گنجور

شمارهٔ ۱

ای خداوندی که پیر چرخ با چندین چراغ
خاک پایت را طلبکارست بهر توتیا
هست روشن نزد عقل دور بینت هرچه هست
آری آری از ازل غفلت قدر شد با قضا
گر بخواهد راست بینی های فکرصایبت
می برد از قامت گردون گردان انحنا
گر به صورت دیگری بر خویش بندد طرز تو
کی به معنی چون تو گردد ای کفت کان سخا
گرچه میگردد به صورت آسیا چون آسمان
آسمانی برنمی آید ز دست آسیا
ای ز تو رونق گرفته کار دولت هم چنان
کز نصیر المله جدّت دین جدّم مرتضا
ماجرایی داشتم با عقل دوراندیش دوش
گرچه گستاخی ست اما گوش کن این ماجرا
گفتمش ای از تو روشن خانه ی دل را چراغ
گفتمش ای از تو حاصل عالم جان را ضیا
با وجود التجا یارب چرا کارم نساخت
آن که کار خلق می سازد بدون التجا
آن که هرگز جز وفای وعده از وی کس ندید
با وفاداران خلاف آن به فعل آرد چرا
یارب از کم طالعی های من است این گفت نه
گفتم از بسیاری شغل وی است این گفت لا
گفتمش پس چیست گفتا لطف عامش می کنند
وعده های خوب و خوبان را نمی باشد وفا
بیش ازین تصدیق نیکو نیست هنگام دعاست
کز دعاگویان دعا خوشتر ز عرض مدعا
تا نباشد در زمانه از غم و شادی گریز
دوستت بیگانه ی غم باد و دشمن آشنا
در جهان باشی به عیش و خرّمی ضرب المثل
تا مثل باشد که یار بی کسان باشد خدا
مطلب دنیا و دینت باد حسب المدعا

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای خداوندی که پیر چرخ با چندین چراغ
خاک پایت را طلبکارست بهر توتیا
هوش مصنوعی: این بیت به خداوند اشاره دارد و بیانگر این است که چرخ گردون (دنیا) با نورهایی که دارد، در واقع به قدری درخشش و بزرگی دارد که از خاک پای تو طلبکار است. این نشاندهنده عظمت و قدرت خداوند است و اینکه حتی پدیده‌های بزرگ و نورانی دنیا نیز به نوعی در برابر او احساس نیاز و کمبود می‌کنند.
هست روشن نزد عقل دور بینت هرچه هست
آری آری از ازل غفلت قدر شد با قضا
هوش مصنوعی: هر چیزی که وجود دارد، به وضوح برای عقل تیزبین قابل درک است. همچنین، از ابتدای آفرینش، غفلت و نادانی موضوعی مقدر شده است که بر اساس تقدیر پیش می‌رود.
گر بخواهد راست بینی های فکرصایبت
می برد از قامت گردون گردان انحنا
هوش مصنوعی: اگر بخواهی، حقیقت را با دقت می‌توانی ببینی و اندیشه‌های صحیحی که داری، تو را از کج‌روی‌های دنیا نجات می‌دهد.
گر به صورت دیگری بر خویش بندد طرز تو
کی به معنی چون تو گردد ای کفت کان سخا
هوش مصنوعی: اگر کسی به شیوه‌ای دیگر خود را زینت کند، آیا می‌تواند به معنای تو تبدیل شود، ای کسی که سرشار از لطف و بخشش هستی؟
گرچه میگردد به صورت آسیا چون آسمان
آسمانی برنمی آید ز دست آسیا
هوش مصنوعی: اگرچه زمین به دور خود می‌چرخد و مانند آسیا به نظر می‌رسد، اما از دست این چرخش، آسمانی به وجود نمی‌آید.
ای ز تو رونق گرفته کار دولت هم چنان
کز نصیر المله جدّت دین جدّم مرتضا
هوش مصنوعی: تو باعث رونق و پیشرفت امور حکومتی شده‌ای، همان‌طور که نسبت به نصیر المله، جد تو امام علی (ع) دین را یاری کرده است.
ماجرایی داشتم با عقل دوراندیش دوش
گرچه گستاخی ست اما گوش کن این ماجرا
هوش مصنوعی: من دیروز تجربه‌ای با عقل و شعورم داشتم. هرچند شاید هم گ‌های بی‌ادبی باشد، اما لطفا به این داستان گوش بده.
گفتمش ای از تو روشن خانه ی دل را چراغ
گفتمش ای از تو حاصل عالم جان را ضیا
هوش مصنوعی: به او گفتم، ای روشنی‌بخش خانه دل من، به تو اشاره می‌کنم، ای نور بخشنده به زندگی و جان انسان‌ها.
با وجود التجا یارب چرا کارم نساخت
آن که کار خلق می سازد بدون التجا
هوش مصنوعی: با وجود اینکه به تو پناه بردم، چرا مشکلم حل نشد؟ در حالی که دیگران بدون نیاز به پناه و دعا، موفقیت‌هایی به دست می‌آورند.
آن که هرگز جز وفای وعده از وی کس ندید
با وفاداران خلاف آن به فعل آرد چرا
هوش مصنوعی: آن کسی که هرگز جز وفای به وعده از او چیزی ندیده، چرا باید با وفاداران بر خلاف آن عمل کند؟
یارب از کم طالعی های من است این گفت نه
گفتم از بسیاری شغل وی است این گفت لا
هوش مصنوعی: ای پروردگارا، این کم دانشی من است که نتوانستم چیزی بگویم، و او این را گفت؛ نه اینکه از زیاد بودن کارها و مشغله‌های او باشد که به این گفته نرسیدم.
گفتمش پس چیست گفتا لطف عامش می کنند
وعده های خوب و خوبان را نمی باشد وفا
هوش مصنوعی: به او گفتم پس چه چیزی وجود دارد؟ گفت که مهربانی عمومی وجود دارد. وعده‌های نیکو به ما داده می‌شود، اما انسان‌های نیکو به وعده‌های خود عمل نمی‌کنند.
بیش ازین تصدیق نیکو نیست هنگام دعاست
کز دعاگویان دعا خوشتر ز عرض مدعا
هوش مصنوعی: برتری در ارزیابی نیکو بودن دعا در این است که در زمان دعا، خود دعا کردن زیباتر و دلپذیرتر از بیان خواسته‌ها و درخواست‌هاست.
تا نباشد در زمانه از غم و شادی گریز
دوستت بیگانه ی غم باد و دشمن آشنا
هوش مصنوعی: تا زمانی که در این دنیا از غم و شادی دور نباشد، دوستی‌ات مانند دشمنی آشنا خواهد بود و تنها غم و درد خواهد آورد.
در جهان باشی به عیش و خرّمی ضرب المثل
تا مثل باشد که یار بی کسان باشد خدا
هوش مصنوعی: اگر در دنیا به خوشی و شادی زندگی کنی، مثل این است که معشوقی داشته باشی که تنها باشد و هیچ کس دیگری نداشته باشد، و این به لطف خداوند است.
مطلب دنیا و دینت باد حسب المدعا
هوش مصنوعی: مضمون این جمله این است که آرزو می‌کنم دنیای تو و دینت با توجه به خواسته‌ها و انتظاراتت باشد.