شمارهٔ ۱۳۴ - در مدح شاه مسعود
عید فرخ بسرای ملک مشرق و چین
بار خواه آمد و زانو زد و بوسید زمین
به زمین بوس چو فردوس بیاراست سرای
بست آیین به جمال ملک مشرق و چین
بستن آیین بر روی زمین نادر نیست
بر فلک سعد سعود از پی شه بست آئین
شاه مسعود که از بخت سعیدش بی عید
هست هر روزی بر عالمیان عید آئین
شاه ترک و عجم و بحر و بر و سهل و جبل
که جبل سهل کند هیبت او اندر چین
پیش ما عید رسید و خبر عید رسید
از جنابی که فرودینش بود چرخ برین
آیت عالیها سافلها خواند ملک
که شد از لشکر منصور ملک فتح مبین
دشمنانش را ادبار چنان باد چنان
دوستانش را اقبال چنین باد چنین
ای شهنشاه که مرلشکر منصور ترا
ظفر و فتح درآید ز یسار و زیمین
هر که در عهد یمین تو بود چست و درست
نشکند تا یابد دولت ازو عهد و یمین
دهر در عهد غلامی است که در خدمت تو
بستر از اسب نمد سازد و از زین بالین
تا فلک لشگر خصمت شکند شب تا روز
ز ادهم و اشهب خود هیچ نپردازد زین
شاه افریدون فری علم آل تو هست
چون درفش او منصور بهر کشور و کین
چین و مشرق را قوت دهی از نصرت حق
خون فشان داری شمشیر ز شیران عرین
آبتین بود قراخان تو گوئی بگمان
زآبتین بگمان زاد فریدون بیقین
از همه شاهان شایسته و بایسته تری
بکلاه و کمر شاهی و شمشیر و نگین
از تکینان تو خانان بشکوهند و بسهم
شحنه تست بهر جای که خانست و تکین
از ختن تا بیمن خطبه گه شاهی تست
منصرف نبود خوه بیشان خوه بنشین
تا نگردد بسرطاق سر قیصر جفت
روی قیصر بسرطاق است از قسطنطین
طین شاهیت سرشته شد زادم تا حشر
ملک دادند که توئی آدم و آدم از طین
هست از آتش و مستوجب آتش جاوید
هر که سر تافت زفرمانت چو ابلیس لعین
خطبه بر نام تو خاطب را روح افزاید
بر دعای تو بود روح امین را آمین
در دعای تو نباشد عجب ار خاطب را
مدد روح بود از نفس روح الامین
دیده را ماند خاطب بگه خطبه از آنک
هم سیه پوش بود دیده و هم روشن بین
شاد باش ای ملک عالم عادل که ترا
نه عدیل است ز شاهان نه نظیر و نه قرین
ملک عادل دنیا ده و دیندار توئی
برخور از ملک ملک زادان تا یوم الدین
عدل بی میل و محابا تو همی داری راست
ملک را همچو ترازو و پله ها با شاهین
اندر ایام تو نندیشد کاندیشه خطاست
بره از گرگ و ز یوز آهو و کبک از شاهین
سوزنی در ثمین سفت بمدح تو که تا
گردن عید حمایل کند از در ثمین
عید بر تو ملکا فرخ و میمون بادا
وز جمال تو پذیرفته جمال و تزیین
مدد عمر تو باد آنچه فلک را عددی
اندر ایام و لیالی و شهور است و سنین
شاهی ملک جهان باد تو و نسل ترا
خسروی باد درین خانه الی یوم الدین
شمارهٔ ۱۳۳ - در مدح سلطان: مه مشرف و میمون و محترم رمضانشمارهٔ ۱۳۵ - در مدح تمغاج خان: خورشید تابدار بتدویر آسمان
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
عید فرخ بسرای ملک مشرق و چین
بار خواه آمد و زانو زد و بوسید زمین
هوش مصنوعی: عید خوشی و شادی به سرزمینهای شرقی و چین خواهد آمد، و در این روز خوشحال، به خاک زمین تعظیم خواهد کرد.
به زمین بوس چو فردوس بیاراست سرای
بست آیین به جمال ملک مشرق و چین
هوش مصنوعی: به زمین مانند بهشت منزلگاه خود را زیبا کن و با ظرافت و زیباییهای شرقی و چینی آن را زینت بده.
بستن آیین بر روی زمین نادر نیست
بر فلک سعد سعود از پی شه بست آئین
هوش مصنوعی: بستن قوانین و قواعد بر روی زمین امر نامعمولی نیست، زیرا در آسمان نشانههای خوشبختی و سعادت به دنبال پادشاهی دیگر وجود دارد.
