پروین اعتصامیقصیدهٔ شمارهٔ ۱۰
شالودهٔ کاخ جهان بر آبست
تا چشم بهم بر زنی خرابست
ایمن چه نشینی درین سفینه
کاین بحر همیشه در انقلابست
افسونگر چرخ کبود هر شب
در فکرت افسون شیخ و شابست
ای تشنه مرو، کاندرین بیابان
گر یک سر آبست، صد سرابست
سیمرغ که هرگز بدام نیاد
در دام زمانه کم از ذبابست
چشمت بخط و خال دلفریب است
گوشت بنوای دف و ربابست
تو بیخود و ایام در تکاپو است
تو خفته و ره پر ز پیچ و تابست
آبی بکش از چاه زندگانی
همواره نه این دلو را طنابست
بگذشت مه و سال وین عجب نیست
این قافله عمریست در شتابست
بیدار شو، ای بخت خفته چوپان
کاین بادیه راحتگه ذئابست
بر گرد از آنره که دیو گوید
کای راهنورد، این ره صوابست
ز انوار حق از اهرمن چه پرسی
زیراک سئوال تو بی جوابست
با چرخ، تو با حیله کی برآئی
در پشه کجا نیروی عقابست
بر اسب فساد، از چه زین نهادی
پای تو چرا اندرین رکابست
دولت نه به افزونی حطام است
رفعت نه به نیکوئی ثیابست
جز نور خرد، رهنمای مپسند
خودکام مپندار کامیابست
خواندن نتوانیش چون، چه حاصل
در خانه هزارت اگر کتابست
هشدار که توش و توان پیری
سعی و عمل موسم شبابست
بیهوده چه لرزی ز هر نسیمی
مانند چراغی که بی حبابست
گر پای نهد بر تو پیل، دانی
کز پای تو چون مور در عذابست
بی شمع، شب این راه پرخطر را
مسپر بامیدی که ماهتابست
تا چند و کی این تیره جسم خاکی
بر چهرهٔ خورشید جان سحابست
در زمرهٔ پاکیزگان نباشی
تا بر دلت آلودگی حجابست
پروین، چه حصاد و چه کشتکاری
آنجا که نه باران نه آفتابست
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل فاعلاتن
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
شالودهٔ کاخ جهان بر آبست
تا چشم بهم بر زنی خرابست
هوش مصنوعی: پایه‌های این دنیا بر روی آب بنا شده و به محض اینکه پلک بزنید، ممکن است ویران شود.
ایمن چه نشینی درین سفینه
کاین بحر همیشه در انقلابست
هوش مصنوعی: ایمنی تو در این کشتی چه سودی دارد، در حالی که این دریا همیشه در حال تلاطم و تغییر است؟
افسونگر چرخ کبود هر شب
در فکرت افسون شیخ و شابست
هوش مصنوعی: هر شب چرخ آسمان با جادوگری خود، ذهن مرا به فکر افسونگری شیخ و جوانی می‌برد.
ای تشنه مرو، کاندرین بیابان
گر یک سر آبست، صد سرابست
هوش مصنوعی: ای thirsty، ادامه نده سفر را، چون در این بیابان اگر یک قطره آب هم باشد، در واقع صدها سراب وجود دارد.
سیمرغ که هرگز بدام نیاد
در دام زمانه کم از ذبابست
هوش مصنوعی: سیمرغ، پرنده‌ای افسانه‌ای و آزاد است که هیچ‌گاه در تله یا دام نمی‌افتد. اما در برابر سختی‌های زمان، وضعیت او کمی شبیه مگس به نظر می‌رسد، یعنی در مقابل مشکلات و ترفندهای زمانه همواره آسیب‌پذیر است.
چشمت بخط و خال دلفریب است
گوشت بنوای دف و ربابست
هوش مصنوعی: چشم‌هایت با خط و خال زیبایی که دارد، دلفریب است و گوش‌هایت از صدای دف و رباب لذت می‌برد.
تو بیخود و ایام در تکاپو است
تو خفته و ره پر ز پیچ و تابست
هوش مصنوعی: تو بیهوده نگران هستی و مشغول این روزها هستی، در حالی که تو خواب هستی و مسیر زندگی پر از پیچ و خم است.
آبی بکش از چاه زندگانی
همواره نه این دلو را طنابست
هوش مصنوعی: از چاه زندگی، آب خوب و تازه‌ای بکش، زیرا این قیف فقط به طناب وابسته نیست و باید همواره تلاش کنی.
بگذشت مه و سال وین عجب نیست
این قافله عمریست در شتابست
هوش مصنوعی: زمان به سرعت می‌گذرد و این جای تعجب نیست، زیرا زندگی همیشه در حال حرکت و شتاب است.
بیدار شو، ای بخت خفته چوپان
کاین بادیه راحتگه ذئابست
هوش مصنوعی: بیدار شو، ای سرنوشت خفته‌ی چوپان، زیرا این بیابان، محلی امن برای تو نیست و پر از خطرات مختلفی است.
