مثنوی
در جواب مولوی که گفته:
پای استدلالیان چوبین بود
پای چوبین سخت بی تمکین بود
میفرماید:
ای که گفتی پای چوبین شد دلیل
ورنه بودی فخر رازی بی دلیل
فخر رازی نیست جز مرد شکوک
گر تو مردی ازنصیر الدین بکوک
هست در تحقیق برهان اوستاد
داده خاک خرمن شبهت به باد
فرق ناکرده میان عقل و وهم
طعنه بر برهان مزن ای کج به فهم
در کتاب حق الولالباب بین
وان تدبر را که کرده است آفرین
چیست آن جز مسلک عقل مصون
گر نداری هستی از لایعقلون
خار شبهت نیست جزدر راه وهم
در خرد بد ظن مشو ای کور فهم
از هیولا وهم ها را پا کج است
کج نظر پندارد این ره اعوج است
ز آهن تثبیت فیاض مبین
پای استدلال کردم آهنین
پای برهان آهنین خواهی به راه
از صراط المستقیم ما بخواه
پای استدلال خواهی آهنین
نحن ثبتناه فی الافق المبین
کرده ام از ابر خالص ده قبس
تا که شد عقل مضاعف مقتبس
عقل و روح وجان به هم بگداختم
تا کتاب ده قبس پرداختم
نسخه کردش فیض فیاض حکیم
تاشفا یابد از و عقل سقیم
در کتاب ده قبس بین صبح و شام
عالم انوار عقلی و السلام
گرنه موش وهم در انبار ماست
گندم تحصیل چل ساله کجاست
دفع شر موش وهم از هوش کن
پس در انبار عقل از گوش کن
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
پای استدلالیان چوبین بود
پای چوبین سخت بی تمکین بود
هوش مصنوعی: پای استدلالگران مانند چوب است و این چوب بیسختی و ناتوانی است.
ای که گفتی پای چوبین شد دلیل
ورنه بودی فخر رازی بی دلیل
هوش مصنوعی: ای کسی که گفتهای پای چوبین دلیل میآورد، اگر اینطور بود، دیگر فخر رازی بیدلیل نمیداشت.
فخر رازی نیست جز مرد شکوک
گر تو مردی ازنصیر الدین بکوک
هوش مصنوعی: فخر رازی تنها به کسانی چون مردانی شکاک و تردیدآمیز میبالد. اگر تو هم مردی هستی، به نصیرالدین بخوان و او را تحسین کن.
هست در تحقیق برهان اوستاد
داده خاک خرمن شبهت به باد
هوش مصنوعی: در جستجوی حقیقت، دلیلی قوی وجود دارد که شک و تردید را مانند خاکی از خرمن در باد پراکنده میکند.
فرق ناکرده میان عقل و وهم
طعنه بر برهان مزن ای کج به فهم
هوش مصنوعی: هرگز بین عقل و خیالات فرق نگذار و به استدلالهای منطقی توهین نکن، ای کسی که مسیر فهمت کج است.
در کتاب حق الولالباب بین
وان تدبر را که کرده است آفرین
هوش مصنوعی: این بیت به اهمیت مطالعه و اندیشه در مفاهیم حقیقی زندگی اشاره دارد. به ما میگوید که با دقت و تفکر در کتابها و آثاری که به مسائل اخلاقی و انسانی پرداختهاند، میتوانیم به درک عمیقتری از حقیقت و هدف زندگی دست یابیم. از این رو، به مطالعه و تدبر در این متون تأکید میشود.
چیست آن جز مسلک عقل مصون
گر نداری هستی از لایعقلون
هوش مصنوعی: آنچه از عقل محفوظ و مصون است، چیست جز این که اگر تو از نادانی و بیعقلی دوری کنی؟
خار شبهت نیست جزدر راه وهم
در خرد بد ظن مشو ای کور فهم
هوش مصنوعی: تپهای که به نظر میرسد خار است، تنها در ذهن انسانهایی که خُلق و فکر بد دارند، وجود دارد. بنابراین، ای کسی که درک کمتری داری، بدگمان نباش.
از هیولا وهم ها را پا کج است
کج نظر پندارد این ره اعوج است
هوش مصنوعی: چون از موجودات غیرواقعی و پریشان از فکری نادرست به دنیا نگاه میکند، این فرد فکر میکند که راه راست منحرف و کج است.
ز آهن تثبیت فیاض مبین
پای استدلال کردم آهنین
هوش مصنوعی: من با استدلال خود به حقیقتی محکم و روشن دست یافتهام؛ مانند آهن که استحکام خاصی دارد.
پای برهان آهنین خواهی به راه
از صراط المستقیم ما بخواه
هوش مصنوعی: اگر میخواهی به راه راست برسی و استدلال و دلیلهای قوی داشته باشی، از ما طلب کن.
پای استدلال خواهی آهنین
نحن ثبتناه فی الافق المبین
هوش مصنوعی: اگر دنبال دلیل و منطق هستی، باید بدانی که ما این حقایق را در آسمان روشن قرار دادهایم.
کرده ام از ابر خالص ده قبس
تا که شد عقل مضاعف مقتبس
هوش مصنوعی: من از ابر پاک و زلال، ده قطره دریافت کردهام تا عقل و دانشام دوچندان و آموخته شده باشد.
عقل و روح وجان به هم بگداختم
تا کتاب ده قبس پرداختم
هوش مصنوعی: من عقل و روح و جانم را به هم آمیختم تا به نوشتن کتابی ده فصلی بپردازم.
نسخه کردش فیض فیاض حکیم
تاشفا یابد از و عقل سقیم
هوش مصنوعی: او به خاطر حکمت و فیض بیکرانش دعایی میکند تا از درد و رنج عقل ناتوانش رهایی یابد.
در کتاب ده قبس بین صبح و شام
عالم انوار عقلی و السلام
هوش مصنوعی: در کتاب ده قبس، از صبح تا شام، جهان مملو از نور عقل و سلام است.
گرنه موش وهم در انبار ماست
گندم تحصیل چل ساله کجاست
هوش مصنوعی: اگر موش و وهم در انبار ما وجود داشته باشد، پس تمام گندمهایی که در طول چهل سال به دست آمده، چه فایدهای دارد؟
دفع شر موش وهم از هوش کن
پس در انبار عقل از گوش کن
هوش مصنوعی: برای مقابله با خطرات و افکار منفی، باید از عقل و درک خود بهره بگیریم و گوش به حرفهای منطقی و خرد داشته باشیم.