گنجور

فصل - شرافت شکسته نفسی

بدان که ضد این صفت عجب و خودنمائی، شکسته نفسی و خود را حقیر شمردن و ذلیل و پست دانستن است و این بهترین صفت از صفات کمالات است و فایده آن در دنیا و آخرت بی حد و حصر، و هر که به مرتبه بلندی یا رتبه ارجمندی رسید به وسیله این صفت رسید و هیچ کسی خود را ذلیل نشمرد مگر اینکه خدا عزیزش شمرد و احدی خود را نیفکند، مگر اینکه خدا او را برداشت و بلند کرد.

یکی قطره باران ز ابری چکید
خجل شد چو پهنای دریا بدید
که جائی که دریاست من کیستم
گر او هست حقا که من نیستم
چو خود را به چشم حقارت بدید
صدف در کنارش به جان پرورید
سپهرش به جائی رسانید کار
که شد نامور لولو شاهوار
بلندی از آن یافت کو پست شد
در نیستی کوفت تا هست شد

آری خدا در دلهای شکسته است و شکستگان را دوست دارد حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند که «با هر کسی دو ملک است، که اگر آن شخص خود را بزرگ شمرد و برداشت، می گویند: خداوندا او را ذلیل کن و اگر خود را وضیع و خوار شمرد، می گویند: خداوندا او را بردار» مروی است که «خدا به موسی بن عمران علیه السلام وحی فرستاد که ای موسی: هیچ می دانی که چرا تو را برگزیدم و اختیار کردم به سخن گفتن با خودم؟ عرض کرد به چه سبب بود؟ فرمود که من ظاهر و باطن همه بندگان خود را دیدم، هیچ یک را ندیدم که ذلت ایشان از برای من چون تو باشد، ای موسی به درستی که تو هر وقت نماز می کردی رخسار خود را بر خاک می گذاردی» در بعضی از روایات وارد شده که چون خداوند عالم به کوهها وحی فرستاد که من کشتی نوح را بر کوهی خواهم گذاشت، همه کوهها گردن کشیدند و خود را بلند کردند مگر «کوه جودی»، که خود را حقیر شمرد و با خود گفت که با وجود این کوهها، بر من کجا قرار خواهد گرفت پس کشتی بر آن قرار گرفت» و از جمله فواید شکسته نفسی آن است که در نزد همه مردم بزرگ و محترم است و همه دلها او را دوست می دارند، به خلاف کسی که خود را بزرگ می شمارد، که البته از دلها دور و مردم از او در نفورند.

