گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۲۳ - در مدح خاقان اعظم پیروزشاه

شاها زمانه بندهٔ درگاه جاه تست
اسلام در حمایت و دین در پناه تست
فیروزشاه عادلی و بر دوام ملک
بهتر گواه عدل بود و او گواه تست
گردون غبار پایهٔ تخت بلند تو
خورشید عکس گوهر پر کلاه تست
هر آیت از عنا و عنایت که منزلست
در شان بدسگال تو و نیکخواه تست
سیر ستارگان فلک نیست در بروج
بر گوشه‌های کنگرهٔ بارگاه تست
چشم مجاهدان ظفر نیست بر قدر
بر سمت تو و رایت و گرد سپاه تست
رای تو گفت خرمن مه را که چیست آن
تقدیر گفت سایهٔ چتر سیاه تست
قدر تو گفت چرخ نهم را که کیست این
تعریف خویش کرد که خاشاک راه تست
ای خسروی که واسطهٔ عقد روزگار
تا سال و ماه دور کند سال و ماه تست
با نوبتت فلک به صدا هم سخن شده
با نوبتیت گفته که خورشید داه تست
با خاک بارگاه تو من بنده انوری
گفتم که زنده جان نژندم به جاه تست
قسمم ز خدمت تو چرا دوری اوفتاد
گفت انوری بهانه چه آری گناه تست
گفتم که آب جیحون، گفتا خری مکن
بگذر که عالمی همه آب و گیاه تست
گفتم به طالعم خللی هست گفت نیست
عیب از خیالهای دماغ تباه تست
یوسف نئی نه بیژن اگرنه بگفتمی
اندر ازای مجلس شه بلخ چاه تست
گفتم توقف من از این جمله هیچ نیست
ای حضرتی که عرش نمودارگاه تست
زان اعتمادهاست که چون روز روشنم
بر مدت کشیده و روز به گاه تست
گفتا ضمان تو که کند ای شغب فزای
گفتم که حفظ دولت تشویش کاه تست
تا کهربا چو دست تصرف برد به کاه
از عدل شه خطاب رسد کین نه کاه تست
پیروز شاه باد و ندا از زمانه این
پیروز شاه احمد بوبکر شاه تست

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شاها زمانه بندهٔ درگاه جاه تست
اسلام در حمایت و دین در پناه تست
هوش مصنوعی: ای پادشاه، زمانه خدمتگزار و تابع درگاه توست. اسلام در سایه حمایت تو و دین در حفاظت تو قرار دارد.
فیروزشاه عادلی و بر دوام ملک
بهتر گواه عدل بود و او گواه تست
هوش مصنوعی: فیروزشاه همواره در حکومتش عادل و صحیح‌کار است و بهترین نشانه برای پایداری سلطنت او، عدالت اوست که تو نیز بر آن شهادت می‌دهی.
گردون غبار پایهٔ تخت بلند تو
خورشید عکس گوهر پر کلاه تست
هوش مصنوعی: آسمان، گرد و غبار پایه‌ تخت بلندی است که خورشید، مانند نگینی درون کلاه تو، در آن می‌درخشد.
هر آیت از عنا و عنایت که منزلست
در شان بدسگال تو و نیکخواه تست
هوش مصنوعی: هر نشانه از لطف و محبت که در شأن تو، چه بداندیشان و چه نیکوکاران، قرار گرفته است.
سیر ستارگان فلک نیست در بروج
بر گوشه‌های کنگرهٔ بارگاه تست
هوش مصنوعی: سیر و حرکت ستارگان در آسمان، در واقع از زیبایی‌های درخشان و جلوه‌گاه‌هایی است که به نمایی از شکوه و عظمت بارگاه تو تبدیل شده‌اند.
چشم مجاهدان ظفر نیست بر قدر
بر سمت تو و رایت و گرد سپاه تست
هوش مصنوعی: چشم سربازان پیروزمند به اندازه و ارزش تو و پرچم و سپاه تو دوخته شده است.
رای تو گفت خرمن مه را که چیست آن
تقدیر گفت سایهٔ چتر سیاه تست
هوش مصنوعی: رای تو از خرمن نور ماه می‌پرسد که آن چیست و تقدیر به او می‌گوید: سایهٔ چتر سیاه توست.
قدر تو گفت چرخ نهم را که کیست این
تعریف خویش کرد که خاشاک راه تست
هوش مصنوعی: چرخ زمان به ارزش و مقام تو اشاره کرده و می‌گوید: چه کسی اینقدر خود را بزرگ جلوه داده است که فقط ارزش او در حد یک ذره خاشاک است.
