امیر معزیشمارهٔ ۲۹۷
هفت چیز از خسرو عالم همی نازد به هم
دین و ملک و تاج و تخت و رایت و تیغ و قلم
آن خداوندی که مغرب دارد او زیر نگین
وان شهنشاهی که مشرق دارد او زیر علم
سایهٔ یزدان ملک شاه آن‌که اندر ملک خویش
بندگان دارد چو افریدون و ذوالقرنین و جم
تا که او گیتی گشاد و بست بر شاهی کمر
قیمت شاهی فزود و کاست از گیتی ستم
همچنان کارایش سیارگان است آفتاب
نام او آرایش خطبه است و دینار و درم
آورد جودش ولی را از عدم سوی وجود
افکند تیغش عدو را از وجود اندر عدم
موسی عمران مگر بگرفت تیغش را به کف
عیسی مریم مگر پرورد جودش را به دم
حاجت پیغمبران و حجت پیغمبری
گر ندیدی شو نگه کن دین و عدلش را به هم
عدل او از حاجت پیغمبران دارد نشان
دین او از حجت پیغمبران دارد رقم
تا نه بس مدت به دولت کرد خواهد شهریار
رومیان را همچو حاج و روم را همچون حرم
در چلیپاخانهٔ قیصر بسی مدت نماند
تا نهد سی‌پاره قرآن را و بردارد صنم
از شجاعت وز سخا نازند میران عرب
وز فتوت وز کرم نازند شاهان عجم
گو بیایید و بیاموزید از این فرخنده شاه
هم شجاعت هم سخاوت هم فتوت هم کرم
تا بود درچرخ دور و تابود در مهر نور
تا بود در بحر موج و تا بود در ابر نم
هرکجا شادی است با شه باد و غم با دشمنان
جفت شادی پادشاه و دشمنانش جفت غم
ملک چون افزون بود بدخواه کم باشد بلی
ملک او هر ساعت افزون باد و بدخواهانش کم
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
هفت چیز از خسرو عالم همی نازد به هم
دین و ملک و تاج و تخت و رایت و تیغ و قلم
هوش مصنوعی: هفت چیز وجود دارد که شاه جهانی به آنها افتخار می‌کند: دین، حکومت، تاج، تخت، پرچم، شمشیر و قلم.
آن خداوندی که مغرب دارد او زیر نگین
وان شهنشاهی که مشرق دارد او زیر علم
هوش مصنوعی: خدای بزرگی که در غرب قرار دارد، تحت فرمان است و آن شاهی که در شرق است، در زیر پرچم و علم او می‌باشد.
سایهٔ یزدان ملک شاه آن‌که اندر ملک خویش
بندگان دارد چو افریدون و ذوالقرنین و جم
هوش مصنوعی: سایهٔ خدا بر شاه است و آن‌کس که در کشور خودش، بندگان را مانند افریدون، ذوالقرنین و جم، در اختیار دارد.
تا که او گیتی گشاد و بست بر شاهی کمر
قیمت شاهی فزود و کاست از گیتی ستم
هوش مصنوعی: با آمدن او، دنیای گسترده‌تری به وجود آمد و بر قدرت پادشاهی افزوده و ظلم دنیا کاهش یافت.
همچنان کارایش سیارگان است آفتاب
نام او آرایش خطبه است و دینار و درم
هوش مصنوعی: آفتاب به نوعی مانند ستاره‌ها به فعالیت‌ها و زیبایی‌های خود ادامه می‌دهد. نام او در واقع نمایانگر زیبایی و جلال است، به گونه‌ای که مانند خطبه‌ای است که ارزش‌ها و معیارها را به نمایش می‌گذارد، همانند سکه‌های طلا و نقره که نماد ثروت و قدرت هستند.
آورد جودش ولی را از عدم سوی وجود
افکند تیغش عدو را از وجود اندر عدم
هوش مصنوعی: بخشش پروردگار، وجود را از عدم به وجود آورد و با قدرتش دشمن را از وجود به عدم فرستاد.
موسی عمران مگر بگرفت تیغش را به کف
عیسی مریم مگر پرورد جودش را به دم
هوش مصنوعی: موسى ابن عمران چطور می‌تواند شمشیرش را به دست گیرد، در حالی که عیسی، پسر مریم، عطا و بخشش را با نفسش به ارمغان می‌آورد؟
حاجت پیغمبران و حجت پیغمبری
گر ندیدی شو نگه کن دین و عدلش را به هم
هوش مصنوعی: اگر نیازهای پیامبران و دلیل رسالت آنها را ندیده‌ای، نگاهی به دین و عدل آنها بینداز.
عدل او از حاجت پیغمبران دارد نشان
دین او از حجت پیغمبران دارد رقم
هوش مصنوعی: عدالت خداوند به نیازهای پیامبران مرتبط است و نشانه‌ای از دین او به وسیله دلایل و دلایل قانع‌کننده‌ای که پیامبران ارائه داده‌اند، مشخص می‌شود.
تا نه بس مدت به دولت کرد خواهد شهریار
رومیان را همچو حاج و روم را همچون حرم
هوش مصنوعی: به مدت طولانی، شهریار رومیان مانند حاجی می‌خواهد بر اوضاع حکومت کند و روم را همچون یک مکان مقدس و امن در نظر می‌گیرد.
در چلیپاخانهٔ قیصر بسی مدت نماند
تا نهد سی‌پاره قرآن را و بردارد صنم
هوش مصنوعی: در مکان مقدس قیصر، زمان زیادی نگذشت که قرآن را به قطعات سی‌تکه تقسیم کرد و بت را برداشت.
از شجاعت وز سخا نازند میران عرب
وز فتوت وز کرم نازند شاهان عجم
هوش مصنوعی: بزرگان عرب از شجاعت و بخشندگی خود به خود می‌بالند و پادشاهان عجم نیز به خاطر جوانمردی و نیک‌خواهی خود افتخار می‌کنند.
گو بیایید و بیاموزید از این فرخنده شاه
هم شجاعت هم سخاوت هم فتوت هم کرم
هوش مصنوعی: بیایید و از این پادشاه نیکو اخلاق بیاموزید؛ هم شجاعت او را، هم بخشش او را، هم ادب و جوانمردی‌اش و هم سخاوتش.
تا بود درچرخ دور و تابود در مهر نور
تا بود در بحر موج و تا بود در ابر نم
هوش مصنوعی: تا زمانی که در عالم وجود و چرخش روزگار و همچنین در تابش آفتاب نور وجود دارد، تا زمانی که در دریا موج و در آسمان ابر و باران هست، زندگی و هستی ادامه خواهد داشت.
هرکجا شادی است با شه باد و غم با دشمنان
جفت شادی پادشاه و دشمنانش جفت غم
هوش مصنوعی: هرجا که شادی وجود دارد، باید به استقبال آن برویم و غم را به دشمنان گره بزنیم. شادی مانند پادشاه است و دشمنانش، غم را به همراه دارند.
ملک چون افزون بود بدخواه کم باشد بلی
ملک او هر ساعت افزون باد و بدخواهانش کم
هوش مصنوعی: هر چه مقام یا جایگاه شخص بالاتر باشد، دشمنان و بدخواهان او کمتر خواهند بود. بنابراین، امیدواریم که مقام او همیشه بیشتر و بیشتر شود و بدخواهانش نیز کم و کمتر شوند.