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بدان که ضد این صفت عجب و خودنمائی، شکسته نفسی و خود را حقیر شمردن و ذلیل و پست دانستن است و این بهترین صفت از صفات کمالات است و فایده آن در دنیا و آخرت بی حد و حصر، و هر که به مرتبه بلندی یا رتبه ارجمندی رسید به وسیله این صفت رسید و هیچ کسی خود را ذلیل نشمرد مگر اینکه خدا عزیزش شمرد و احدی خود را نیفکند، مگر اینکه خدا او را برداشت و بلند کرد.
هوش مصنوعی: بدان که مخالف ویژگی عجب و خودنمایی، خود تواضعی و کوچک شمردن خود است و این تواضع بهترین از ویژگی‌های کمال است. فواید آن در دنیا و آخرت بی‌پایان است. هر کسی که به مقام بلندی دست یافت، به واسطه این ویژگی به آنجا رسید و هیچ‌کس خود را خوار ندانسته مگر اینکه خدا او را عزیز کرد و هیچ‌کس خود را پایین نیاورد مگر اینکه خداوند او را بالا برد.
یکی قطره باران ز ابری چکید
خجل شد چو پهنای دریا بدید
هوش مصنوعی: یک قطره باران از ابر پایین آمد و وقتی به وسعت دریا نگاه کرد، شرمنده شد.
که جائی که دریاست من کیستم
گر او هست حقا که من نیستم
هوش مصنوعی: در جایی که دریا وجود دارد، من چه کسی هستم؟ اگر او هست، حقیقتاً من وجود ندارم.
چو خود را به چشم حقارت بدید
صدف در کنارش به جان پرورید
هوش مصنوعی: وقتی صدف خود را کوچک و حقیر دید، در کنار آن به پرورش جان خود پرداخت.
سپهرش به جائی رسانید کار
که شد نامور لولو شاهوار
هوش مصنوعی: آسمان به جایی رسید که کاری کرد تا نامش به اندازه لولوهایی که مانند شاه هستند، مشهور شود.
بلندی از آن یافت کو پست شد
در نیستی کوفت تا هست شد
هوش مصنوعی: کسی که در زمین و زمان خود را به مقام بلندی می‌رساند، باید بداند که اگر به پستی و نیستی دچار شود، دیگر نمی‌تواند آن مقام را حفظ کند و باید تلاش کند تا دوباره به وجود خودش برگردد و آنچه را که از دست داده، دوباره کسب کند.
آری خدا در دلهای شکسته است و شکستگان را دوست دارد حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند که «با هر کسی دو ملک است، که اگر آن شخص خود را بزرگ شمرد و برداشت، می گویند: خداوندا او را ذلیل کن و اگر خود را وضیع و خوار شمرد، می گویند: خداوندا او را بردار» مروی است که «خدا به موسی بن عمران علیه السلام وحی فرستاد که ای موسی: هیچ می دانی که چرا تو را برگزیدم و اختیار کردم به سخن گفتن با خودم؟ عرض کرد به چه سبب بود؟ فرمود که من ظاهر و باطن همه بندگان خود را دیدم، هیچ یک را ندیدم که ذلت ایشان از برای من چون تو باشد، ای موسی به درستی که تو هر وقت نماز می کردی رخسار خود را بر خاک می گذاردی» در بعضی از روایات وارد شده که چون خداوند عالم به کوهها وحی فرستاد که من کشتی نوح را بر کوهی خواهم گذاشت، همه کوهها گردن کشیدند و خود را بلند کردند مگر «کوه جودی»، که خود را حقیر شمرد و با خود گفت که با وجود این کوهها، بر من کجا قرار خواهد گرفت پس کشتی بر آن قرار گرفت» و از جمله فواید شکسته نفسی آن است که در نزد همه مردم بزرگ و محترم است و همه دلها او را دوست می دارند، به خلاف کسی که خود را بزرگ می شمارد، که البته از دلها دور و مردم از او در نفورند.
هوش مصنوعی: خداوند در دل‌های افرادی که شکستگی دارند، حضور دارد و به آنها محبت می‌کند. پیامبر اسلام فرمودند که هر فردی دو فرشته دارد: اگر او خود را بزرگ بداند، فرشته‌ای می‌گوید: «خداوندا، او را ذلیل کن» و اگر خود را کوچک و خوار بداند، فرشته‌ای دیگر می‌گوید: «خداوندا، او را بالا ببر». همچنین روایت شده است که خداوند به موسی وحی کرد و گفت: «آیا می‌دانی چرا تو را برگزیدم و با تو سخن گفتم؟» موسی پرسید: «چرا؟» خدا پاسخ داد که او هیچ کس را ندیده که مانند تو در برابر من خاشع باشد. او همیشه در نماز صورتش را بر خاک می‌گذارد. در برخی روایت‌ها آمده که هنگامی که خداوند به کوه‌ها وحی فرستاد که کشتی نوح را بر کوهی قرار می‌دهد، همه کوه‌ها خود را بزرگ نشان دادند، به جز کوه جودی که خود را حقیر شمرد و با خود گفت در برابر این همه کوه، من چگونه می‌توانم بزرگ شوم. در نهایت، کشتی بر روی آن کوه قرار گرفت. همچنین از فواید تواضع این است که در نظر مردم بزرگ و محترم به شمار می‌آید و دل‌ها او را دوست دارند. برعکس، کسی که خود را بزرگ می‌داند، از دل‌ها دور می‌شود و مردم از او بیزاری می‌جویند.