شمارهٔ ۴۳۶
فرخنده باد و میمون بر شاه عیدِ اَضحی
سلطان جلال دولت خسرو معزّ دنیی
شاهی که بنده دارد افزون ز صدهزاران
هر یک به جاه و حشمت چون کیقباد و کسری
شاهی که شخص دشمن پاره شود ز تیغش
چونانکه طور سینا از پرتوِ تَجلیّ
شاهی که در حُسامش خیره شوند اعدا
چون جادوان فرعون اندر عصای موسی
بر تخت پادشاهی دارد همی نیابت
فرّش زفَرّ مهدی عدلش زعدلِ عیسی
چرخ است شهریاری وایین شاه کوکب
لفظ است پادشاهی و آثار شاه معنی
دعوی خسروان را برهان شدست تیغش
اینَت بزرگ برهان واینت بزرگ دعوی
گردنکشان مشرق لشکرکشان مغرب
هستند جمله مولی شاه زمانه مولی
اصل بقاست مهرش اصل فناست کینش
آن همچو آب حیوان این همچو زهر افعی
مردان تیغ زن را میدان اوست مسکن
حوران سیم تن را ایوان اوست مأوی
هر کس که در فتوت فتوی کند ز دولت
از جود شاه عالم یابد جواب فتوی
هستند ابر و دریا بخشنده بر خلایق
گویی همی ستانند از جود شاه اجری
اعدای شاه گیتی فربه شدند و لاغر
از تن شدند لاغر وز غم شدند فربی
هر کاو به دار دنیا فرمانبرست شه را
والله که رستگاری یابد به دار عقبی
وانرا که بد سگالد بر خسرو زمانه
هرگز زمانه ندهد او را به خیر یسری
بر آفرین سلطان چون من زبان گشایم
اندر سجود باشد جان جریر و اعشی
وز غایت بلندی چون مدح او سگالم
نثرم رسد به نثره شعرم رسد به شعری
این است وصف بستان از باد نوبهاری
دلبر چو نقش آزر زیبا چو صُحفِ مانی
تا ابر هست گریان تا باغ هست خندان
آن همچو چشم مجنون این همچو روی لیلی
بر تخت پادشاهی خرّم ز یاد خسرو
چون در بهشت رضوان زیر درخت طوبی
بخت بلند یارش ایزد نگاهدارش
بر عمر و روزگارش فرخنده عید أضحی
اطلاعات
وزن: مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
فرخنده باد و میمون بر شاه عیدِ اَضحی
سلطان جلال دولت خسرو معزّ دنیی
هوش مصنوعی: خوش و خرم باشد برای شاه عید قربان، سلطانی که بزرگ و با عظمت است و مقامش در دنیا معتبر و محترم میباشد.
شاهی که بنده دارد افزون ز صدهزاران
هر یک به جاه و حشمت چون کیقباد و کسری
هوش مصنوعی: شاهی که در خدمتش بسیاری از افراد با مقام و عظمت مانند کیقباد و کسری هستند، ارزش و بزرگی خاصی دارد.
شاهی که شخص دشمن پاره شود ز تیغش
چونانکه طور سینا از پرتوِ تَجلیّ
هوش مصنوعی: پادشاهی که با شمشیرش دشمن را از هم میپاشد، مانند کوه طور که از درخشش آسمانی نورانی میشود.
شاهی که در حُسامش خیره شوند اعدا
چون جادوان فرعون اندر عصای موسی
هوش مصنوعی: شاهی که دشمنانش به او خیرهخیره نگاه میکنند، مانند جادوگران فرعون که به عصای موسی حیران شده بودند.
بر تخت پادشاهی دارد همی نیابت
فرّش زفَرّ مهدی عدلش زعدلِ عیسی
هوش مصنوعی: بر تخت سلطنت نشسته و وظایف پادشاهی را بر عهده دارد. فرش زیر پای او به برکت و عظمت مهدی است و عدالت او به اندازه عدالت عیسی است.
چرخ است شهریاری وایین شاه کوکب
لفظ است پادشاهی و آثار شاه معنی
هوش مصنوعی: زبان و قدرت کلام، همچون چرخ و گردش و حکمرانی است. واژهها و عبارات، نماد سلطنت و نشاندهنده تأثیر و عظمت یک پادشاهی هستند.
دعوی خسروان را برهان شدست تیغش
اینَت بزرگ برهان واینت بزرگ دعوی
هوش مصنوعی: تیغ او برهان قاطع ادعای خسروان شده است، این بزرگ نشاندهنده قدرت اوست و این نیز گواهی از بزرگمنشی اوست.
