گنجور

شمارهٔ ۱۷۴ - ستایش شاهزاده خسرو ملک

سپهریست ایوان خسرو ملک
ز دیدار تابان خسرو ملک
ببالد کمال و بنازد شرف
ز دعوی و برهان خسرو ملک
نهاده جهان و فلک چشم و گوش
به ایما و فرمان خسرو ملک
گشاده زبانست و بسته میان
جلالت به پیمان خسرو ملک
نبشته ملک نام های شرف
برو کرده عنوان خسرو ملک
ز شاهان کدامست کامروز نیست
به فرمان و دربان خسرو ملک
بنازد همی تاج و تخت و نگین
ز تمکین و امکان خسرو ملک
سپهرست و ماهست و مهرست و شاه
به یکجا در ایوان خسرو ملک
جدایی نبینی چو به بنگری
میان شرف و آن خسرو ملک
نیاساید از وزن زر و درم
شب و روز وزان خسرو ملک
برفت از جهان تشنگی نیاز
به جود چو باران خسرو ملک
برانداخت آز و نیاز جهان
عطای فراوان خسرو ملک
به یکبار هستند چون بنگریم
همه خلق مهمان خسرو ملک
زمانه به رغبت ثناخوان شود
به پیش ثناخوان خسرو ملک
نکوشد که خلق جهان غرقه شد
در انعام و احسان خسرو ملک
سزا باشد ار وقت ناوردگاه
بود چرخ میدان خسرو ملک
نیارد فلک هیچ جولان نمود
همی پیش جولان خسرو ملک
نباشد اگر بنگری کوه تند
چو یک ران یکران خسرو ملک
بس آسان آسان گذاره شود
ز پولاد پیکان خسرو ملک
همی تا جهانست بر جای باد
جهانبان نگهبان خسرو ملک
هزار آفرین از جهان آفرین
شب و روز بر جان خسرو ملک

