گنجور

غزل شمارهٔ ۵۹۹۹

تا چون درویشان توان با گاه گاهی ساختن
از سبک مغزی است با زرین کلاهی ساختن
خاک در چشمش، اگر گردد به ظاهر گوشه گیر
هر که بتواند پناه از بی پناهی ساختن
در تلاش نام نتوان چون عقیق ساده لوح
با دل پر خون به ننگ رو سیاهی ساختن
بستر و بالین ز خشت و خاک کن در زندگی
عاقبت چون خوابگاه از خاک خواهی ساختن
از برای طعمه چون قلاب گردن کج مکن
تا به آب خشک بتوان همچو ماهی ساختن
بهر قطع راه عقبی بال سامان دادن است
سیم و زر را پیشتر از خویش راهی ساختن
در هوای جذب دنیای خسیس ای سست مغز
رنگ خود چون کهربا تا چند کاهی ساختن؟
می تواند غوطه در دریای آتش زد دلیر
هر که بتواند به قرب پادشاهی ساختن
از محیط آفرینش فلس اگر داری طمع
با هزاران خار می باید چو ماهی ساختن
از گرانجانان به چوگان گوی سبقت بردن است
قامت خود خم به فرمان الهی ساختن
نیست ممکن صائب از روباه آید کار شیر
مصلحت نبود رعیت را سپاهی ساختن

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تا چون درویشان توان با گاه گاهی ساختن
از سبک مغزی است با زرین کلاهی ساختن
هوش مصنوعی: چنان که درویشان با سادگی و بی‌تکلف زندگی می‌کنند، برخی افراد به خاطر مقام و ثروت، خودشیرینی و تظاهر می‌کنند.
خاک در چشمش، اگر گردد به ظاهر گوشه گیر
هر که بتواند پناه از بی پناهی ساختن
هوش مصنوعی: اگر کسی در ظاهر گوشه‌نشین و بی‌توجه به دنیا باشد، ولی در عمق وجودش احساس خطر و بی‌پناهی کند، می‌تواند با تلاش و قدرت خود، جایی برای پناه گرفتن از این احساس ناامنی بسازد.
در تلاش نام نتوان چون عقیق ساده لوح
با دل پر خون به ننگ رو سیاهی ساختن
هوش مصنوعی: شخصی که در تلاش برای نام و شهرت است، نمی‌تواند مانند یک عقیق بی‌خبر و ساده با دل پر از درد و رنج، به سراغ کارهایی برود که فقط باعث ننگ و سرافکندگی خود می‌شود.
بستر و بالین ز خشت و خاک کن در زندگی
عاقبت چون خوابگاه از خاک خواهی ساختن
هوش مصنوعی: در زندگی، بستر و جای خواب تو از گل و خشت درست شده است. در نهایت، وقتی به خواب ابدی می‌روی، مکان آرامشت نیز از خاک خواهد بود.
از برای طعمه چون قلاب گردن کج مکن
تا به آب خشک بتوان همچو ماهی ساختن
هوش مصنوعی: برای دستیابی به هدف خود، نباید خود را در وضعیتی قرار دهی که باعث کاهش ارزش و شخصیتت شود. هنگامی که به دنبال آرزوهایت هستی، باید با اعتماد به نفس و صداقت عمل کنی تا بتوانی به موفقیت برسی.
بهر قطع راه عقبی بال سامان دادن است
سیم و زر را پیشتر از خویش راهی ساختن
هوش مصنوعی: برای باز کردن راهی به عقب، باید ابتدا به خود سامان دهی و ثروت‌هایت را پیش از دیگران آماده کنی.
در هوای جذب دنیای خسیس ای سست مغز
رنگ خود چون کهربا تا چند کاهی ساختن؟
هوش مصنوعی: در فضای جذب دنیای مادی و نابخردانه، ای ضعیف‌النفس، چقدر می‌خواهی خود را مانند کاه ساده بسازی و از ارزش‌های واقعی دور شوی؟
می تواند غوطه در دریای آتش زد دلیر
هر که بتواند به قرب پادشاهی ساختن
هوش مصنوعی: هر کسی که بتواند به مقام پادشاهی برسد، می‌تواند با شجاعت در مصیبت‌ها و چالش‌های بزرگ مانند غوطه‌وری در دریای آتش، مواجه شود.
از محیط آفرینش فلس اگر داری طمع
با هزاران خار می باید چو ماهی ساختن
هوش مصنوعی: اگر به دنبال فلس و زیبایی خلقت هستی، باید بپذیری که برای دستیابی به آن با مشکلات و دردسرهای زیادی روبرو خواهی شد، مانند ماهی که برای به دست آوردن هدفش باید با زخم‌ها و خارهای فراوان مواجه شود.
از گرانجانان به چوگان گوی سبقت بردن است
قامت خود خم به فرمان الهی ساختن
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که از افراد بانفوذ و قدرتمند پیشی گرفتن، نیازمند تواضع و خضوع است. یعنی برای رسیدن به موفقیت باید خود را به فرمان خداوند تسلیم کنیم و افتادگی داشته باشیم.
نیست ممکن صائب از روباه آید کار شیر
مصلحت نبود رعیت را سپاهی ساختن
هوش مصنوعی: کارهای بزرگ و شایسته از کسی که دارای خصایص نادرست و ناپسند است، برنمی‌آید. بهتر این است که رنج و زحمت مردم را بی‌دلیل تحت فشار قرار ندهیم و بدون نیاز، آن‌ها را به زحمت نیندازیم.