گنجور

رقعه

ابا جعفر یشتافک السمع والبصر
کفلمئان مشتاق الی الماء والنهر
و قد تفتقدک العین من بعد فقدها
کما فی اللیالی السود یفتقد القمر
شهدتک فاستغیت عنک من الوری
و من یتبع بعدالمشاهدة الاثر؟
رایتک ما فوق الروایات فی العلی
و من یعتمد بعد العیان علی الخبر؟
فانت من القوم الذین حسامهم
علا فی رقاب العالمین متی شهر
اذا او قدوا نارالقری فی بیوتهم
لهم جفته تسعی بها المفرد الجزر
و مهما بنوا بیت الفخار رایتهم
غیوقا و باقی الناس کلهم خضر
لقد عمروا ایران بعد خرابها
کما عمرت بیت الاله بنو مضر
ایا قادح الزند الذی حد ناره
اعز من ان یلقی به المزح و العشر
و یا شامخ العرنین لا متکبر
تشین والا صعب تکلفنا الوعر
یرومک اهل البدو والحضر سائلا
فجدوی یدیک الغیث فی البدو والحضر
لک الغایه القصوی من الفضل والنهی
و شاوالندی عن حصر نائلک اقتصر
لئن قلت انت الرکن فی کعبة العلی
صدقت و رب البیت والرکن والحجر
اراک شقیق الفرقدین و ثالث
المساکین تلوالبدر والا نجم الزهر
بفرع ذکی من غصون کریمه
اذا اهترت اهتزت به النجم و الشجر
ففی یدک الیمنی ریاض من العلی
و فی یدک الیسری حیاض من المطر
و مقولک النضناض سیف مخذم
فری قلب من یقلیک کالصارم الذکر
فتنظم فی نظم القوافی لئالیا
و تنشر حین النشر اقلامک الدرر
اما تدران البین بدل یومنا
بظلمه لیل لیس فی خلفه سحر
الم تران الهجر عوض شهدنا
بمر طعوم السلع والصاب والصبر
ففی صدرنا نار و فی عیننا قذی
و فی عیشنا نغض و فی مائنا کدر
لنا کبد مقروحه من فراقکم
فیا طول اسفار تعد من السقر
سادعو علی البین الممیت من الجوی
کنوح النبی اذ قال یا رب لاتذر
بلی و اله الراقصات الی منی
یهرولن مشیا فی الرماط و فی الازر
لئن ابعد تنی فی الطریق مراحل
خیالک عندی فی المنام و فی السهر

