گنجور

شمارهٔ ۴۰ - بیداری دشمن غفلت دوست

ز خواب غفلت، هر دیده‌ای که بیدار است
بدین گناه اگر کور شد سزاوار است!
زده است یکسره خود را به راه بد مستی
قسم به چشم تو ما مست و خصم هشیار است
پلیس مخفی و نابود، محتسب به قمار
به خواب شحنه، عسس مست و دزد در کار است
تو را از آن چه، به ساز کدام در رقصیم
مرا چه کار که انگشت کیست در کار است
تو صحت عمل از دزد و راهزن مطلب
از آنکه مملکت امروز دزد بازار است
گرفت وجهی و ما را به بیع قطع فروخت
ببین که در همه جا صرفه با خریدار است
بگو به عقل منه پا بر آستانه عشق
که عشق در صف دیوانگان سپهدار است
هر آن سری که ندارد سر وطنخواهی
الهی آنکه شود سرنگون که سربار است
تو پایداری بین، عارف ار به دار رود
گمان مدار که از حرف دست بردار است

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ز خواب غفلت، هر دیده‌ای که بیدار است
بدین گناه اگر کور شد سزاوار است!
هوش مصنوعی: اگر چشمی که در خواب غفلت بوده، حالا بیدار شده و باز هم نبیند، به خاطر همین غفلتش سزاوار blind بودن است.
زده است یکسره خود را به راه بد مستی
قسم به چشم تو ما مست و خصم هشیار است
هوش مصنوعی: کسی که به راه نادرست رفته، به خاطر جذابیت چشم تو، ما را مست و شاداب می‌بیند، در حالی که دشمنان ما هوشیار و بیدارند.
پلیس مخفی و نابود، محتسب به قمار
به خواب شحنه، عسس مست و دزد در کار است
هوش مصنوعی: در این زمان، وضعیت جامعه به گونه‌ای است که مسئولان و نگهبانان قانون نه تنها در کنترل اوضاع ناتوان هستند، بلکه خود درگیر فساد و بی‌نظمی شده‌اند. در واقع، فضا به‌قدری آشفته و مختل است که نمی‌توان به امنیت و نظارت امیدوار بود.
تو را از آن چه، به ساز کدام در رقصیم
مرا چه کار که انگشت کیست در کار است
هوش مصنوعی: من از اینکه تو بر اساس چه معیاری به رقص می‌آیی بی‌خبرم و برای من اهمیتی ندارد که چه کسی در این ماجرا نقش دارد.
تو صحت عمل از دزد و راهزن مطلب
از آنکه مملکت امروز دزد بازار است
هوش مصنوعی: عمل درست را از دزدان و راهزنان نجو، زیرا که کشور امروزی پر از دزدان است که در بازار در حال فعالیتند.
گرفت وجهی و ما را به بیع قطع فروخت
ببین که در همه جا صرفه با خریدار است
هوش مصنوعی: او جنسی را به ما فروخت و با آن وجهی برداشت کرد، حالا ببین که در هر شرایطی همیشه منفعت و سود برای خریدار است.
بگو به عقل منه پا بر آستانه عشق
که عشق در صف دیوانگان سپهدار است
هوش مصنوعی: به عقل خود بگو که از عشق دور نشود، چون عشق فرمانده و رهبر دیوانگان است.
هر آن سری که ندارد سر وطنخواهی
الهی آنکه شود سرنگون که سربار است
هوش مصنوعی: هر کسی که به خواسته‌های الهی و وطن‌خواهی اهمیت ندهد و دنبال منافع شخصی خود باشد، در نهایت به سرنوشت بدی دچار خواهد شد و از بین خواهد رفت؛ چرا که وجود او تنها بار اضافی است.
تو پایداری بین، عارف ار به دار رود
گمان مدار که از حرف دست بردار است
هوش مصنوعی: تو از حالت خود پایداری کن؛ حتی اگر عارف به دار برود (به چوبه دار برود)، نباید گمان کنی که او از سخن گفتن و بیان حقایق دست برمی‌دارد.