اوحدیبخش ۷۵ - در حضور دل و احیای نفس
پر مذبذب مباش و سر گردان
که ثباتست سیرت مردان
خویشتن دار و راست باش و امین
کز یسار تو ناظرند و یمین
قدم اندر زمین منه جز رست
کاسمان را نظر به جانب تست
کوش تا بی‌حضور دم نزنی
بر زمین خدا قدم نزنی
چون روی نرم باش و آهسته
تا نگردند خاکیان خسته
از تو موری اگر بیزارد
پیشت آنرا به حشر باز آرد
چون صغیر و کبیر نیست معاف
در صغایر قدم منه به گزاف
خرده را کش تو خرد میخوانی
چون به پرسش رسد فرومانی
مکن آزار خلق و گور ببین
با سلیمان چه گفت مور ببین:
که سخن گفت مور دم بسته
که سلیمان شنیدش آهسته
لیک داند که مور بی‌تابست
هر کسی، جز کسیکه درخوابست
بر ضعیفان روا نباشد زور
چه ملخ باشد آن شعیف، چه مور؟
چون حساب از نقیر خواهد بود
شاید ار مور میر خواهد بود
مرغ را دانه دادن از دینست
منطق‌الطیر عاقلان اینست
ای جوان، حاضر تو پیرانند
با ادب رو، که خرده گیرانند
هر که او از گذشته یاد کند
با دل خود به شرم داد کند
شرم دل را شکسته دارد و تن
شرم بستاندت ز ما و ز من
شرم با خود ترا به جنگ آرد
شرم رویت به نام و ننگ آرد
هر که را شرم کرد ازو دوری
بدرد پرده‌های مستوری
شرم باید، لاف نگرایی
به حدیث گزاف نگرایی
مرد را شرم سرخ روی کند
خلق را خوب خلق و خوی کند
یافت عثمان ز شرم و ایمان زین
کاتب وحی گشت و ذوالنورین
هر که داند خدای را حاضر
چشم او از حیا شود ناظر
نکند هر چه عقل نپسندد
در باطل به خود فرو بندد
شرمت از فکر عاقبت زاید
وز دوام مراقبت زاید
مردمی چیست؟ ستر پوشیدن
پهلوانی؟ به خیر کوشیدن
بخش ۷۴ - در سفر و فواید آن: چون ندانی ز خود سفر کردنبخش ۷۶ - سخنی چند بر سبیل موعظه: صرف طاعت کن این جوانی را
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
پر مذبذب مباش و سر گردان
که ثباتست سیرت مردان
هوش مصنوعی: مضطرب و سردرگم نباش، چون رفتاری استوار و ثابت از مردان برتر نشان می‌دهد.
خویشتن دار و راست باش و امین
کز یسار تو ناظرند و یمین
هوش مصنوعی: به خودت مسلط باش، راستگو و مورد اعتماد باش، زیرا در طرف چپ و راست تو افرادی هستند که به رفتار و شخصیت تو توجه می‌کنند.
قدم اندر زمین منه جز رست
کاسمان را نظر به جانب تست
هوش مصنوعی: در زمین حرکت نکن و به جز بلکه به آسمان نگاه کن، زیرا توجه تو باید به سمت خودت باشد.
کوش تا بی‌حضور دم نزنی
بر زمین خدا قدم نزنی
هوش مصنوعی: سعی کن در حالی که خدا را در قلبت حس نمی‌کنی، صحبت نکنی و قدمی بر زمین نگذاری.
چون روی نرم باش و آهسته
تا نگردند خاکیان خسته
هوش مصنوعی: به آرامی و نرمی رفتار کن تا دیگران خسته نشوند و دچار困ایی نگردند.
از تو موری اگر بیزارد
پیشت آنرا به حشر باز آرد
هوش مصنوعی: اگر کسی از تو دلگیر شود، در روز قیامت دوباره آن را پیش تو خواهد آورد.
چون صغیر و کبیر نیست معاف
در صغایر قدم منه به گزاف
هوش مصنوعی: هیچ چیز در زندگی کوچک و بزرگ نیست که از خطاها معاف باشد، پس بی‌دلیل و بی‌رویه اقدام نکن.
خرده را کش تو خرد میخوانی
چون به پرسش رسد فرومانی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که وقتی به جزئیات کوچک توجه می‌کنی و آنها را تحلیل می‌کنی، در واقع به آنها اهمیت می‌دهی. اما وقتی از تو سوال شود یا به چالشی برخورد کنی، شاید نتوانی به خوبی جواب بدهی یا در موقعیت سختی قرار بگیری. به نوعی، تاکید بر این است که دانستن و فهمیدن تنها بر پایه جزئیات نیست، بلکه در عمل و در پاسخ به مسائل واقعی همیشه توانایی‌ها را به امتحان می‌گذارد.
