گنجور

شمارهٔ ۱۲۹ - در مدح سیدالاجل رضا

ماه صیام کرد بنیک اختری سلام
بر خلعت شهنشه بر عمدة الانام
بر عمدة الانام بشادی خجسته باد
تشریف پادشاه و سلام مه صیام
فرزانه سید احل مرتضی رضا
آن صفوة الخلاقه و آن عمدة الامام
شاه شرف امیر خراسان که نام او
گسترده شد بجود و هنر در عران و شام
شاهی که تا دمید فلک صبح دولتش
روز مراد دشمن او شد نماز شام
پرورده و گزیده شاهنشه ملوک
سنجر که یافت بر همه شاهان دهر نام
آباد گشت گیتی از خلق او چنان
کز شرق تا بغرب توان رفت بام بام
آنی که پادشاه جهان خسرو ملوک
در روی تو نگه نکند جز باحترام
پیغمبر خدای ترا داشت در کنار
فخر القضاة مرو چنین دید در منام
تشبیه کرد چشم تو با چشم خود رسول
یعنی که از منست و بمن ماند این پیام
ای در میان آ . . . بمیر بسروری
چون در میان انجم بر چرخ ماه تام
آمد هلال روزه و بنمود روی خویش
مانند نعل زرین از چرخ نیلفام
یعنی مرا به بین که سزم نعل مرکبت
چون شهریار داد بتو مرکب و ستام
بر مرکب نشاط دل و نزهت و سرور
بادی سوار تا ابدالدهر شادکام
هر چند طبع سیر نگردد ز مدح تو
بیت دعا بگویم کوته کنم کلام
تا نام سال عام بود در نعیم و ناز
عمر تو باد افزون از صد هزار عام

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ماه صیام کرد بنیک اختری سلام
بر خلعت شهنشه بر عمدة الانام
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر از آغاز ماه رمضان یاد می‌کند و به آن سلام می‌فرستد. همچنین به لباس و زینت خاصی که مختص پادشاهی است اشاره می‌کند و به برتری انسان‌ها اشاره دارد. به‌طور کلی، این عبارت نشان‌دهنده‌ی شادی و احترام به این ماه مبارک و اهمیت آن در زندگی انسان‌هاست.
بر عمدة الانام بشادی خجسته باد
تشریف پادشاه و سلام مه صیام
هوش مصنوعی: به مردم بزرگ و مهم، خوش آمد می‌گویم به خاطر فرخندگی و حضور پادشاه، و همچنین سلام به ماه مبارک رمضان.
فرزانه سید احل مرتضی رضا
آن صفوة الخلاقه و آن عمدة الامام
هوش مصنوعی: سید بزرگ و دانای اهل بیت، که او را به عنوان برترین و والاترین شخصیت میان خلق و امام معصوم می‌شناسند.
شاه شرف امیر خراسان که نام او
گسترده شد بجود و هنر در عران و شام
هوش مصنوعی: امیر خراسان که شاهزاده‌ای بزرگ است، به دلیل نیکی‌ها و هنرش در سرزمین‌های عران و شام شناخته و نامش بر سر زبان‌هاست.
شاهی که تا دمید فلک صبح دولتش
روز مراد دشمن او شد نماز شام
هوش مصنوعی: سلطانی که با طلوع صبح قدرتش، آرزوی دشمنش برآورده شد و او در غروب خیال خوشی دارد.
پرورده و گزیده شاهنشه ملوک
سنجر که یافت بر همه شاهان دهر نام
هوش مصنوعی: پرورش یافته و انتخاب شده از سوی شاهنشاه ملوک سنجر که بر تمام پادشاهان زمان خود نامی بلند آوازه یافته است.
آباد گشت گیتی از خلق او چنان
کز شرق تا بغرب توان رفت بام بام
هوش مصنوعی: جهان به برکت وجود او چنان پر رونق و آباد شد که می‌توان از مشرق تا مغرب بر بام‌ها قدم زد.
آنی که پادشاه جهان خسرو ملوک
در روی تو نگه نکند جز باحترام
هوش مصنوعی: فقط وقتی که پادشاه جهانی که به وجود تو اهمیت می‌دهد، به تو نگاه کند که با احترام و ارادت باشد.
پیغمبر خدای ترا داشت در کنار
فخر القضاة مرو چنین دید در منام
هوش مصنوعی: پیامبر خدا تو را در خواب در کنار فخر القضاة مرو مشاهده کرد.
تشبیه کرد چشم تو با چشم خود رسول
یعنی که از منست و بمن ماند این پیام
هوش مصنوعی: چشم تو به مانند چشمان پیامبر است، یعنی تو از من هستی و این پیام به من رسیده است.
ای در میان آ . . . بمیر بسروری
چون در میان انجم بر چرخ ماه تام
هوش مصنوعی: ای آنکه در میان آسمان‌ها می‌درخشی، بکش به دل آرامی چون که ماه کامل در بین ستارگان می‌تابد.
آمد هلال روزه و بنمود روی خویش
مانند نعل زرین از چرخ نیلفام
هوش مصنوعی: هلال ماه Ramadan فرا رسید و چهره‌ی خود را نشان داد، همچون نعل طلایی که از آسمان آبی به نظر می‌رسد.
یعنی مرا به بین که سزم نعل مرکبت
چون شهریار داد بتو مرکب و ستام
هوش مصنوعی: من را ببین که چگونه به شرف و مقام تو نائل آمده‌ام، مثل اینکه شهریار به تو اسب و زین داده است.
بر مرکب نشاط دل و نزهت و سرور
بادی سوار تا ابدالدهر شادکام
هوش مصنوعی: سوار بر اسب شادی و نشاط، به همراهی خوشی و خوشحالی، تا همیشه زندگی را با خوشبختی بگذران.
هر چند طبع سیر نگردد ز مدح تو
بیت دعا بگویم کوته کنم کلام
هوش مصنوعی: هرچند که دل به ستایش تو راغب نیست، اما من دعاهایی برای تو می‌گویم و کلامم را مختصر می‌کنم.
تا نام سال عام بود در نعیم و ناز
عمر تو باد افزون از صد هزار عام
هوش مصنوعی: تا زمانی که سال عام (سال خوبی) بر نعمت و خوشی باشد، عمر تو بسیار بیشتر از صد هزار سال باد.