گنجور

شمارهٔ ۱۵ - خطاب بمدرسه مزینیه بنات

ای مدرسه مزینیه
ای روضه دلکش سنیه
ای مهد بنات فخر و عصمت
مقصوره امهات حکمت
ای گلبن هوش را گلستان
اطفال وجود را دبستان
ای ستر عرائس معانی
ای چرخ نجوم آسمانی
ای رانده به درگهت مراکب
در کوکبه شرف کواکب
ای خفته ترا به مهد فرهنگ
مهر و مه و زهره و شباهنگ
الحمد که گلبنت جوان است
آب شرفت به جو روان است
در سایه بید و شاخ سروت
شد نغمه سرا همی تذروت
ما تازه گلان که بر درختیم
از فضل تو شاد و نیک بختیم
باغ گل و لاله بهشتیم
در مزرع علم سبز کشتیم
دخت شرفیم و مام دانش
داریم به کف زمام دانش
از چشمه علم آب نوشیم
در جام شرف شراب نوشیم
طفلیم و ترا بخوان طفیلیم
مهمان تو در نهار و لیلیم
در سلسله بنات حوا
در خانه امهات و آباء
هستیم چو رشته منضد
از لعل و بجاده و زبرجد
روزی دو سه نگذرد ازین روز
کز نطق خوش و رخ دلفروز
ام الحسنات و الکرامات
باشیم و کنیم عقل را مات
در نحر معارف از ولائد
بندیم وسائط الفلائد
در ذروه منتهی المدارج
آریم بر آسمان معارج
ای خانه فخر و سرفرازی
ای کارگه بشر طرازی
ای بیت جلال و کعبه عز
مصباح هنر چراغ معجز
ایوان تو را سپهر اطلس
طاقی است به هیئت مسدس
از بیت قوام گشته قائم
بر لوح فلک تو را قوائم
ای بانی این بنای محکم
کدبانوی دختران آدم
در باغ شکوفه معانی
سرچشمه آب زندگانی
از گوهر خاتم النبیین
صدیقه نژاد و مریم آیین
در بیت کمال، ربة البیت
هوش تو چراغ عقل رازیت
در کشت هنر توئی کدیور
فرهنگ گرفته از تو زیور
از فکر تو بردمد حقایق
چونان که ز بوستان شقایق
بخت خوش و طالع سعیدت
خوانده است شفیقة العمیدت
قلبت که سراچه الهی است
روشن ز دعای صبحگاهی است
مرضیه صفت وضی نژادی
پاکیزه نهاد و پاکزادی
دیو از تو رخ پری گرفته
سیمای گل طری گرفته
بر جیس و مه آفتاب و کیوان
پرورده نعمتت در ایوان
با لفظ فصیح و قول لین
دوشیزه فضل را مزین
هارون تو بسته قدس را مهد
ز اسرار مبین بقیة العهد
در دامن تو دمیده هر دم
روح القدسی به جیب مریم
بنت الشفه تو مریم آسا
آبستن گوهر مسیحا
احسنت بر این اساس زیبا
کش اطلس چرخ فرش دیبا
ماشاء الله تبارک الله
زین کاخ مزین منزه
امید که این بهشت نوباد
همواره به همت تو آباد
در سایه شاه داد پرور
کوشد به همه ملوک سرور
از تاج قباد و تخت جمشید
بنشسته بر اوج ماه و خورشید
محبوب قلوب پیر و برنا
فرمانده عاجز و توانا
ابری که بر از ستاره اوجش
بحری که گهر نشانده موجش
از همت صاحب ستوده
دانشور دانش آزموده
دستور وزارت معارف
فرزانه حکیم ملک عارف
حکمش زده بر سپهر رایات
صدگونه ز محکمات آیات
ابراهیمی که اندرین عهد
زد بر بت جهل تیشه جهد
بتخانه ز عزتش معزا
در سوگ منات و لات و عزی
یارب به جلال و جاه احمد
سرحلقه انبیا محمد
بر ذات علی و آل پاکش
وان روی منیر تابناکش
کاین مدرسه را بدار توام
در سایه شهریار قائم

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای مدرسه مزینیه
ای روضه دلکش سنیه
هوش مصنوعی: ای مدرسه مزینیه، تو باغی زیبای دل‌انگیز و جذابی هستی.