گردنکشان مشرق لشکرکشان مغرب
هستند جمله مولی شاه زمانه مولی
هوش مصنوعی: در اینجا به تفاوت و نوعی تضاد بین دو گروه اشاره شده است؛ یکی در شرق که خود را برتر و قویتر میداند و دیگری در غرب که به نوعی مخالف آنهاست. هر دو گروه تحت نظر و سرپرستی یک مقام و رهبر بزرگ قرار دارند که در جایگاه والایی قرار دارد. این بیت اشارهای به حوادث و نبردهای تاریخی دارد که در آن دو طرف در حال درگیری هستند اما همگی در نهایت به یک منبع قدرت و رهبری وابستهاند.
اصل بقاست مهرش اصل فناست کینش
آن همچو آب حیوان این همچو زهر افعی
هوش مصنوعی: اصلیت دوام و ماندگاری محبت است، در حالی که دلیل نابودی و فنا همان محبت است. عشق و محبت، مانند آب حیات، زندهکننده است، اما در عین حال میتواند مانند زهر افعی خطرناک و مضر باشد.
مردان تیغ زن را میدان اوست مسکن
حوران سیم تن را ایوان اوست مأوی
هوش مصنوعی: مردان شجاع و دلیر، مکان و منزلتشان در بهشت است و زندگی حوریان زیبا در کنار آنها قرار دارد.
هر کس که در فتوت فتوی کند ز دولت
از جود شاه عالم یابد جواب فتوی
هوش مصنوعی: هر فردی که در احترام و جوانمردی داوری کند، از نعمت و بخشش شاه عالم پاسخ داوریاش را دریافت خواهد کرد.
هستند ابر و دریا بخشنده بر خلایق
گویی همی ستانند از جود شاه اجری
هوش مصنوعی: ابر و دریا به طور سخاوتمندانهای به مردم نعمت میدهند، گویی که از بخشش و generosity پادشاهی بزرگ بهرهمند میشوند.
اعدای شاه گیتی فربه شدند و لاغر
از تن شدند لاغر وز غم شدند فربی
هوش مصنوعی: مردم دنیا به خاطر ظاهر و تناسب اندام خود فربه و چاق شدهاند، اما در درون از غم و اندوه لرزان و لاغر هستند.
هر کاو به دار دنیا فرمانبرست شه را
والله که رستگاری یابد به دار عقبی
هوش مصنوعی: هر کسی که در این دنیا از پادشاه و قوانین او پیروی کند، به خدا سوگند که در دنیاي آخرت نجات پیدا خواهد کرد.
وانرا که بد سگالد بر خسرو زمانه
هرگز زمانه ندهد او را به خیر یسری
هوش مصنوعی: هر که در دوران خود به بدي ها و ناپاکي ها شناخته شود، هرگز زمانه براي او خير و خوشي نخواهد آورد.
بر آفرین سلطان چون من زبان گشایم
اندر سجود باشد جان جریر و اعشی
هوش مصنوعی: زمانی که من به ستایش و تمجید پادشاه بپردازم، روح شاعران بزرگی چون جریر و اعشی نیز در حال رکوع و سجده خواهد بود.
وز غایت بلندی چون مدح او سگالم
نثرم رسد به نثره شعرم رسد به شعری
هوش مصنوعی: به خاطر بلندی و عظمت او، اگر بخواهم او را ستایش کنم، حتی نثر من هم به اندازه شعر من تاثیرگذار خواهد بود.
این است وصف بستان از باد نوبهاری
دلبر چو نقش آزر زیبا چو صُحفِ مانی
هوش مصنوعی: بستان زیبایی را توصیف میکند که در آن نسیم بهاری میوزد و دلبر مانند نقشی زیبا و دلنشین است. این تصویر به زیبایی و جذابیت آن مکان اشاره دارد که یادآور آثار هنری و ظریف است.
تا ابر هست گریان تا باغ هست خندان
آن همچو چشم مجنون این همچو روی لیلی
هوش مصنوعی: تا زمانی که ابرها باران میبارند، باغها شاداب و خندان خواهند بود. چشمان مجنون به غم و اندوه اشاره دارند، در حالی که روی لیلی نشانه زیبایی و خوشحالی است.
بر تخت پادشاهی خرّم ز یاد خسرو
چون در بهشت رضوان زیر درخت طوبی
هوش مصنوعی: در جایگاهی شاد و ماندگار مثل پادشاهی، یاد خسرو را در دل دارم، مانند در بهشت که زیر درخت طوبی است.
بخت بلند یارش ایزد نگاهدارش
بر عمر و روزگارش فرخنده عید أضحی
هوش مصنوعی: خوشبختی بزرگ به یار او داده شده و خداوند او را تا آخر عمرش حفظ کند و زندگیاش را در روز عید قربانی شاداب و خوشبخت گرداند.