گنجور

شمارهٔ ۴۶۷

ای خداوندی که در روی زمین داور تویی
رکن اسلام و معزّ دینِ پیغمبر تویی
ملک را سلطان تویی و تخت را افسر تویی
دهر را والی تویی و خلق را داور تویی
آن‌ کجا خاتم بود شایستهٔ خاتم تویی
آن‌کجا افسر بود شایستهٔ افسر تویی
گرچه حاضر نیست حیدر در عرب با ذوالفقار
در عجم با تیغ هندی نایبِ حیدر تویی
آنکه او در نصرت دین هدی بندد کمر
وانکه او بر عالم از نعمت‌ گشاید در تویی
وانکه او از حوزهٔ اسلام بر دارد ستم
وانکه او جِزیَت‌ نهد برگردن قیصر تویی
از چلیپا و بت و بتگر نگوید کس به‌ روم
تا که قهار چلیبا و بت و بتگر تویی
آنکه گرد از قیصر رومی برانگیزد به‌ تیغ
وانکه بنشاند به روم اندر یکی لشکر تویی
هفت کشور را تویی سلطان ولیکن روز فتح
در میان هفت کشور هفتصد کشور تویی
عاجزست از قدر و مقدار تو وهم آدمی
تا میان عالم اندر عالم دیگر تویی
ای جهانداری که خورشید فلک موکب تویی
وی شهنشاهی که جمشید ظَفرْ خنجر تویی
چون ‌کمان‌گیری سحاب صاعقه‌پیکان تویی
چون‌ کمربندی سپهر مشتری پیکر تویی
در مبارک دست تو شمشیر گوهردار تو
سدّ اسکندر بود زیرا که اسکندر تویی
رزم را شمشیر تو دارندهٔ گوهر بود
تا به همت بزم را بخشندهٔ گوهر تویی
زر و سیم و خطبه و منبر سرافرازد به ‌تو
تا جمال زر و سیم و خطبه و منبر تویی
خلق نیشابور در نعمت همی تن پرورند
زانکه سلطان نکوکار رهی پرور تویی
هر زمان از آسمان آید پیام جبرئیل
کی نشابور از بهشت عدن خرم تر تویی
خسروا شاها گر آمد عمر برهانی بسر
تا قیامت وارث عمر چنان چاکر تویی
جان او هر ساعتی‌ گوید که ای فرزند من
پیش سلطان جهان حق مرا حقور تویی
گر معزی خوانیم ای تو معز دین حق
بخت‌ گوید ای معزی شاعر سرور تویی
چون نهم سر بر زمین در خدمت شاه جهان
آسمان‌ گوید که تاج شاعران یکسر تویی
تا جهان باشد بساط عدل تو گسترده باد
زانکه شاه عدل و سلطان سخاگستر تویی
یاور و دارنده عمر تو بادا کردگار
زانکه دین و ملک را دارنده و یاور تویی