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

سپهریست ایوان خسرو ملک
ز دیدار تابان خسرو ملک
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف زیبایی و شکوه یک مکان می‌پردازد، که به نوعی نمایانگر عظمت و تابندگی شخصیت حکمرانی به نام خسرو است. در اینجا، ایوان به عنوان نمادی از فضایی باارزش و جلایی خاص معرفی می‌شود که به خاطر حضور خسرو در آن، درخشش و جلال خاصی پیدا کرده است.
ببالد کمال و بنازد شرف
ز دعوی و برهان خسرو ملک
هوش مصنوعی: بزرگی و سعادت او بر اساس دلایل مستحکم و شایستگی‌هایی که دارد، موجب افتخار و سربلندی‌اش می‌شود.
نهاده جهان و فلک چشم و گوش
به ایما و فرمان خسرو ملک
هوش مصنوعی: جهان و آسمان به نشانه‌ها و دستورات پادشاه توجه دارند و نظاره‌گر او هستند.
گشاده زبانست و بسته میان
جلالت به پیمان خسرو ملک
هوش مصنوعی: او زبانش باز است و دلش بسته، در حالی که به جلالت و بزرگی خسرو ملک وفادار است.
نبشته ملک نام های شرف
برو کرده عنوان خسرو ملک
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که نام‌های بزرگ و با ارزش بر روی این سرزمین نوشته شده است و این سرزمین به عنوان پادشاهی معتبر و با عظمت شناخته می‌شود.
ز شاهان کدامست کامروز نیست
به فرمان و دربان خسرو ملک
هوش مصنوعی: در میان شاهان امروز، کدام یک از آن‌ها مانند خسرو دارای قدرت و سلطنت واقعی نیستند و نمی‌تواند بر سرزمین خود فرمانروایی کند؟
بنازد همی تاج و تخت و نگین
ز تمکین و امکان خسرو ملک
هوش مصنوعی: خود را به شکوه و زیبایی سلطنت و جواهرات می‍نازم، به خاطر توانایی و قدرت فرمانروایی پادشاه.
سپهرست و ماهست و مهرست و شاه
به یکجا در ایوان خسرو ملک
هوش مصنوعی: در اینجا همه عناصر آسمانی و زمینی گرد هم آمده‌اند؛ آسمان، ماه و خورشید در کنار شاه، در فضایی زیبا و باشکوه قرار دارند.
جدایی نبینی چو به بنگری
میان شرف و آن خسرو ملک
هوش مصنوعی: اگر به دقت نگاه کنی، میان مقام و جایگاه والای خود و آن پادشاه بزرگ، هیچ جدایی و فاصله‌ای نخواهی دید.
نیاساید از وزن زر و درم
شب و روز وزان خسرو ملک
هوش مصنوعی: به راحتی از ارزش و ثروت در طول شب و روز نگذرید، همان‌طور که از مقام و سلطنت نیز غافل نمی‌شوید.
برفت از جهان تشنگی نیاز
به جود چو باران خسرو ملک
هوش مصنوعی: تشنگی و نیاز به بخشش از میان رفت، مانند بارانی که بر زمین می‌بارد و زندگی می‌بخشد.
برانداخت آز و نیاز جهان
عطای فراوان خسرو ملک
هوش مصنوعی: سرنوشت و خواسته‌ها در این دنیا، هدیه‌ای بسیار ارزشمند از پادشاه سرزمین است.
به یکبار هستند چون بنگریم
همه خلق مهمان خسرو ملک
هوش مصنوعی: اگر به دور و بر نگاه کنیم، می‌توانیم ببینیم که همه انسان‌ها مانند مهمانانی در کنار هم هستند و در واقع در این دنیای بزرگ، همه ما زیر سایه یک فرمانروای بزرگ زندگی می‌کنیم.
زمانه به رغبت ثناخوان شود
به پیش ثناخوان خسرو ملک
هوش مصنوعی: زمانه به میل خود، برای ستایش و تعریف از پادشاهی که بزرگ و محترم است، آماده می‌شود.
نکوشد که خلق جهان غرقه شد
در انعام و احسان خسرو ملک
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که نباید تلاش کند که مردم به خاطر لطف و بخشش‌های پادشاهی غرق در نعمت و خوشی شوند. به عبارت دیگر، اشاره دارد به این که نباید فقط به خوبی‌های ظاهری اکتفا کرد، بلکه باید به عمق مسائل و نیازهای واقعی مردم توجه کرد.
سزا باشد ار وقت ناوردگاه
بود چرخ میدان خسرو ملک
هوش مصنوعی: اگر زمانی که میدان جنگ آماده نبرد است، چرخ فلک بر سر خسرو، پادشاه، بچرخد، سزاوار است.
نیارد فلک هیچ جولان نمود
همی پیش جولان خسرو ملک
هوش مصنوعی: آسمان هیچ‌گاه نتوانسته است که مانند خسرو، پادشاه، درخشان و پرشکوه باشد.
نباشد اگر بنگری کوه تند
چو یک ران یکران خسرو ملک
هوش مصنوعی: اگر کوهی تند مانند یک ران را ببینی، نشان می‌دهد که یک تکه از این ملک در دست تو نیست.
بس آسان آسان گذاره شود
ز پولاد پیکان خسرو ملک
هوش مصنوعی: به راحتی می‌توان از دل سختی‌ها و مشکلات عبور کرد، مانند اینکه پیکان خسرو به سادگی از جنس پولاد رد شود.
همی تا جهانست بر جای باد
جهانبان نگهبان خسرو ملک
هوش مصنوعی: تا زمانی که دنیا برقرار است، نگهبان این پادشاه بزرگ و ملک، کسی است که بر جهان تسلط دارد و از آن پاسبانی می‌کند.
هزار آفرین از جهان آفرین
شب و روز بر جان خسرو ملک
هوش مصنوعی: هزاران تحسین بر جان خسرو پادشاه، از سوی خداوندی که جهان را خلق کرده، در شب و روز نثار می‌شود.