گنجور

غزل شمارهٔ ۳۳۹

هر گدایی مرد سلطان کی شود
پشه‌ای آخر سلیمان کی شود
نی عجب آن است کین مرد گدا
چون که سلطان نیست سلطان کی شود
بس عجب کاری است بس نادر رهی
این چو عین آن بود آن کی شود
گر بدین برهان کنی از من طلب
این سخن روشن به برهان کی شود
تا نگردی از وجود خود فنا
بر تو این دشوار آسان کی شود
گفتمش فانی شو و باقی تویی
هر دو یکسان نیست یکسان کی شود
گرچه هم دریای عمان قطره‌ای است
قطره‌ای دریای عمان کی شود
گر کسی را دیده دریابین نشد
قطره‌بین باشد مسلمان کی شود
تا نگردد قطره و دریا یکی
سنگ کفرت لعل ایمان کی شود
جمله یک خورشید می‌بینم ولیک
می‌ندانم بر تو رخشان کی شود
هر که خورشید جمال او ندید
جان‌فشان بر روی جانان کی شود
صد هزاران مرد می‌بینم ز عشق
منتظر بنشسته تا جان کی شود
چند اندایی به گل خورشید را
گل بدین درگه نگهبان کی شود
از کفی گل کان وجود آدم است
آن چنان خورشید پنهان کی شود
گر به کلی برنگیری گل ز راه
پای در گل ره به پایان کی شود
نه چه می‌گویم تو مرد این نه‌ای
هر صبی رستم به دستان کی شود
کی توانی شد تو مرد این حدیث
هر مخنث مرد میدان کی شود
تا نباشد همچو موسی عاشقی
هر عصا در دست ثعبان کی شود
عمرت ای عطار تاوان کرده‌ای
بر تو آن خورشید تابان کی شود

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هر گدایی مرد سلطان کی شود
پشه‌ای آخر سلیمان کی شود
هوش مصنوعی: هر شخص نیازمندی نمی‌تواند به مقام و مرتبه‌ای بزرگ برسد، مانند اینکه یک پشه هرگز نمی‌تواند به اندازه سلیمان بزرگ و باعظمت شود.
نی عجب آن است کین مرد گدا
چون که سلطان نیست سلطان کی شود
هوش مصنوعی: عجیب نیست که این مرد فقیر، هنگامی که سلطان وجود ندارد، چگونه می‌تواند به مقام سلطنت دست یابد.
بس عجب کاری است بس نادر رهی
این چو عین آن بود آن کی شود
هوش مصنوعی: این حقیقت بسیار شگفت‌انگیز و نادری است که اگر چیزی درست مانند آن دیگر وجود داشته باشد، آن چه زمانی ممکن می‌شود؟
گر بدین برهان کنی از من طلب
این سخن روشن به برهان کی شود
هوش مصنوعی: اگر به وسیله این دلیل از من درخواست کنی، این سخن روشن از چه دلیلی حاضر می‌شود؟
تا نگردی از وجود خود فنا
بر تو این دشوار آسان کی شود
هوش مصنوعی: تا زمانی که از خودت گذشته نشوی و بر خودت غلبه نکنی، چگونه می‌توانی به آسانی به مقصود برسی؟
گفتمش فانی شو و باقی تویی
هر دو یکسان نیست یکسان کی شود
هوش مصنوعی: به او گفتم که خودت را از بین ببر و به هستی ابدی‌ات بپرداز، زیرا هر دو حالت یعنی فنا و بقا با هم تفاوت دارند و امکان ندارد که یکی به اندازه دیگری باشد.
گرچه هم دریای عمان قطره‌ای است
قطره‌ای دریای عمان کی شود
هوش مصنوعی: اگرچه دریای عمان تنها یک قطره به حساب می‌آید، اما آیا یک قطره می‌تواند به تنهایی دریای عمان شود؟
گر کسی را دیده دریابین نشد
قطره‌بین باشد مسلمان کی شود
هوش مصنوعی: اگر کسی را که توانایی درک عمیق حقیقت را ندارد، تنها به ظواهر امور بسنده کند، او مانند قطره‌ای خواهد بود که به مثابه یک مسلمان واقعی نمی‌تواند در بیفتد.
تا نگردد قطره و دریا یکی
سنگ کفرت لعل ایمان کی شود
هوش مصنوعی: تا زمانی که قطره و دریا یکی نشوند، چگونه سنگ کفر می‌تواند لعل ایمان گردد؟
جمله یک خورشید می‌بینم ولیک
می‌ندانم بر تو رخشان کی شود
هوش مصنوعی: در مجموع یک تابش نورانی و درخشان را می‌بینم، اما نمی‌دانم این زیبایی و روشنایی چه زمانی بر چهره تو ظاهر می‌شود.
هر که خورشید جمال او ندید
جان‌فشان بر روی جانان کی شود
هوش مصنوعی: هر انسانی که زیبایی و جمال او را نبیند، چگونه می‌تواند جانش را برای محبوبی که در دل دارد فدا کند؟
صد هزاران مرد می‌بینم ز عشق
منتظر بنشسته تا جان کی شود
هوش مصنوعی: من صد هزاران مرد را می‌بینم که به خاطر عشق در انتظار نشسته‌اند تا ببینند جانشان چه زمانی قطع می‌شود.
چند اندایی به گل خورشید را
گل بدین درگه نگهبان کی شود
هوش مصنوعی: چند بار به گل خورشید گوشه‌ای زین زرق و برق می‌نگری؟ کی قرار است نگهبان این محل باشی؟
از کفی گل کان وجود آدم است
آن چنان خورشید پنهان کی شود
هوش مصنوعی: از خاکی که وجود انسان از آن تشکیل شده، مانند گل، به هیچ وجه نمی‌توان خورشید پنهان را تصور کرد.
گر به کلی برنگیری گل ز راه
پای در گل ره به پایان کی شود
هوش مصنوعی: اگر تمام گل‌ها را از جلوی پای‌ات برداری، باز هم راه به پایان نخواهد رسید.
نه چه می‌گویم تو مرد این نه‌ای
هر صبی رستم به دستان کی شود
هوش مصنوعی: من نمی‌دانم چرا این حرف‌ها را می‌زنم، تو هرگز مرد این کار نیستی؛ هیچ پسری نمی‌تواند به تنهایی مانند رستم قهرمان شود.
کی توانی شد تو مرد این حدیث
هر مخنث مرد میدان کی شود
هوش مصنوعی: چه کسی می‌تواند در این داستان مردانه شود؟ هر کسی که ضعیف و زنانه است، چگونه می‌تواند در میدان نبرد مردانه ظاهر شود؟
تا نباشد همچو موسی عاشقی
هر عصا در دست ثعبان کی شود
هوش مصنوعی: اگر در دل عاشق همچون موسی نباشد، هیچ عصا و قدرتی نمی‌تواند تبدیل به معجزه شود.
عمرت ای عطار تاوان کرده‌ای
بر تو آن خورشید تابان کی شود
هوش مصنوعی: عمر تو ای عطار، به بهای سنگینی گذشته است. آیا آن خورشید درخشان (یعنی زندگی یا جوانی) دوباره برمی‌گردد؟

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۳۳۹ به خوانش عندلیب