گنجور

شمارهٔ ۳۶۸

ای قد یار بسکه دل آرای و دلبری
برخاست از خرام تو هر گام محشری
شاخ کدام سروی و سرو کدام باغ
کز فرق تا قدم همه دل جوی و دلبری
جانست و دل ز شاخ تو جو شد اگر گلی
روی است و سر به پای تو ریزد اگر بری
هر نوبری به خانه ز باغ آید ای شگفت
کز خانه آمدی تو و در باغ نوبری
قامت مگو که دیده ی دهقان سال خورد
هرگز ندیده چون تو به سیما صنوبری
تشویش صد هزار فلک ماه نخشبی
تشویر صد هزار چمن سرو کشمری
بالای دلبری نه که غوغای خاص و عام
آزرم کشمری نه که آشوب کشوری
سروی هنوز چون تو ز کشمر نیامده است
سروی ولی به زعم من از جای دیگری
گیتی نپروریده نهالی نظیر تو
مانا مگر ز خاک جنان و آب کوثری
شاخی فزون نه ای و به اوصاف مختلف
شمشاد و بید وگلبن و آزاد و عرعری
نخلی که از شمامه ی گیسوی شاخ شاخ
شرم هزار چین و تتر مشک و عنبری
دوران محشر از توبه سر کی رسد که هست
در محشر از خرام تو هرگام محشری
جز در تو این دو جمع بهم نامد ای عجب
کز چهر و جبهه جامع خورشید و اختری
ای سرو پیش سرو دلارام سرمکش
با وی مکن تصور باطل که همسری
دعوی همسری همه نبود به عرض و طول
مفتی بیار اگر چه به صورت رساتری
یک قامتی و بیش صفایی بهر قیام
صد بار با قیام قیامت برابری

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای قد یار بسکه دل آرای و دلبری
برخاست از خرام تو هر گام محشری
هوش مصنوعی: ای یار، قد تو چنان زیبا و دلربا است که با هر قدمی که برمی‌داری، شعف و شوق در دل‌ها به وجود می‌آید.
شاخ کدام سروی و سرو کدام باغ
کز فرق تا قدم همه دل جوی و دلبری
هوش مصنوعی: کدام درختی است که این‌قدر زیبا و دلربا باشد؟ که از سر تا پا، همه جذابیت و محبت را به نمایش بگذارد و دل‌ها را به خود جلب کند.
جانست و دل ز شاخ تو جو شد اگر گلی
روی است و سر به پای تو ریزد اگر بری
هوش مصنوعی: اگر جان و دل از شاخ تو رشد کرده، نشانه‌ای از زیبایی توست و اگر گلی بر سر تو می‌ریزد، این نشان از احترام و محبت است که به تو دارند.
هر نوبری به خانه ز باغ آید ای شگفت
کز خانه آمدی تو و در باغ نوبری
هوش مصنوعی: هر جوانه‌ای از باغ به خانه می‌آید، اما شگفت‌انگیز اینجاست که تو از خانه آمده‌ای و در باغ جوانه زده‌ای.
قامت مگو که دیده ی دهقان سال خورد
هرگز ندیده چون تو به سیما صنوبری
هوش مصنوعی: نمی‌توانی درباره قامت تو صحبت کنی، چرا که چشم یک کشاورز پیر هرگز زیبایی تو را ندیده است.
تشویش صد هزار فلک ماه نخشبی
تشویر صد هزار چمن سرو کشمری
هوش مصنوعی: نگرانی و هیاهوی بی‌پایان آسمان‌ها از نور ماهی آرام‌بخش و زیبایی طبیعت، مانند سروهای بلند و جذاب، همه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
بالای دلبری نه که غوغای خاص و عام
آزرم کشمری نه که آشوب کشوری
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که دلبری و زیبایی کسی آن‌قدر توانا و جذاب است که می‌تواند توجه و هیجان همگان را به خود جلب کند. همچنین، حیا و شرم او آن‌قدر قدرتمند است که می‌تواند نظم و آرامش یک جامعه را بر هم بزند.
سروی هنوز چون تو ز کشمر نیامده است
سروی ولی به زعم من از جای دیگری
هوش مصنوعی: سروی مانند تو هنوز از کشمر نیامده است، اما به نظر من از جای دیگری آمده است.
گیتی نپروریده نهالی نظیر تو
مانا مگر ز خاک جنان و آب کوثری
هوش مصنوعی: در دنیا نهالی مانند تو وجود ندارد، مگر اینکه از خاک بهشت و آب کوثر رشد کرده باشد.
شاخی فزون نه ای و به اوصاف مختلف
شمشاد و بید وگلبن و آزاد و عرعری
هوش مصنوعی: تو در زیبایی و تنوع به هیچ درختی شبیه نیستی، نه به شمشاد و نه به بید و نه به گل‌ها و نه به درخت آزاده و عرعر.
نخلی که از شمامه ی گیسوی شاخ شاخ
شرم هزار چین و تتر مشک و عنبری
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف زیبایی و جذابیت مخصوصی پرداخته است. شاعر به تخیل نخلستانی اشاره می‌کند که با ظرافت و لطافت گیسوهای نرم و رنگین، به زیبایی و شکوهمندی می‌بالد. حس شرم و کنایه به محبوبی دارد که با جذابیت و عطر خاصی، دل‌ها را می‌رباید و در دنیایی پر از شگفتی و جذابیت قرار دارد. به‌طور کلی، این تصویر احساساتی عمیق از زیبایی و عشق را به ذهن متبادر می‌کند.
دوران محشر از توبه سر کی رسد که هست
در محشر از خرام تو هرگام محشری
هوش مصنوعی: در روز آخرت، زمان توبه کردن به پایان رسیده و هر قدمی که تو برداری به نوعی نمایانگر وضعیت آن روز است.
جز در تو این دو جمع بهم نامد ای عجب
کز چهر و جبهه جامع خورشید و اختری
هوش مصنوعی: جز تو هیچ‌کس نمی‌تواند این دو را در کنار هم جمع کند؛ تا چه رسد به اینکه چهره و جبین تو، همزمان ویژگی‌های خورشید و ستاره را داشته باشد. این واقعاً شگفت‌انگیز است.
ای سرو پیش سرو دلارام سرمکش
با وی مکن تصور باطل که همسری
هوش مصنوعی: ای درخت بید، وقتی که در کنار محبوب زیبا می‌نشینی، بدان که نباید به خیال باطل فکر کنی که او همسرت است.
دعوی همسری همه نبود به عرض و طول
مفتی بیار اگر چه به صورت رساتری
هوش مصنوعی: ادعای همسری تنها به داشتن ظاهر زیبا و طول و عرض مطرح نمی‌شود. اگرچه ممکن است ظاهر فرد نمایان‌تر باشد، اما برای قضاوت درست درباره همسری، باید عمق شخصیت و ویژگی‌های دیگر نیز مورد توجه قرار گیرد.
یک قامتی و بیش صفایی بهر قیام
صد بار با قیام قیامت برابری
هوش مصنوعی: چهره‌ای زیبا و قامتِ دلربایی داری که حتی در روز قیامت نیز نمی‌تواند به زیبایی تو برسد، و این زیبایی تو چه بسا انسانی را به قیام و فعالیت وادارد.