» معنی رفتن. و در اینجا چون خواسته، رفتن است؛ پس «در نهم» درست است.

امیدوارم که اشتباه نکرده باشم، اگر اشتباه بود، خوشحال می شوم تصحیح فرمایید. با سپاس فراوان

تا کی از تزویر باشم خودنمای - تا کی از پندار باشم خودپرست

پردهٔ پندار می‌باید درید - توبهٔ زهاد می‌باید شکست

***

[خورخه لوئیس بورخس]

در داستان‌های اساطیری آمده روزگاری انسان می‌توانست از میان آینه آمدوشد کند

اما در ترفندی جادویی محبوس آینه‌ی خود شد

و همچون یک رؤیا وظیفه‌ی پرملال تکرار اعمال « خود» را به عهده گرفت

[یزدانپناه عسکری*]

انسان محبوس در پرده پندار و حباب ادراک خود

_________

کتاب موجودات خیالی، خورخه لوئیس بورخس ترجمه احمد اخوت، تهران ماه ریز 1380 ص 64

زیباترین اجرا از نابغه آواز ایران استاد اکبر گلپایگانی و آرشه های سحرانگیز استاد بدیعی است،حتما گوش کنید،،،

شعر بسیار زیبای است   در آلبوم سرمستان با صدای علیرضا افتخاری زیبایی شعر دو برابر میشه

در بیت

پرده‌ی پندار می‌باید درید  

توبه‌ی تزویر می‌باید شکست

معنی مصراع دوم مغشوش به نظرم می‌رسد. می‌توان نسخه‌ی پشتیبانی مبنی بر :

تا کی از تزویر باشم خودنمای

تا کی از پندار باشم خودپرست

پرده‌ی پندار می‌باید درید

لوحه‌ی تزویر می‌باید شکست

یافت؟

اجراهای خوبی در موسیقی ایرانی از این غزل شده.اما شهرام ناظری در آلبوم گل صدبرگ، پنج بیت از این غزل آنچنان را آنچنان تر کرده.