ادیب الممالکشمارهٔ ۸۰ - عید قربان
بیا که عید عرب جفت شد به عید عجم
رسید لشکر نوروز واضحی از پی هم
دو روز فرخ توأم به یکدیگر گشتند
چنانکه دولت و دین شد به یکدیگر توأم
لوای آل خلیل و درفش افریدون
فراشتند به یک جا بر آسمان پرچم
ز استقامت این هردو آشکارا بین
قوام دین عرب را ز شهریار عجم
نخفتم ای گل سیراب دوش تا به سحر
ز جور گیتی و از ترکتاز لشکر غم
به گوشم آمد از آهنگ مؤذن سحری
که ای ز دور جهان تن نژند و حال دژم
گرت شکنجه کند آسمان، مدار شکن
ورت خماند پیکر، منه برابر و هم
بگیر باده و بر چرخ دل منه که نماند
نه تاج بر سر کسری نه جام در کف جم
غمین مباش ز اوضاع روزگار و ببر
پناه بر در سالار دین و کهف امم
خدایگان خراسان علی بن موسی
جهان داد و دهش آسمان فضل و کرم
به آسمان و جهانش چسان کنم تشبیه
سیاه باد ورق سربریده باد قلم
که آسمان بدرش ذره‌ای‌ست در بر مهر
جهان به حضرت وی قطره‌ای برابر یم
شمارهٔ ۷۹: ای که گفتی ملک درویشی نه بی لشکر گرفتمشمارهٔ ۸۱ - حماسه: گرچه دارم مردمی بسیار ازین مردم نیم
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بیا که عید عرب جفت شد به عید عجم
رسید لشکر نوروز واضحی از پی هم
هوش مصنوعی: بیا که عید عرب و عید عجم همزمان شده‌اند و در کنار هم، جشن نوروز به وضوح در حال برگزاری است.
دو روز فرخ توأم به یکدیگر گشتند
چنانکه دولت و دین شد به یکدیگر توأم
هوش مصنوعی: دو روز خوشبختی و شادابی به گونه‌ای با هم آمیخته شدند که همچون دولت و دین در کنار یکدیگر قرار گرفتند.
لوای آل خلیل و درفش افریدون
فراشتند به یک جا بر آسمان پرچم
هوش مصنوعی: پرچم آل خلیل و پرچم افریدون را در یک مکان به اهتزاز درآوردند و این پرچم‌ها بر آسمان به اهتزاز درآمدند.
ز استقامت این هردو آشکارا بین
قوام دین عرب را ز شهریار عجم
هوش مصنوعی: از ثبات و استقامت این دو، به وضوح می‌توان فهمید که پایداری دین عرب به وسیله‌ی سلطنت غیرعرب است.
نخفتم ای گل سیراب دوش تا به سحر
ز جور گیتی و از ترکتاز لشکر غم
هوش مصنوعی: ای گل آبی، شب را در دل پنهان کردم تا صبح از شر و ظلمت دنیا و هجوم غم دور بمانم.
به گوشم آمد از آهنگ مؤذن سحری
که ای ز دور جهان تن نژند و حال دژم
هوش مصنوعی: صدای مؤذنی را شنیدم که در ساعات سحر با نغمه‌ای دلنواز به من می‌گوید: ای انسان، از دوری و مشکلات زندگی غمگین نباش.
گرت شکنجه کند آسمان، مدار شکن
ورت خماند پیکر، منه برابر و هم
هوش مصنوعی: اگر آسمان تو را به زحمت اندازد، نگذار بدن تو شکسته و فرسوده شود، و در برابر مشکلات تسلیم نشو.
بگیر باده و بر چرخ دل منه که نماند
نه تاج بر سر کسری نه جام در کف جم
هوش مصنوعی: شراب بگیر و شاد باش، زیرا نه تاجی برای پادشاهی باقی مانده و نه جامی در دست جم.
غمین مباش ز اوضاع روزگار و ببر
پناه بر در سالار دین و کهف امم
هوش مصنوعی: از حال و روزگار غمگین نباش و به سرپناهی که سالار دین و پشتیبان ملت‌هاست، پناه ببر.
خدایگان خراسان علی بن موسی
جهان داد و دهش آسمان فضل و کرم
هوش مصنوعی: علی بن موسی، که از برجستگان منطقه خراسان است، به عنوان یک شخصیت بزرگ و بخشنده شناخته می‌شود و به او ویژگی‌هایی همچون فضیلت و بخشش آسمانی نسبت داده می‌شود.
به آسمان و جهانش چسان کنم تشبیه
سیاه باد ورق سربریده باد قلم
هوش مصنوعی: چگونه می‌توانم آسمان و جهانی که در آن زندگی می‌کنم را به سیاهی و سرخوردگی ورق پاره‌ای که از قلم افتاده، تشبیه کنم؟
که آسمان بدرش ذره‌ای‌ست در بر مهر
جهان به حضرت وی قطره‌ای برابر یم
هوش مصنوعی: این بیت به ما می‌آموزد که آسمان و ستاره‌هایش، در برابر نور و نعمت‌های خداوند مانند ذره‌ای کوچک هستند. در واقع، عظمت و بزرگی خداوند به قدری است که می‌توان آن را با قطره‌ای در دریا مقایسه کرد. در اینجا، به این نکته اشاره می‌شود که همه‌ی مخلوقات در قیاس با خداوند بسیار کوچک و ناچیزند.