عنصری » ابیات پراکندهٔ مثنویها

<div class="part-title-block"  data-value="بحر متقارب" id="cat-2031">
<a href="/onsori/omas/omot">بحر متقارب</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="بحر خفیف" id="cat-2032">
<a href="/onsori/omas/okhaf">بحر خفیف</a>
</div>
<div class="part-title-block" data-value="" id="poem-69076">
<a href="/onsori/omas/oram">بحر رمل</a>
</div>
<div class="related-images-frame" id="cat-stats"><div class="century">
 آمار <a role="button" title="جمع شود / باز شود" class="cursor-pointer" onclick="switch_section('stats-section', 'stats-collapse-button')"><i class="notranslate info-buttons expand_circle_down" id="stats-collapse-button"></i></a>
</div>
<div id="stats-section">
<p>این آمار از میان ۱۸۲ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.</p>
<div class="notice">
<p>توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرع‌های بند قالبهای ترکیبی مثل مخمس‌ها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.</p>
<p>آمار همهٔ شعرهای گنجور را <a href="/vazn">اینجا</a> ببینید.</p>
<p>وزن‌یابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزن‌یابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات <a href="http://www.sorud.info/">تارنمای سرود</a> اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومه‌ها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.</p>
</div>
<table>
<tr class="h">
<td class="c1">ردیف</td>
<td class="c2">وزن</td>
<td class="c3">تعداد ابیات</td>
<td class="c4">درصد از کل</td>
</tr>
<tr class="e">
<td class="c1">۱</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?v=%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%86%20%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%86%20%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%86%20%D9%81%D8%B9%D9%84%20%28%D9%85%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%B1%D8%A8%20%D9%85%D8%AB%D9%85%D9%86%20%D9%85%D8%AD%D8%B0%D9%88%D9%81%20%DB%8C%D8%A7%20%D9%88%D8%B2%D9%86%20%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%29&amp;a=62&amp;c=2030">فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)</a></td>
<td class="c3">۱۱۱</td>
<td class="c4">۶۰٫۹۹</td>
</tr>
<tr>
<td class="c1">۲</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?v=%D9%81%D8%B9%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%86%20%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%B9%D9%84%D9%86%20%D9%81%D8%B9%D9%84%D9%86%20%28%D8%AE%D9%81%DB%8C%D9%81%20%D9%85%D8%B3%D8%AF%D8%B3%20%D9%85%D8%AE%D8%A8%D9%88%D9%86%29&amp;a=62&amp;c=2030">فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)</a></td>
<td class="c3">۷۰</td>
<td class="c4">۳۸٫۴۶</td>
</tr>
<tr class="e">
<td class="c1">۳</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?v=%D9%81%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%86%20%D9%81%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%86%20%D9%81%D8%A7%D8%B9%D9%84%D9%86%20%28%D8%B1%D9%85%D9%84%20%D9%85%D8%B3%D8%AF%D8%B3%20%D9%85%D8%AD%D8%B0%D9%88%D9%81%20%DB%8C%D8%A7%20%D9%88%D8%B2%D9%86%20%D9%85%D8%AB%D9%86%D9%88%DB%8C%29&amp;a=62&amp;c=2030">فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)</a></td>
<td class="c3">۱</td>
<td class="c4">۰٫۵۵</td>
</tr>
</table>
<p>آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:</p>
<table>
<tr class="h">
<td class="c1">ردیف</td>
<td class="c2">قالب شعری</td>
<td class="c3">تعداد ابیات</td>
<td class="c4">درصد از کل</td>
</tr>
<tr class="e">
<td class="c1">۱</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?f=3&amp;a=62&amp;c=2030">مثنوی</a></td>
<td class="c3">۱۸۲</td>
<td class="c4">۱۰۰٫۰۰</td>
</tr>
</table>
</div>
</div>


ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری بلخی شاعر پارسی‌گوی بلخ، مشهور به عنصری بلخی در سال ۳۵۰ هجری قمری زاده شد. امیر نصر برادر سلطان محمود غزنوی، وی را به غزنه فراخواند. سلطان محمود غزنوی به او توجه نشان داد و به او عنوان ملک‌الشعرایی داد. عنصری در سال ۴۳۱ هجری قمری درگذشت.
دولتشاه سمرقندی در تذکرهٔ خویش در باب عنصری چنین می‌نویسد:
«مناقب و بزرگواری او اظهر من الشمس است و سرآمد شعرای روزگار سلطان محمود بوده و او را ورای طورِ شاعری فضایل بسیار است. و بعضی او را حکیم نوشته‌اند. چنین گویند که در رکاب سلطان محمود همواره چهارصد شاعرِ متعین ملازم بودندی و پیشوا و مقدم طایفۀ شعرا استاد عنصری بود، و همگان بر شاگردی او مقرّ و معترف بودند و او را در مجلس سلطان منصب ندیمی با شاعری ضمّ بود و پیوسته مقامات و غزوات سلطان نظم کردی. او را قصیده‌ای است مطوّل قریب به یکصد و هشتاد بیت که مجموع غزوات و حروب و فتوح سلطان را در آن قصیده به نظم آورده. و در آخر سلطان محمود استاد عنصری را مثالِ ملک‌الشعرایی قلمرو خود ارزانی داشت و حکم فرمود در اطراف ممالک هر کجا شاعری و خوشگویی باشد سخن خود بر استاد عرضه دارد تا استاد غث و ثمین آن را منقح کرده، در حضرت اعلی به عرض رساند؛ و همه روز مجلس استاد عنصری، شعرا را مقصدی معیّن بود، و او را جاهی و مالی عظیم بدین جهت جمع شده، و فردوسی او را در نظم شاهنامه تحسین بلیغ می‌کند و آن حکایت به جایگاه خود خواهد آمد، و الله و اعلم.»
اشعار بازمانده از عنصری به حدود دو هزار بیت می‌رسد که به نقل از مجمع‌الفصحا اصل این دیوان سی‌هزار بیت بوده است و شامل قصیده، غزل، رباعی، قطعه، ترکیب‌بند، و مثنوی است. بیشتر قصیده‌های او در ستایش سلطان محمود غزنوی و مسعود غزنوی است. در قصیده‌ها و غزل‌های عنصری اصطلاحات حکمت و منطق نیز وجود دارد. قصیده‌های عنصری بی مقدمه است و بیشتر به وصف می‌پردازد. مهم‌ترین مثنوی‌های عنصری عبارتند از: وامق و عذرا، شادبهر و عین‌الحیات، و سرخ‌بت و خنگ‌بت.
آثار این شاعر بزرگ بر اساس کتاب دیوان عنصری بلخی به تصحیح و مقدمهٔ دکتر سید محمد دبیر سیاقی انتشارات کتابخانۀ سنائی و به همت آقای سیاوش جعفری در گنجور در دسترس قرار گرفته است.

<p>ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری بلخی شاعر پارسی&zwnj;گوی بلخ، مشهور به عنصری بلخی در سال ۳۵۰ هجری قمری زاده شد. امیر نصر برادر سلطان محمود غزنوی، وی را به غزنه فراخواند. سلطان محمود غزنوی به او توجه نشان داد و به او عنوان ملک&zwnj;الشعرایی داد. عنصری در سال ۴۳۱ هجری قمری درگذشت.</p>
<p>دولتشاه سمرقندی در تذکرهٔ خویش در باب عنصری چنین می&zwnj;نویسد:</p>
<p>&laquo;مناقب و بزرگواری او اظهر من الشمس است و سرآمد شعرای روزگار سلطان محمود بوده و او را ورای طورِ شاعری فضایل بسیار است. و بعضی او را حکیم نوشته&zwnj;اند. چنین گویند که در رکاب سلطان محمود همواره چهارصد شاعرِ متعین ملازم بودندی و پیشوا و مقدم طایفۀ شعرا استاد عنصری بود، و همگان بر شاگردی او مقرّ و معترف بودند و او را در مجلس سلطان منصب ندیمی با شاعری ضمّ بود و پیوسته مقامات و غزوات سلطان نظم کردی. او را قصیده&zwnj;ای است مطوّل قریب به یکصد و هشتاد بیت که مجموع غزوات و حروب و فتوح سلطان را در آن قصیده به نظم آورده. و در آخر سلطان محمود استاد عنصری را مثالِ ملک&zwnj;الشعرایی قلمرو خود ارزانی داشت و حکم فرمود در اطراف ممالک هر کجا شاعری و خوشگویی باشد سخن خود بر استاد عرضه دارد تا استاد غث و ثمین آن را منقح کرده، در حضرت اعلی به عرض رساند؛ و همه روز مجلس استاد عنصری، شعرا را مقصدی معیّن بود، و او را جاهی و مالی عظیم بدین جهت جمع شده، و فردوسی او را در نظم شاهنامه تحسین بلیغ می&zwnj;کند و آن حکایت به جایگاه خود خواهد آمد، و الله و اعلم.&raquo;</p>
<p>اشعار بازمانده از عنصری به حدود دو هزار بیت می&zwnj;رسد که به نقل از مجمع&zwnj;الفصحا اصل این دیوان سی&zwnj;هزار بیت بوده است و شامل قصیده، غزل، رباعی، قطعه، ترکیب&zwnj;بند، و مثنوی است. بیشتر قصیده&zwnj;های او در ستایش سلطان محمود غزنوی و مسعود غزنوی است. در قصیده&zwnj;ها و غزل&zwnj;های عنصری اصطلاحات حکمت و منطق نیز وجود دارد. قصیده&zwnj;های عنصری بی مقدمه است و بیشتر به وصف می&zwnj;پردازد. مهم&zwnj;ترین مثنوی&zwnj;های عنصری عبارتند از: وامق و عذرا، شادبهر و عین&zwnj;الحیات، و سرخ&zwnj;بت و خنگ&zwnj;بت.</p>
<p>آثار این شاعر بزرگ بر اساس کتاب دیوان عنصری بلخی به تصحیح و مقدمهٔ دکتر سید محمد دبیر سیاقی انتشارات کتابخانۀ سنائی و به همت آقای سیاوش جعفری در گنجور در دسترس قرار گرفته است.</p>