گنجور

مربع

آن سرو سهی چه نام دارد؟
کان قامت خوش خرام دارد
خلقی متحیرند در وی
تا خود هوس کدام دارد؟
ماهی که به حسن او صنم نیست
رخسارش از آفتاب کم نیست
گر دور شود ز دیده غم نیست
کندر دل و جان مقام دارد
من کشتهٔ عشق آن جمالم
آشفتهٔ آن دو زلف و خالم
آنرا خبری بود ز حالم
کو نیز دلی به دام دارد
آن کس که دلم همی رباید
گر نیز دلم بسوخت شاید
تا پخته شود چنانکه باید
دیگ هوسی، که خام دارد
ای دل، چه کنی خیال خوبان؟
اندیشهٔ زلف و خال و خوبان؟
آن برخورد از جمال خوبان
کو نعمت و احتشام دارد
معشوق چو آفتاب دارم
با او هوس شراب دارم
زیرا که دلی کباب دارم
و آن لب نمک تمام دارد
قومی که مقربان دینند
با دردکشان نمی‌نشینند
آواز دهید، تا ببینند
صوفی که به دست جام دارد
من پند کسی نمی‌نیوشم
چون بر لب مطربست گوشم
در کیسهٔ آن کسست هوشم
کو کاسهٔ می مدام دارد
ای خواجه، حکایت مجازی
هرگز نبود بدین درازی
دریاب، که سرعشق بازی
داغیست که این غلام دارد
پوشیده چو نیست حال برتو
امروز می زلال بر تو
بی مانبود حلال بر تو
آن باده که دین حرام دارد
زان چهرهٔ همچو باغم، ای دوست
هرگز نبود فراغم، ای دوست
در خاک برد دماغم، ای دوست
بوی تو که در مشام دارد
خون شد دلم از غم تو، جان نیز
بر چهره دوید و شد روان نیز
سرخی رخم ببین، که آن نیز
از دیده و دل به وام دارد
شعر خوش اوحدی روانست
گر گوش کنی به جای آنست
کز بوسهٔ شکرین لبانست
این شهد که در کلام دارد
از گفته او ترا گذر نیست
وز شیوه عشق خوبتر نیست
آنرا غم جان ز بیم سر نیست
کو مذهب این امام دارد

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

حاشیه ها

1394/09/21 06:12
ناشناس

قالبش چیست؟

1397/04/21 19:07

قالب شعر «مربع» است

1399/02/15 08:05
احسان اسکندری

عزیزم مسمط است و چون رشته و بند چهار مصرع است می شود مسمط مربع و قالبی به اسم مربع نداریم بلکه به نوعی از دو بیتی و رباعی که هم افقی و هم عمودی خواندن اش یکسان است دوبیتی یا رباعی مربع می گویند...

1399/11/27 09:01
خادم

سلام؛
صنعت مربع(چارانه) یا ماتریس متقارن ادبی!
دوبیت شعر که نمی توان آن را دوبیتی ویا رباعی نامید!
بلکه؛ چهار مصراع که دارای آرایه ی "چارانه" یا "مربع" است. آنها را می توان را علاوه بر صورت افقی به صورت عمودی نیز خواند!
چارانه معروف سعدی شیرازی:
از چهره ی افروخته گل را مشکن
افروخته رخ مرو تو دیگر به چمن
گل را دیگر. خجل مکن ای مه من
مشکن به چمن ای مه من قدر سمن
چارانه منوچهری دامغانی:
به جانت نگارا که داری وفا
نگارا وفا کن به دل بی جفا
که داری به دل دوستی مرمرا
وفا بی جفا مرمرا خوشترا
دو نمونه چارانه مختارمالداری از خواف:
الف- گرامیداشت مقام معلم
معلم چراغی به دانش فروزان
چراغی به راه هدایت درخشان
به دانش هدایت نماید مربی
فروزان درخشان مربی انسان
ب- بزرگداشت کتاب
چراغ طریق هدایت کتاب
طریق سعادت سوی آفتاب
هدایت سوی شاهراه کمال

1400/06/18 11:09
Sia

با درود 

از چهره ی افروخته گل را مشکن

واسه سعدی نیست ...

سعدی چنین شعر ضعیفی نگفته ..

در همین سایت عالی گنجور هم سرچ‌بفرمایید چنین شعری از سعدی را پیدا نمی‌کنید..

1402/09/28 22:11
عرفان فاطمی

به گمانم از اهلی شیرازی می‌باشد این شعر

1399/12/16 18:03
صاد الف

وای،محشره،واقعا گمنامه این شاعر

1399/12/16 18:03
صاد الف

وای،محشره،واقعا گمنام مونده اوحدی

1403/01/30 23:03
عارف سماعی

از سایت بی بدیل گنجور امتنان بسیار می‌کنم که این اشتباه فاحش را (درج قالب چندبندی) تصحیح کردند. البته بدیهی است که چنین مغلطه هایی پیش بیاید چون متاسفانه اکثر شعرای مسمط پرداز، یا مخمس سروده‌اند یا مسدس و اقلیتی هم مثمن؛ و تقریبا جای مثلث و مربع و مسبع خالی مانده بنابراین این قوالب کمی غریب می‌آیند اما وجود دارند و قابل انکار نیستند.