شاه مسعود که از بخت سعیدش بی عید
هست هر روزی بر عالمیان عید آئین
هوش مصنوعی: شاه مسعود به خاطر خوششانسیاش همواره در حال جشن و شادی است و هر روز برای مردم مانند عید میباشد.
شاه ترک و عجم و بحر و بر و سهل و جبل
که جبل سهل کند هیبت او اندر چین
هوش مصنوعی: شاه ترک و عجم و دریا و خشکی و دشت و کوه، همه به عظمت و شکوه او احترام میگذارند و حتی کوهها در برابر این هیبت، نرم و ملایم میشوند.
پیش ما عید رسید و خبر عید رسید
از جنابی که فرودینش بود چرخ برین
هوش مصنوعی: در نزد ما عید فرا رسید و خبر عید نیز به ما رسید از معصومی که فرودین او بود بر این آسمان.
آیت عالیها سافلها خواند ملک
که شد از لشکر منصور ملک فتح مبین
هوش مصنوعی: آسمانها به عظمت خود میبالند و خاکیها نیز به دور از این عظمت، با سرنوشت خود مواجه میشوند. وقتی سلطانی به پیروزی بزرگی دست مییابد، بر اجناس و عناصر مختلف دنیا تسلط پیدا میکند.
دشمنانش را ادبار چنان باد چنان
دوستانش را اقبال چنین باد چنین
هوش مصنوعی: دشمنان او به زحمتی دچار شوند و برعکس، دوستانش در سعادت و خوشحالی قرار بگیرند.
ای شهنشاه که مرلشکر منصور ترا
ظفر و فتح درآید ز یسار و زیمین
هوش مصنوعی: ای پادشاه بزرگ، که لشکر منصور به تو پیروزی و موفقیت را از چپ و راست میآورد.
هر که در عهد یمین تو بود چست و درست
نشکند تا یابد دولت ازو عهد و یمین
هوش مصنوعی: هر کسی که در پیمان و عهد تو باشد، قوی و درستکار خواهد بود و نمیشکند تا اینکه بتواند از او به فرمانروایی دست یابد.
دهر در عهد غلامی است که در خدمت تو
بستر از اسب نمد سازد و از زین بالین
هوش مصنوعی: دنیا در دوران جوانی مانند کسی است که در خدمت تو، تخت و فرشی از پشم میسازد و زین اسب را به عنوان تشک فراهم میآورد.
تا فلک لشگر خصمت شکند شب تا روز
ز ادهم و اشهب خود هیچ نپردازد زین
هوش مصنوعی: تا زمانی که آسمان دشمن تو را شکست ندهد، شب و روز هیچ کدام از رنگهای سیاه و سفید خود دست نخواهند کشید.
شاه افریدون فری علم آل تو هست
چون درفش او منصور بهر کشور و کین
هوش مصنوعی: شاه افریدون نشانی از قدرت و علم تو دارد، مانند درفشی که منصور برای کشور و مقابله با دشمنان بر افراشته است.
چین و مشرق را قوت دهی از نصرت حق
خون فشان داری شمشیر ز شیران عرین
هوش مصنوعی: تو به سرزمینهای چین و مشرق قدرت میفراهمی، و با یاری حق، خون ستمکاران را به زمین میریزی و شمشیرت را از دل شیران جنگی به حرکت در میآوری.
آبتین بود قراخان تو گوئی بگمان
زآبتین بگمان زاد فریدون بیقین
هوش مصنوعی: آبتین، به نظر میرسد که همانند قراخان است؛ گویی میخواهی بگویی که او از نسل آبتین و با قاطعیت به زادگاه فریدون تعلق دارد.
از همه شاهان شایسته و بایسته تری
بکلاه و کمر شاهی و شمشیر و نگین
هوش مصنوعی: بهترین و مناسبترین فرد برای تصدی مقام شاهی از میان همه پادشاهان، کسی است که دارای تاج و کمرگاه سلطنت، شمشیر و نگین باشد.
از تکینان تو خانان بشکوهند و بسهم
شحنه تست بهر جای که خانست و تکین
هوش مصنوعی: از افراد بارز و برجستهای که در دورت هستند، برخی مقامهای باعظمتی دارند و به نوعی محافظانی برای تو هستند. هر کجا که خان یا رئیس وجود داشته باشد، آن افراد نیز حضور دارند.