ای خسروی که واسطهٔ عقد روزگار
تا سال و ماه دور کند سال و ماه تست
هوش مصنوعی: ای پادشاهی که در زندگی ما نقش مهمی داری، تا زمانی که سال و ماه به عقب برگردد، آن سال و ماه برای توست.
با نوبتت فلک به صدا هم سخن شده
با نوبتیت گفته که خورشید داه تست
هوش مصنوعی: با قرار و برنامه‌ای که داری، آسمان نیز به وجود تو اشاره کرده و به تو می‌گوید که تو به مانند خورشید درخشان و روشنایی‌بخش هستی.
با خاک بارگاه تو من بنده انوری
گفتم که زنده جان نژندم به جاه تست
هوش مصنوعی: من به خاک درگاه تو، بنده واقعی و افتاده‌ام. گفتم اگر چه زنده‌ام، اما هیچگاه به مقام و موقعیت تو نمی‌توانم دست یابم.
قسمم ز خدمت تو چرا دوری اوفتاد
گفت انوری بهانه چه آری گناه تست
هوش مصنوعی: قسمت می‌زنم که چرا از خدمت تو دور شده‌ام. او در پاسخ گفت: دلیلش را چه می‌توانی بگویی، این گناه خود توست.
گفتم که آب جیحون، گفتا خری مکن
بگذر که عالمی همه آب و گیاه تست
هوش مصنوعی: گفتم که آب جیحون را بیاورید، اما او گفت که نگران نباش، فقط پیش برو، زیرا همه‌جا پر از آب و گیاه است و دنیا همین است.
گفتم به طالعم خللی هست گفت نیست
عیب از خیالهای دماغ تباه تست
هوش مصنوعی: وقتی گفتم که در سرنوشت من مشکلی وجود دارد، او پاسخ داد که هیچ اشکالی نیست و مشکل از فکر و خیال‌های نادرست خودت است.
یوسف نئی نه بیژن اگرنه بگفتمی
اندر ازای مجلس شه بلخ چاه تست
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی اشاره به مقایسه دو شخصیت مختلف تاریخی یا افسانه‌ای دارد. به طور کلی می‌توان گفت که فردی به جای یوسف، بیژن را مطرح می‌کند و سوال می‌کند که اگر اینگونه بود، در مورد مجالس و داستان‌ها، آیا همچنان از ماجراهای بیژن و چاه بلخ سخن می‌گفتند؟ این جمله نشان‌دهنده اهمیت و تفاوت در داستان‌ها و شخصیت‌های مختلف در ادبیات است.
گفتم توقف من از این جمله هیچ نیست
ای حضرتی که عرش نمودارگاه تست
هوش مصنوعی: گفتم که من از این موضوع چیزی نمی‌دانم، ای بزرگ‌مردی که عرش (آسمان) جایگاه توست.
زان اعتمادهاست که چون روز روشنم
بر مدت کشیده و روز به گاه تست
هوش مصنوعی: این جمله اشاره دارد به این‌که به دلیل اعتمادهایی که در زندگی‌ام ساخته‌ام، احساس روشنی و وضوح دارم، همچون روز روشن. این احساس به خاطر زمان طولانی که صرف این اعتمادها کرده‌ام و به لحاظ عاطفی و معنوی در زمان کنونی تجربه می‌شود.
گفتا ضمان تو که کند ای شغب فزای
گفتم که حفظ دولت تشویش کاه تست
هوش مصنوعی: او گفت: ضمانت تو را چه کسی می‌پذیرد ای کسی که همیشه در حال ایجاد آشفتگی هستی؟ من پاسخ دادم که وظیفه من حفظ آرامش و ثبات این جامعه است.
تا کهربا چو دست تصرف برد به کاه
از عدل شه خطاب رسد کین نه کاه تست
هوش مصنوعی: زمانی که کهربا (موادی طبیعی که از درختان قدیمی و فسیل‌شده به دست می‌آید) به دست کسی بیفتد و آن فرد در این مورد تصرف کند، پس از آن، از طرف فرمانروای عادل اعلام می‌شود که این ماده فقط یک کاه نیست، بلکه دارای ارزش و اهمیت است.
پیروز شاه باد و ندا از زمانه این
پیروز شاه احمد بوبکر شاه تست
هوش مصنوعی: خوشبختی و پیروزی همیشه با شاه احمد بوبکر همراه است و زمانه این موضوع را گواهی می‌دهد.