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ابا جعفر یشتافک السمع والبصر
کفلمئان مشتاق الی الماء والنهر
هوش مصنوعی: ابا جعفر، شنوایی و بینایی‌ات همچون تشنگی است که به آب و نهر مشتاق است.
و قد تفتقدک العین من بعد فقدها
کما فی اللیالی السود یفتقد القمر
هوش مصنوعی: چشم‌ها پس از فقدان تو، تو را طلب می‌کنند، شبیه به اینکه در شب‌های تار، ماه گم‌شده را جستجو می‌کند.
شهدتک فاستغیت عنک من الوری
و من یتبع بعدالمشاهدة الاثر؟
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به جستجوی حقیقت و شناخت عمیق از خداوند اشاره دارد. گویا شاعر از تجربه‌ای عمیق و شفاف صحبت می‌کند که موجب رهایی‌اش از دیگران و پیروی از نشانه‌ها و آثار می‌شود. در حقیقت، او به اهمیت مشاهده و درک مستقیم از مسائل اشاره دارد و می‌گوید کسانی که فقط به آثار و نشانه‌ها اکتفا می‌کنند، از حقیقت دور می‌شوند.
رایتک ما فوق الروایات فی العلی
و من یعتمد بعد العیان علی الخبر؟
هوش مصنوعی: این بیت به موضوعی اشاره دارد که در آن فردی برتری و مقام عالی کسی را بیان می‌کند و در ادامه به این نکته می‌انجامد که پس از اینکه چیزی را با چشم خود دیدیم، به چه دلیلی باید به شنیده‌ها و اخبار تکیه کنیم؟ به عبارت دیگر، اگر خودمان چیزی را مشاهده کرده‌ایم، چرا می‌بایست به گفته‌های دیگران اعتماد کنیم؟
فانت من القوم الذین حسامهم
علا فی رقاب العالمین متی شهر
هوش مصنوعی: تو از آن گروهی هستی که شمشیرهایشان بر گردن جهانیان بلند است، هرگاه که اعلام شجاعت کنند.
اذا او قدوا نارالقری فی بیوتهم
لهم جفته تسعی بها المفرد الجزر
هوش مصنوعی: وقتی که آتش روستا در خانه‌هایشان روشن می‌شود، آنها باید به تنهایی تلاش کنند تا جزیره‌های دورافتاده را به دست آورند.
و مهما بنوا بیت الفخار رایتهم
غیوقا و باقی الناس کلهم خضر
هوش مصنوعی: هرگاه کسانی بنای افتخار و عزت بگذارند، آنها را مانند درختان تنومند و استوار می‌بینید، در حالی که باقی آدمیان مانند گیاهان سبز و نازک هستند.
لقد عمروا ایران بعد خرابها
کما عمرت بیت الاله بنو مضر
هوش مصنوعی: آن‌ها ایران را پس از ویرانی‌اش بازسازی کردند، همان‌طور که بنی مضر خانه‌ی خدا را احیا کردند.
ایا قادح الزند الذی حد ناره
اعز من ان یلقی به المزح و العشر
هوش مصنوعی: آیا جوهر آتش که از چوب ساخته شده، از این بزرگ‌تر و ارزشمندتر است که با شوخی و بازی مورد استفاده قرار گیرد؟
و یا شامخ العرنین لا متکبر
تشین والا صعب تکلفنا الوعر
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف ویژگی‌های شخصیتی می‌پردازد. به معنای این است که کسی که با وقار و با اعتماد به نفس است، نیازی به تظاهر و خودخواهی ندارد. همچنین، تعالی و بزرگی او به آسانی به دست نیامده و او برای رسیدن به این مقام، سختی‌ها و چالش‌های زیادی را پشت سر گذاشته است.
یرومک اهل البدو والحضر سائلا
فجدوی یدیک الغیث فی البدو والحضر
هوش مصنوعی: مسافران از بیابان و شهرها می‌آیند و از تو می‌پرسند. پس دست‌هایت برای نیکی و کمک به مردم در بیابان و شهرها پربرکت و موثر است.
لک الغایه القصوی من الفضل والنهی
و شاوالندی عن حصر نائلک اقتصر
هوش مصنوعی: نهایت فضیلت و پرهیزکاری این است که از حد و مرزهایی که به تو آسیب می‌زند، دوری کنی و خود را محدود کنی.
لئن قلت انت الرکن فی کعبة العلی
صدقت و رب البیت والرکن والحجر
هوش مصنوعی: اگر بگویی تو پایه و اساس در کعبه‌ی بلندمرتبه‌ای، راست می‌گویی، به خود خدا قسم که پایه و رکن و سنگ آن کعبه هستی.
اراک شقیق الفرقدین و ثالث
المساکین تلوالبدر والا نجم الزهر
هوش مصنوعی: در گوشه‌ای از شهر اراک، گل‌های شقایق مانند ستاره‌ها در شب می‌درخشند و زیبایی آن‌ها توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند. این گل‌ها، مانند یک نور در تاریکی، دل‌ها را روشن می‌کنند و نشاط را به ارمغان می‌آورند.
بفرع ذکی من غصون کریمه
اذا اهترت اهتزت به النجم و الشجر
هوش مصنوعی: به این معناست که اگر فرزند باهوشی از خانواده‌ای نجیب و شریف بیرون بیاید، حتی اگر در شرایط سخت و دشواری قرار گیرد، همچنان می‌تواند به موفقیت‌های بزرگی دست یابد و ثمرات شگفت‌انگیزی از خود نشان دهد.
ففی یدک الیمنی ریاض من العلی
و فی یدک الیسری حیاض من المطر
هوش مصنوعی: در دستان تو، گلزارهایی از بلندی‌ها وجود دارد و در دست چپ تو، حوض‌هایی از باران جاری است.
و مقولک النضناض سیف مخذم
فری قلب من یقلیک کالصارم الذکر
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف سلاحی تیز و برنده می‌پردازد که مانند یک شمشیرِ بُرنده، قادر است قلبِ کسی را که به او بیندیشد، جریحه‌دار کند. این تصویر به نوعی از قدرت و تاثیرگذاری پیوند خورده است با یادآوری و ذکر پایداری.
فتنظم فی نظم القوافی لئالیا
و تنشر حین النشر اقلامک الدرر
هوش مصنوعی: اشعار زیبا و ارزشمندی را به نظم درآوری و زمانی که آن‌ها را منتشر می‌کنی، قلمت مانند جواهرات درخشان باشد.
اما تدران البین بدل یومنا
بظلمه لیل لیس فی خلفه سحر
هوش مصنوعی: اما نمی‌دانی که جدایی ما به مانند شبی تاریک است که در آن هیچ صبحی در انتظار نیست.
الم تران الهجر عوض شهدنا
بمر طعوم السلع والصاب والصبر
هوش مصنوعی: آیا نمی‌بینی که دوری از ما به جای شیرینی‌های دوستی، طعم تلخ و ناگواری را برای ما به ارمغان آورده است؟ ما باید در برابر این تلخی‌ها صبور و مقاوم باشیم.
ففی صدرنا نار و فی عیننا قذی
و فی عیشنا نغض و فی مائنا کدر
هوش مصنوعی: در دل ما آتشی وجود دارد و در چشمان ما غبار. در زندگی‌مان ناراحتی‌های زیادی داریم و آب‌وهوای ما نیز کثیف و آلوده است.
لنا کبد مقروحه من فراقکم
فیا طول اسفار تعد من السقر
هوش مصنوعی: دلمان برای شما بسیار تنگ شده و این فاصله‌ها و سفرهای طولانی، همچون عذاب و رنجی است که ما را به زحمت می‌اندازد.
سادعو علی البین الممیت من الجوی
کنوح النبی اذ قال یا رب لاتذر
هوش مصنوعی: من به درد فراق و جدایی، مانند نوح پیامبر ناله می‌زنم و از خدا می‌خواهم که مرا در این غم تنها نگذارد.
بلی و اله الراقصات الی منی
یهرولن مشیا فی الرماط و فی الازر
هوش مصنوعی: بله، در حال حاضر زنان رقصان به سوی من می‌آیند و با شتابی در میان گل‌ها و در لباس‌های زیبا، حرکت می‌کنند.
لئن ابعد تنی فی الطریق مراحل
خیالک عندی فی المنام و فی السهر
هوش مصنوعی: اگر مرا در مسیر دور کنی، تنها خیال تو در خواب و بیداری همراه من خواهد بود.