ای مهد بنات فخر و عصمت
مقصوره امهات حکمت
هوش مصنوعی: ای مهد دخترانی که مایه فخر و پاکی‌اند و مادران حکمت را در خود پرورش می‌دهی.
ای گلبن هوش را گلستان
اطفال وجود را دبستان
هوش مصنوعی: ای گل، تو مظهر زیبایی هستی و مکان آموختن و رشد فرزندان را به مانند یک دبستان نمایان می‌کنی.
ای ستر عرائس معانی
ای چرخ نجوم آسمانی
هوش مصنوعی: ای پوشش‌دهنده زیبایی‌های معانی، ای گردونه ستاره‌های آسمان.
ای رانده به درگهت مراکب
در کوکبه شرف کواکب
هوش مصنوعی: ای کسی که به درگاهت رانده شده‌ام، همچنان که ستاره‌ها در آسمان در کنار هم می‌درخشند، تو نیز در مقام والاتری قرار داری.
ای خفته ترا به مهد فرهنگ
مهر و مه و زهره و شباهنگ
هوش مصنوعی: ای آن که در آغوش فرهنگ و هنر خوابیده‌ای، همچون مهر و ماه و ستاره‌های شب.
الحمد که گلبنت جوان است
آب شرفت به جو روان است
هوش مصنوعی: سپاسگزارم که جوانی گل‌سار است و آب پاکت به روانی در جوی جاری است.
در سایه بید و شاخ سروت
شد نغمه سرا همی تذروت
هوش مصنوعی: در زیر درخت بید و در کنار شاخه‌های سرو، نغمه‌سرایی می‌کرد و صدایش به گوش می‌رسید.
ما تازه گلان که بر درختیم
از فضل تو شاد و نیک بختیم
هوش مصنوعی: ما جوانان تازه‌نفس هستیم که بر روی درخت رشد کرده‌ایم و به خاطر نعمت‌های تو خوشحال و خوشبخت هستیم.
باغ گل و لاله بهشتیم
در مزرع علم سبز کشتیم
هوش مصنوعی: در اینجا عنوان شده است که ما مانند باغی از گل و لاله در بهشت هستیم که در زمینه علم، به خوبی و با طراوت رشد کرده‌ایم.
دخت شرفیم و مام دانش
داریم به کف زمام دانش
هوش مصنوعی: ما دختران با اصالت و شرافت هستیم و در دست ما دانش و علم را به خوبی مدیریت می‌کنیم.
از چشمه علم آب نوشیم
در جام شرف شراب نوشیم
هوش مصنوعی: از چشمه دانش بهره‌مند شویم و در جام شرف از شراب لذت ببریم.
طفلیم و ترا بخوان طفیلیم
مهمان تو در نهار و لیلیم
هوش مصنوعی: من کودک هستم و از تو می‌خواهم که از من پذیرایی کنی. بی‌صبرانه منتظرم تا در میهمانی‌ات شرکت کنم و از لذت‌هایش بهره‌مند شوم.
در سلسله بنات حوا
در خانه امهات و آباء
هوش مصنوعی: در میان نسل‌های زنان که از حوا هستند، در خانواده مادران و پدران.
هستیم چو رشته منضد
از لعل و بجاده و زبرجد
هوش مصنوعی: ما همانند رشته‌ای از سنگ‌های قیمتی مانند لعل و زبرجد هستیم، که تحت تأثیر یکدیگر و با هم در یک مسیر قرار داریم.
روزی دو سه نگذرد ازین روز
کز نطق خوش و رخ دلفروز
هوش مصنوعی: روزی دو یا سه روز نمی‌گذرد که از سخنان شیرین و چهره‌ی دلنواز سخن بگویند.
ام الحسنات و الکرامات
باشیم و کنیم عقل را مات
هوش مصنوعی: ما باید مادر خوبی‌ها و کرامت‌ها باشیم و عقل را تحت تأثیر قرار دهیم.
در نحر معارف از ولائد
بندیم وسائط الفلائد
هوش مصنوعی: در این جمله به این موضوع اشاره شده که باید از نتایج و آثار خوب علم و معرفت استفاده کنیم و برای دستیابی به آنها از وسایل و ابزارهای مناسب بهره‌برداری کنیم. به عبارت دیگر، برای فراگیری و به کارگیری دانش، باید از منابع و شیوه‌های مفید کمک بگیریم.