از ختن تا بیمن خطبه گه شاهی تست
منصرف نبود خوه بیشان خوه بنشین
هوش مصنوعی: از ختن تا بیمن، نشانههای سلطنت تو دیده میشود و آنها از مقام و جایگاه خود پایین نمیآیند. اکنون تو مینشینی و جایگاه رفیع خود را حفظ میکنی.
تا نگردد بسرطاق سر قیصر جفت
روی قیصر بسرطاق است از قسطنطین
هوش مصنوعی: تا زمانی که تاج شاهانه بر سر قیصر قرار نگیرد، چهره قیصر همچنان در سایه قسطنطین خواهد بود.
طین شاهیت سرشته شد زادم تا حشر
ملک دادند که توئی آدم و آدم از طین
هوش مصنوعی: از گل و خاک شاهی به وجود آمدم و تا روز قیامت ارزشی به من دادهاند، زیرا تو انسان هستی و انسان نیز از خاک و گل خلق شده است.
هست از آتش و مستوجب آتش جاوید
هر که سر تافت زفرمانت چو ابلیس لعین
هوش مصنوعی: هر کسی که از فرمان تو سرپیچی کند مانند ابلیس ملعون، لایق آتش جاویدان و عذاب است.
خطبه بر نام تو خاطب را روح افزاید
بر دعای تو بود روح امین را آمین
هوش مصنوعی: خطبهخوانی بر نام تو، دل را شاد میکند و دعای تو، روح پرسشگر را پاسخی میدهد.
در دعای تو نباشد عجب ار خاطب را
مدد روح بود از نفس روح الامین
هوش مصنوعی: در دعای تو شگفتی نیست اگر کسی که به تو عشق دارد، از نفس فرشته وحی یاری بگیرد.
دیده را ماند خاطب بگه خطبه از آنک
هم سیه پوش بود دیده و هم روشن بین
هوش مصنوعی: چشم مانند خواستگاری است که خطبه میخواند، زیرا هم تیره است و هم به روشنی میبیند.
شاد باش ای ملک عالم عادل که ترا
نه عدیل است ز شاهان نه نظیر و نه قرین
هوش مصنوعی: خوشحال باش ای پادشاه آسمانی و عادل؛ زیرا هیچ کس از بین شاهان، همتای تو نیست و هیچ شریکی ندارید.
ملک عادل دنیا ده و دیندار توئی
برخور از ملک ملک زادان تا یوم الدین
هوش مصنوعی: ای پادشاه عادل و دیندار، تو هستی که دنیا را مدیریت میکنی. پس از نعمتهای پادشاهی و ثروتها بهرهمند شو تا روز قیامت.
عدل بی میل و محابا تو همی داری راست
ملک را همچو ترازو و پله ها با شاهین
هوش مصنوعی: تو عدالت را بدون هیچ تمایل و شکی در اختیار داری، مانند ترازوی دقیق و پلههایی که با دقت ساخته شدهاند.
اندر ایام تو نندیشد کاندیشه خطاست
بره از گرگ و ز یوز آهو و کبک از شاهین
هوش مصنوعی: در روزگار تو، هیچ کس به فکر نیندیشد که فکر کردن اشتباه است. باید از گرگ بگریزی و از یوز به دنبال آهو و کبک باشی که در چنگ شاهین است.
سوزنی در ثمین سفت بمدح تو که تا
گردن عید حمایل کند از در ثمین
هوش مصنوعی: در یک گلزار زیبا، سوزنی را به نشان محبت و ستایش تو به دقت قرار دادهاند، تا آنجا که این گلزار در ایام عید به گردن خود زینت ببندد.
عید بر تو ملکا فرخ و میمون بادا
وز جمال تو پذیرفته جمال و تزیین
هوش مصنوعی: سال نو بر تو ای پادشاه خوش و مبارک باد که زیبایی تو باعث خوشحالی و زینت عالم شده است.
مدد عمر تو باد آنچه فلک را عددی
اندر ایام و لیالی و شهور است و سنین
هوش مصنوعی: زندگی تو تحت حمایت است و آنچه که در آسمان به عنوان زمان، شامل روزها، شبها، ماهها و سالها وجود دارد، به عمرت افزوده میشود.
شاهی ملک جهان باد تو و نسل ترا
خسروی باد درین خانه الی یوم الدین
هوش مصنوعی: سلطنت و فرمانروایی ویژه تو باشد، و نسل تو در این خانه تا روز قیامت بزرگ و محترم بماند.

سوزنی سمرقندی