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای خداوندی که در روی زمین داور تویی
رکن اسلام و معزّ دینِ پیغمبر تویی
هوش مصنوعی: ای خدایی که بر روی زمین، قاضی و حاکم هستی، تو هستی پایه و اساس اسلام و مایه افتخار دین پیامبرت.
ملک را سلطان تویی و تخت را افسر تویی
دهر را والی تویی و خلق را داور تویی
هوش مصنوعی: تو حاکم و سرپرست این سرزمین هستی و مقام و جایگاه سلطنت در دستان توست. زمان و دوران تحت فرمان توست و مردم به قضاوت و رهبری تو نیاز دارند.
آن‌ کجا خاتم بود شایستهٔ خاتم تویی
آن‌کجا افسر بود شایستهٔ افسر تویی
هوش مصنوعی: تو همان‌ کسی هستی که شایستهٔ مقام و جایگاه بالایی هستی، همچنان که خاتم شایستهٔ دست و افسر شایستهٔ سر است.
گرچه حاضر نیست حیدر در عرب با ذوالفقار
در عجم با تیغ هندی نایبِ حیدر تویی
هوش مصنوعی: اگرچه علی (حیدر) در عرب حاضر نیست و نیز شمشیر ذوالفقار او در سرزمین عجم (ایران) نیست، با این حال تو در واقع جانشین او هستی.
آنکه او در نصرت دین هدی بندد کمر
وانکه او بر عالم از نعمت‌ گشاید در تویی
هوش مصنوعی: کسی که برای یاری دین آماده می‌شود و تلاش می‌کند، همان کسی است که از نعمت‌های الهی بر جهان می‌گشاید و برکت می‌آورد.
وانکه او از حوزهٔ اسلام بر دارد ستم
وانکه او جِزیَت‌ نهد برگردن قیصر تویی
هوش مصنوعی: کسی که از قلمرو اسلام ظلمی می‌کند و کسی که مالیات را بر گردن قیصر (امپراتور روم) می‌گذارد، تو هستی.
از چلیپا و بت و بتگر نگوید کس به‌ روم
تا که قهار چلیبا و بت و بتگر تویی
هوش مصنوعی: هیچ‌کس در روم درباره چلیپا و بت و بت‌پرست سخنی نمی‌گوید، زیرا تو هستی که صاحب قدرت بر این نمادها و آیین‌ها هستی.
آنکه گرد از قیصر رومی برانگیزد به‌ تیغ
وانکه بنشاند به روم اندر یکی لشکر تویی
هوش مصنوعی: کسی که با شمشیر خود گرد و غبار امپراتور روم را به‌هم می‌ریزد و همچنین کسی که می‌تواند سپاهی را در روم سکونت دهد، تو هستی.
هفت کشور را تویی سلطان ولیکن روز فتح
در میان هفت کشور هفتصد کشور تویی
هوش مصنوعی: تو فرمانروای هفت کشور هستی، اما در روز پیروزی، اعتبار و قدرت تو فراتر از اینهاست و به اندازه هفتصد کشور می‌رسد.
عاجزست از قدر و مقدار تو وهم آدمی
تا میان عالم اندر عالم دیگر تویی
هوش مصنوعی: انسان به قدری از تو و مقام تو ناتوان است که نمی‌تواند اهمیت و ارزش واقعی تو را درک کند، چرا که در این دنیا تو در جهانی دیگر هم وجود داری.
ای جهانداری که خورشید فلک موکب تویی
وی شهنشاهی که جمشید ظَفرْ خنجر تویی
هوش مصنوعی: ای کسی که می‌توانی جهان را اداره کنی و مانند خورشید در آسمان درخشان هستی، ای پادشاهی که مانند جمشید، نماد پیروزی و قدرت، شمشیرت نشانه‌ی عظمت توست.
چون ‌کمان‌گیری سحاب صاعقه‌پیکان تویی
چون‌ کمربندی سپهر مشتری پیکر تویی
هوش مصنوعی: تو همچون کمان‌داری هستی که ابرها را با تیرهای برق شلیک می‌کند و همچنین مانند کمربندی هستی که دور سیاره مشتری را در بر گرفته است.
در مبارک دست تو شمشیر گوهردار تو
سدّ اسکندر بود زیرا که اسکندر تویی
هوش مصنوعی: در دستان مبارک تو، شمشیری با ارزش و قدرت وجود دارد که می‌تواند سدی در برابر اسکندر باشد، چرا که خود تو اسکندر هستی.
رزم را شمشیر تو دارندهٔ گوهر بود
تا به همت بزم را بخشندهٔ گوهر تویی
هوش مصنوعی: در میدان جنگ، شمشیر تو حامل ارزش‌ها و زیبایی‌هاست، و با تلاش و اراده‌ات، تویی که این زیبایی‌ها را به جشن و بزم هدیه می‌کنی.
زر و سیم و خطبه و منبر سرافرازد به ‌تو
تا جمال زر و سیم و خطبه و منبر تویی
هوش مصنوعی: طلا و نقره و سخنرانی و جایگاه‌های معنوی به خاطر تو ارزش پیدا کرده‌اند، زیرا زیبایی و بزرگی همه این‌ها از تو سرچشمه می‌گیرد.
خلق نیشابور در نعمت همی تن پرورند
زانکه سلطان نکوکار رهی پرور تویی
هوش مصنوعی: مردم نیشابور در آسایش و نعمت زندگی می‌کنند، زیرا تو ای رهبر نیکوکار، مراقب و پرورش دهنده آنها هستی.
هر زمان از آسمان آید پیام جبرئیل
کی نشابور از بهشت عدن خرم تر تویی
هوش مصنوعی: هر زمان که پیام جبرئیل از آسمان نازل می‌شود، نشابور، تو از بهشت عدن نیز شاداب‌تر و زیباتر هستی.
خسروا شاها گر آمد عمر برهانی بسر
تا قیامت وارث عمر چنان چاکر تویی
هوش مصنوعی: اگر عمر به درازا باشد و تو در این دنیا وجود داشته باشی، تو وارثی هستی که تا قیامت می‌مانی و مانند یک خدمتکار نسبت به بزرگی و مقام خود باید احترام قائل باشی.
جان او هر ساعتی‌ گوید که ای فرزند من
پیش سلطان جهان حق مرا حقور تویی
هوش مصنوعی: روح او هر لحظه می‌گوید: ای فرزند، تو حق من را برای خودت به عنوان حق و حقانیت در پیش پادشاهی جهان مطرح کن.
گر معزی خوانیم ای تو معز دین حق
بخت‌ گوید ای معزی شاعر سرور تویی
هوش مصنوعی: اگر معزی (شاعر) بخوانیم، تو ای معز، دین حق، بخت می‌گوید که ای معزی، تو سرور هستی.
چون نهم سر بر زمین در خدمت شاه جهان
آسمان‌ گوید که تاج شاعران یکسر تویی
هوش مصنوعی: وقتی سرم را بر زمین می‌گذارم و در خدمت شاه جهانی، آسمان می‌گوید که تو تنها تاج شاعران هستی.
تا جهان باشد بساط عدل تو گسترده باد
زانکه شاه عدل و سلطان سخاگستر تویی
هوش مصنوعی: تا زمانی که دنیا وجود دارد، عدالت تو برقرار باشد، زیرا تو یاور و پادشاهی هستی که انصاف و بخشش را منتشر می‌کنی.
یاور و دارنده عمر تو بادا کردگار
زانکه دین و ملک را دارنده و یاور تویی
هوش مصنوعی: خداوند نگهدار و یار عمر تو باشد، زیرا تو خود حافظ دین و مملکت هستی.