در ذروه منتهی المدارج
آریم بر آسمان معارج
هوش مصنوعی: در اوج قله‌ها و بهترین مراحل، ما به آسمان‌های بلند و فوق‌العاده خواهیم رسید.
ای خانه فخر و سرفرازی
ای کارگه بشر طرازی
هوش مصنوعی: ای خانه‌ای که افتخار و سر بلندی در آن است، ای جایی که انسان‌ها در آن به هنر و زیبایی می‌پردازند.
ای بیت جلال و کعبه عز
مصباح هنر چراغ معجز
هوش مصنوعی: ای بیت، تو محل افتخار و مرکز عظمت هستی، مانند چراغی که نور هنر و معجزه را به نمایش می‌گذارد.
ایوان تو را سپهر اطلس
طاقی است به هیئت مسدس
هوش مصنوعی: آسمان مانند سقفی بر روی ایوان تو قرار دارد که به شکل مسدس طراحی شده است.
از بیت قوام گشته قائم
بر لوح فلک تو را قوائم
هوش مصنوعی: تو بر روی «لوح آسمان» مانند ستونی محکم و استوار ایستاده‌ای و به همین خاطر قوام و ثباتی یافته‌ای.
ای بانی این بنای محکم
کدبانوی دختران آدم
هوش مصنوعی: ای کسی که این بنا را محکم ساخته‌ای، تو سرپرست و نگهدارنده دختران آدم هستی.
در باغ شکوفه معانی
سرچشمه آب زندگانی
هوش مصنوعی: در باغی پر از شکوفه، مفاهیمی وجود دارد که مانند آب حیات، در اینجا جاری است.
از گوهر خاتم النبیین
صدیقه نژاد و مریم آیین
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که از درخشش و اصالت خاتم النبیین (پیامبر اسلام) دو شخصیت بزرگ و محترم، صدیقه (فاطمه زهرا) و مریم مقدس، به وجود آمده است. به نوعی، این افراد نمایندگان عالی از نسل پیامبر و نشانه‌های پاکی و مقام والای انسانی هستند.
در بیت کمال، ربة البیت
هوش تو چراغ عقل رازیت
هوش مصنوعی: در اوج کمال، تو همان چراغی هستی که روشنایی عقل و رازها را به خود اختصاص داده‌ای.
در کشت هنر توئی کدیور
فرهنگ گرفته از تو زیور
هوش مصنوعی: تو هستی که در کشت و رشد هنر نقش داری و فرهنگ از تو زینت و زیبایی می‌گیرد.
از فکر تو بردمد حقایق
چونان که ز بوستان شقایق
هوش مصنوعی: از اندیشه تو حقایق نمایان می‌شوند، مانند اینکه گل‌های شقایق در بوستان شکوفا می‌گردند.
بخت خوش و طالع سعیدت
خوانده است شفیقة العمیدت
هوش مصنوعی: بخت خوش و سرنوشت خوب تو را شفیقه العمید پیش‌بینی کرده است.
قلبت که سراچه الهی است
روشن ز دعای صبحگاهی است
هوش مصنوعی: قلبت که محل حضور خداست، با دعاهای صبحگاهی روشن و پرنور می‌شود.
مرضیه صفت وضی نژادی
پاکیزه نهاد و پاکزادی
هوش مصنوعی: مرضیه دارای صفاتی است که نشان‌دهنده نژاد نیک و خوی پاک اوست.
دیو از تو رخ پری گرفته
سیمای گل طری گرفته
هوش مصنوعی: صورت زیبای تو همچون گل، دیو را زشت و پریشان کرده است.
بر جیس و مه آفتاب و کیوان
پرورده نعمتت در ایوان
هوش مصنوعی: در زیر نور آفتاب و ماه، و تحت تأثیر زحل، نعمت تو در خانه‌ای بزرگ و زیبا پرورش یافته است.
با لفظ فصیح و قول لین
دوشیزه فضل را مزین
هوش مصنوعی: با کلام شیوای خود و گفتاری نرم، زیبایی دختران را جلوه‌گر کن.
هارون تو بسته قدس را مهد
ز اسرار مبین بقیة العهد
هوش مصنوعی: ای هارون، تو درهای قدس را به روی اسرار پنهان بسته‌ای و یادگار عهد گذشته را حفظ کرده‌ای.