بر گرد از آنره که دیو گوید
کای راهنورد، این ره صوابست
هوش مصنوعی: به راهی که شیطان می‌گوید برگرد، ای مسافر! این مسیر درست نیست.
ز انوار حق از اهرمن چه پرسی
زیراک سئوال تو بی جوابست
هوش مصنوعی: از نور و روشنی الهی، از اهریمن (شر) چه می‌پرسی؟ زیرا سوال تو بی‌پاسخ است.
با چرخ، تو با حیله کی برآئی
در پشه کجا نیروی عقابست
هوش مصنوعی: به هیچ وجه نمی‌توانی با نیرنگ و فریب از کسی که به قوی‌تر و بزرگ‌تر از توست جلو بزنی و در مقابل او موفق شوی.
بر اسب فساد، از چه زین نهادی
پای تو چرا اندرین رکابست
هوش مصنوعی: چرا بر این اسب ناپسند سوار شده‌ای و پایت را در این رکاب گذاشته‌ای؟
دولت نه به افزونی حطام است
رفعت نه به نیکوئی ثیابست
هوش مصنوعی: ثروت به جمع‌آوری مال و اموال نیست و اعتبار و مقام به زیبایی پوشش‌ها مربوط نمی‌شود.
جز نور خرد، رهنمای مپسند
خودکام مپندار کامیابست
هوش مصنوعی: تنها راهنمایی که می‌توان به آن اعتماد کرد، خرد است و نباید خود را به دست کسانی سپرد که خودخواه و مستبد هستند. فکر نکنید که تنها به خاطر دستیابی به موفقیت، می‌توان به آن‌ها تکیه کرد.
خواندن نتوانیش چون، چه حاصل
در خانه هزارت اگر کتابست
هوش مصنوعی: اگر نتوانی کتابی را بخوانی، داشتن هزار کتاب در خانه چه فایده‌ای دارد؟
هشدار که توش و توان پیری
سعی و عمل موسم شبابست
هوش مصنوعی: مواظب باش که نیروی جوانی و کوشش باید در دوران جوانی به کار رود، زیرا در دوران پیری این توانایی‌ها کمتر خواهد شد.
بیهوده چه لرزی ز هر نسیمی
مانند چراغی که بی حبابست
هوش مصنوعی: نگران و مضطرب نباش، چرا که هیچ دلیلی برای لرزیدن وجود ندارد؛ مانند چراغی که بدون حباب است و به راحتی آسیب‌پذیر است.
گر پای نهد بر تو پیل، دانی
کز پای تو چون مور در عذابست
هوش مصنوعی: اگر فیل بر تو پا بگذارد، تو می‌دانی که پا گذاشتن او بر تو چقدر می‌تواند تو را در عذاب قرار دهد، همان‌طور که مورچه‌ها در برابر آن فیل در رنج هستند.
بی شمع، شب این راه پرخطر را
مسپر بامیدی که ماهتابست
هوش مصنوعی: بدون نور شمع، در این شب تاریک و پرخطر قدم نگذار، با این امید که ماه درخشان است و شب را روشن میکند.
تا چند و کی این تیره جسم خاکی
بر چهرهٔ خورشید جان سحابست
هوش مصنوعی: چرا و تا چه زمانی این بدن خاکی بر روی چهرهٔ درخشان خورشید جان سایه‌افکنی میکند؟
در زمرهٔ پاکیزگان نباشی
تا بر دلت آلودگی حجابست
هوش مصنوعی: اگر در جمع افراد پاک و باصفا نباشی، آلودگی‌ها و کدورت‌ها بر قلبت سایه می‌افکند.
پروین، چه حصاد و چه کشتکاری
آنجا که نه باران نه آفتابست
هوش مصنوعی: پروین، در جایی که نه باران می‌بارد و نه آفتاب می‌تابد، نه برداشت خوبی داریم و نه زراعت موفقی.
حاشیه ها
1392/02/25 23:04
امین کیخا
شعرهای پروین واژه های ناب دارد و نیز روان و جانپرور است اما راهنمایی بسیار خوانده را مانده و خسته میکند. درود به بانوی درستکار پارسی گو ی
1401/10/05 07:01
فاطمه دِل سَبُک (مهر۱۳۲۵ - تیر۱۴۰۲/یزد)
با سلام
قاعدتا پند و اندرزها باید زنده کننده یِ دلها باشد, اگر باعث ماندگی و خستگی شود, ایراد از جایِ دیگر است.
با احترام
1402/02/08 10:05
یزدانپناه عسکری
18- هشدار که توش و توان پیری - سعی و عمل موسم شبابست
[سهراب سپهری]
ناتمام است درخت.
[یزدانپناه عسکری]
حیات ما، در زمستان زندگی دنیا.