مکن آزار خلق و گور ببین
با سلیمان چه گفت مور ببین:
هوش مصنوعی: آزار نرسان به مردم و ببین که مور (پروانه) با سلیمان چه سخنی گفت.
که سخن گفت مور دم بسته
که سلیمان شنیدش آهسته
هوش مصنوعی: مور دم بسته به آرامی سخن گفت و سلیمان این سخن را شنید.
لیک داند که مور بی‌تابست
هر کسی، جز کسیکه درخوابست
هوش مصنوعی: اما دیگران می‌دانند که مورچه بی‌تابی می‌کند، مگر کسی که در خواب است و بی‌خبر از این ماجرا.
بر ضعیفان روا نباشد زور
چه ملخ باشد آن شعیف، چه مور؟
هوش مصنوعی: زورگویی و ظلم به انسان‌های ضعیف ناپسند است، فرقی ندارد که ظالم چه اندازه‌ای قوی باشد، مثل ملخ یا مور، ظلم همیشه ظلم است و قابل توجیه نیست.
چون حساب از نقیر خواهد بود
شاید ار مور میر خواهد بود
هوش مصنوعی: هنگامی که حساب و بررسی به جزئیات کوچک کشیده شود، ممکن است حتی یک موریانه هم به عنوان یک موجود مهم شناخته شود.
مرغ را دانه دادن از دینست
منطق‌الطیر عاقلان اینست
هوش مصنوعی: به پرنده دانه دادن، نشانه‌ای از عقل و درک درست است.
ای جوان، حاضر تو پیرانند
با ادب رو، که خرده گیرانند
هوش مصنوعی: ای جوان، با احترام به ادب و سن و سال پیران نزدیک شو، چرا که آنها کسانی هستند که به جزئیات توجه می‌کنند و نقد می‌کنند.
هر که او از گذشته یاد کند
با دل خود به شرم داد کند
هوش مصنوعی: هر کسی که به یاد گذشته‌های خود بیفتد، به طور طبیعی احساس شرمندگی و خجالت می‌کند.
شرم دل را شکسته دارد و تن
شرم بستاندت ز ما و ز من
هوش مصنوعی: دل از شرم و خجالت شکسته شده است و بدن نیز از ما و من شرم می‌کند.
شرم با خود ترا به جنگ آرد
شرم رویت به نام و ننگ آرد
هوش مصنوعی: شرم، تو را به مبارزه می‌طلبد و به خاطر زیبایی‌ات باعث شرم و ننگ می‌شود.
هر که را شرم کرد ازو دوری
بدرد پرده‌های مستوری
هوش مصنوعی: هر کسی که از شرم و حیا دوری کند، از مشکلات و پرده‌های پنهانی در امان نخواهد ماند.
شرم باید، لاف نگرایی
به حدیث گزاف نگرایی
هوش مصنوعی: باید از خود شرم داشته باشی، زیرا به سخن بی‌اساس و گزاف تکیه کردن کار شایسته‌ای نیست.
مرد را شرم سرخ روی کند
خلق را خوب خلق و خوی کند
هوش مصنوعی: مرد وقتی که شرمنده می‌شود، چهره‌اش سرخ می‌شود و این باعث می‌شود که رفتار و اخلاق خوبی در میان مردم از خود نشان دهد.
یافت عثمان ز شرم و ایمان زین
کاتب وحی گشت و ذوالنورین
هوش مصنوعی: عثمان از شرم و ایمان خود متاثر شد و به خاطر این احساسات، نبی وحی را به یاد آورد و به عنوان شخصی با نور دوستی شناخته شد.
هر که داند خدای را حاضر
چشم او از حیا شود ناظر
هوش مصنوعی: هر کسی که خداوند را بشناسد، در برابرش خجالت خواهد کشید و دیگر نمی‌تواند به راحتی نگاه کند.
نکند هر چه عقل نپسندد
در باطل به خود فرو بندد
هوش مصنوعی: شاید نباید هر چیزی را که عقل نمی‌پسندد، به اشتباه به خود بپذیریم و در آن غرق شویم.
شرمت از فکر عاقبت زاید
وز دوام مراقبت زاید
هوش مصنوعی: از فکر عاقبت و نهایی کارهایت شرمنده هستی و همین باعث می‌شود که همواره مراقب خودت باشی.
مردمی چیست؟ ستر پوشیدن
پهلوانی؟ به خیر کوشیدن
هوش مصنوعی: مردم کیستند؟ آیا تنها در پناه یک قهرمان قرار گرفتن کافی است؟ بهتر است که برای خیر و نیکی تلاش کنیم.