در دامن تو دمیده هر دم
روح القدسی به جیب مریم
هوش مصنوعی: هر لحظه در آغوش تو، روح پاک و الهی همانند روح القدس وجود دارد که به مریم هدیه داده شده است.
بنت الشفه تو مریم آسا
آبستن گوهر مسیحا
هوش مصنوعی: دختر لب‌هایت مانند مریم مقدس است و به مانند او حامل گوهری ارزشمند هستی.
احسنت بر این اساس زیبا
کش اطلس چرخ فرش دیبا
هوش مصنوعی: به خوبی بر این پایه زیبا، تصویر زیبای آسمان را مانند یک فرش بافته شده از ابریشم ترسیم می‌کنی.
ماشاء الله تبارک الله
زین کاخ مزین منزه
هوش مصنوعی: چه زیبا و مبارک است این کاخ آراسته و پاکیزه!
امید که این بهشت نوباد
همواره به همت تو آباد
هوش مصنوعی: امیدوارم که این بهشت همیشه به تلاش و کوشش تو flourishing باشد.
در سایه شاه داد پرور
کوشد به همه ملوک سرور
هوش مصنوعی: در سایه‌ی پادشاهی که بر عدل و انصاف بنا شده، همه‌ی پادشاهان دیگر به رهبری و مدیریت تلاش می‌کنند.
از تاج قباد و تخت جمشید
بنشسته بر اوج ماه و خورشید
هوش مصنوعی: از تاج پادشاهی قباد و تخت جمشید، بر بالای ماه و خورشید نشسته است.
محبوب قلوب پیر و برنا
فرمانده عاجز و توانا
هوش مصنوعی: محبوبی که دل‌های پیر و جوان را تسخیر کرده، هم فرمانده‌ای ناتوان و هم قادری قدرت‌مند است.
ابری که بر از ستاره اوجش
بحری که گهر نشانده موجش
هوش مصنوعی: ابر در بالای آسمان با ستاره‌هایش می‌درخشد و دریا که مرواریدها را بر روی امواجش قرار داده است.
از همت صاحب ستوده
دانشور دانش آزموده
هوش مصنوعی: کسی که به سوی هدف‌های بزرگ و والا می‌رود، مورد ستایش است و دانش‌آموختگی او نشانه‌ای از تلاش و کوشش او در این مسیر می‌باشد.
دستور وزارت معارف
فرزانه حکیم ملک عارف
هوش مصنوعی: دستور وزارت آموزش و پرورش از طرف فردی عاقل و عالم است.
حکمش زده بر سپهر رایات
صدگونه ز محکمات آیات
هوش مصنوعی: حکم خداوند در آسمان با نشانه‌های مختلف و گوناگون، بر اساس آیات قطعی و استوار است.
ابراهیمی که اندرین عهد
زد بر بت جهل تیشه جهد
هوش مصنوعی: ابراهیم که در این زمان بر بت جهل ضربه می‌زند و تلاش می‌کند، نشان‌دهنده‌ی تلاش برای مقابله با جهالت و نادانی است.
بتخانه ز عزتش معزا
در سوگ منات و لات و عزی
هوش مصنوعی: در اینجا به الهه‌ها و بت‌های قدیمی اشاره شده است که در زمانه‌ای مورد پرستش قرار می‌گرفتند. حالا با وجود سوگ و اندوهی که وجود دارد، این بت‌ها دیگر در سایهٔ عزت و احترام قرار ندارند و به نوعی در حال افت هستند. به عبارت دیگر، احساس ناراحتی و دلتنگی از از دست دادن ارزش و مقام کسانی که زمانی مورد احترام و پرستش بوده‌اند، بیان شده است.
یارب به جلال و جاه احمد
سرحلقه انبیا محمد
هوش مصنوعی: خداوندا، به عظمت و مقام احمد، که سرآمد پیامبران است، توجه کن.
بر ذات علی و آل پاکش
وان روی منیر تابناکش
هوش مصنوعی: به حقیقت و وجود علی و خاندان پاکش قسم می‌خورم و به آن نور درخشان و تابناک اشاره می‌کنم.
کاین مدرسه را بدار توام
در سایه شهریار قائم
هوش مصنوعی: این متن به معنای این است که تو باید این مدرسه را زیر حمایت و همراهی یک پادشاه بزرگ و برقرار نگه‌داری.