گنجور

شمارهٔ ۲۶ - هم در مدح او

ملک مسعود ابراهیم شاه است
که بر شاهیش هر شاهی گواه است
نه چون عدلش جهان را دستگیر است
نه چون قدرش فلک را پایگاه است
نبیند چون کلاه او جلالت
کلاه او چه فرخنده کلاه است
گهی از فرهی رخشنده مهرست
گهی از خرمی تابنده ماه است
گرفته ست و گشادست و شکسته
ز شمشیرت که دوران را پناه است
به هر جایی که اندر کل عالم
زمینی یا حصاری یا سپاه است
جهانگیرا ملوک این جهان را
به دولت خدمت تو پهن راه است
بر جود تو هر ابری چو گردیست
بر حلم تو هر کوهی چو کاه است
به هر لفظی که گوید در دهانش
ز سهم تیغ تو وای است و آه است
نه چون بنده به گیتی مادحی است
نه چون تو در زمانه پادشاه است
بدین بنده اگر خواهی ببخشای
که حال و کار و بارش بس تباه است
به اطلاقت گشاده چشم مانده
به گیتی هر که او را نیکخواه است
نسنجد نزد تو یک پر پشه
گرش هم سنگ این گیتی گناه است
همی تا خامه خاموش گوید
که زیر هر سپیدی یک سیاه است
تو را هر ساعتی از ملک عزی است
تو را هر لحظه ای از بخت جاه است

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ملک مسعود ابراهیم شاه است
که بر شاهیش هر شاهی گواه است
هوش مصنوعی: ابراهیم شاه که ملکت بر او نامیده می‌شود، شاهی است که همه شاهان دیگر به سلطنت او شاهد و گواه هستند.
نه چون عدلش جهان را دستگیر است
نه چون قدرش فلک را پایگاه است
هوش مصنوعی: جهان به خاطر عدالت او به سرپا نیست و آسمان به خاطر مقام او برپا نمانده است.
نبیند چون کلاه او جلالت
کلاه او چه فرخنده کلاه است
هوش مصنوعی: کسی به جلالت و مقام او توجه نمی‌کند و نمی‌داند که چه اندازه او با کلاهش شایسته و خوش‌یمن است.
گهی از فرهی رخشنده مهرست
گهی از خرمی تابنده ماه است
هوش مصنوعی: گاهی زیبایی و روشنی خورشید را می‌توان دید و گاهی نیز درخشش و شادابی ماه را.
گرفته ست و گشادست و شکسته
ز شمشیرت که دوران را پناه است
هوش مصنوعی: شما با شمشیرتان به دنیا تسلط و قدرت دارید، و این قدرت باعث شده است که می‌توانید بر سختی‌ها و چالش‌ها غلبه کنید.
به هر جایی که اندر کل عالم
زمینی یا حصاری یا سپاه است
هوش مصنوعی: در هر نقطه‌ای از دنیا که زمین، دژی یا نیرویی وجود دارد، آنجا قابل دسترسی است.
جهانگیرا ملوک این جهان را
به دولت خدمت تو پهن راه است
هوش مصنوعی: ملوک و پادشاهان این دنیا برای خوشبختی و رفاه خود، راه را به خاطر خدمت و ریاست تو باز کرده‌اند.
بر جود تو هر ابری چو گردیست
بر حلم تو هر کوهی چو کاه است
هوش مصنوعی: سخاوت تو به قدری زیاد است که هر بارانی از آسمان در برابر آن ناچیز می‌شود و صبر و بردباری‌ات به اندازه‌ای است که هر کوهی در مقایسه با آن مانند کاهی کوچک به نظر می‌آید.
به هر لفظی که گوید در دهانش
ز سهم تیغ تو وای است و آه است
هوش مصنوعی: هر چیزی که او بگوید، در واقع نشان‌دهنده درد و رنجی است که از نیروی تو به او رسیده؛ او تنها از سر ناچاری و آلامش به سخن می‌آید.
نه چون بنده به گیتی مادحی است
نه چون تو در زمانه پادشاه است
هوش مصنوعی: در دنیا نه کسی به اندازه تو ستایشگر است و نه مانند تو در زمانه‌ای که پادشاهی وجود دارد، کسی دیگر حاکم است.
بدین بنده اگر خواهی ببخشای
که حال و کار و بارش بس تباه است
هوش مصنوعی: اگر بخواهی، به این بنده ببخش؛ زیرا وضعیت و کارهای او بسیار خراب است.
به اطلاقت گشاده چشم مانده
به گیتی هر که او را نیکخواه است
هوش مصنوعی: هر کسی که به دنبال خیر و رفاه دیگران باشد، در دنیا به خوبی دیده و شناخته می‌شود.
نسنجد نزد تو یک پر پشه
گرش هم سنگ این گیتی گناه است
هوش مصنوعی: اگرچه پر یک پشه نزد تو ارزش ندارد، اما حتی اگر برابری کند با تمام این جهان، باز هم گناه است.
همی تا خامه خاموش گوید
که زیر هر سپیدی یک سیاه است
هوش مصنوعی: تا زمانی که قلم سکوت کند، باید بدانیم که زیر هر سفیدی یک سیاهی وجود دارد.
تو را هر ساعتی از ملک عزی است
تو را هر لحظه ای از بخت جاه است
هوش مصنوعی: هر لحظه از زندگی‌ات پر از نعمت و خوش‌بختی است و هر ساعت به تو مقام و عظمت می‌بخشد.