خواجوی کرمانیبخش ۱ - فردوسی فرماید
به نام خداوند جان و خرد
کزین برتر اندیشه بر نگذرد
خداوند نام و خداوند جای
خداوند روزی ده و رهنمای
خداوند گیهان و گردان سپهر
فروزنده ماه و ناهید و مهر
ز نام و نشان و گمان برتر است
نگارنده بر شده گوهر است
به بینندگان آفریننده را
نبینی مرنجان دو بیننده را
نه اندیشه یابد بدو نیز راه
که او برتر از نام و از جایگاه
چنان دان که هرگز نیاید پدید
توهم در آنکس که وهم آفرید
سخن هر چه از گوهران بگذرد
نیابد بدو راه جان و خرد
خرد گر سخن برگزیند همی
همان را ستاید که بیند همی
ستودن نداند کس او را چو هست
میان بندگی را ببایدت بست
خرد را و جانرا همی سنجد او
در اندیشه پخته کی گنجد او
که او قادر و حی و فرمان‌رواست
همه چیز برهستی او گواست
بدین آلت و رای و جان و زبان
ستود آفریننده را چون توان
به هستیش باید که خستو شوی
ز گفتار و پیکار یکسو شوی
پرستنده باشی و جوینده راه
به ژرفی فرمانش کردن نگاه
از این پرده برتر سخن‌گاه نیست
به هستیش اندیشه را راه نیست
توانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر برنا بود
کنون تا چه داری بیار از خرد
که گوش نیوشنده زو بر خورد
چه گفت آن سخن گوی مرد خرد
که دانا ز گفتار او بر خورد
اطلاعات
وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
به نام خداوند جان و خرد
کزین برتر اندیشه بر نگذرد
هوش مصنوعی: به نام خداوندی که جان و خرد را آفریده است، زیرا هیچ اندیشه‌ای بالاتر از این خالق نیست.
خداوند نام و خداوند جای
خداوند روزی ده و رهنمای
هوش مصنوعی: خداوندی که نامش را بر زبان‌ها می‌آوریم و دارای مقام والایی است، روزی ما را عطا کند و در مسیر زندگی‌یمان هدایت‌گر باشد.
خداوند گیهان و گردان سپهر
فروزنده ماه و ناهید و مهر
هوش مصنوعی: خداوندی که جهان و تمامی موجودات را خلق کرده، نوری را به وجود آورده که ماه، زهره و خورشید را روشن می‌کند.
ز نام و نشان و گمان برتر است
نگارنده بر شده گوهر است
هوش مصنوعی: احترام به نویسنده و آثار او از هرگونه شهرت، نام و تصورات در مورد او مهم‌تر است، چون ارزش واقعی او در خود آثارش نهفته است.
به بینندگان آفریننده را
نبینی مرنجان دو بیننده را
هوش مصنوعی: اگر نمی‌توانی آفریننده را ببینی، نگران نباش و خودت را آزرده نکن. دو بیننده از این دنیا وجود دارند که می‌توانند او را مشاهده کنند.
نه اندیشه یابد بدو نیز راه
که او برتر از نام و از جایگاه
هوش مصنوعی: نمی‌تواند اندیشه‌ای به او دسترسی پیدا کند، زیرا او بالاتر از نام و مقام است.
چنان دان که هرگز نیاید پدید
توهم در آنکس که وهم آفرید
هوش مصنوعی: بدان که هیچ‌گاه خیالات در کسی که تخیل را به وجود آورده است، پدید نمی‌آید.
سخن هر چه از گوهران بگذرد
نیابد بدو راه جان و خرد
هوش مصنوعی: هر چه از عمیق‌ترین و با ارزش‌ترین اندیشه‌ها بگذرد، دیگر نمی‌تواند به دل و عقل انسان راه پیدا کند.
خرد گر سخن برگزیند همی
همان را ستاید که بیند همی
هوش مصنوعی: اگر خرد سخنی برگزیده باشد، تنها همان را ستایش می‌کند که به آن نگریسته و مشاهده کرده است.
ستودن نداند کس او را چو هست
میان بندگی را ببایدت بست
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند او را ستایش کند، چون برای او باید در مقام بندگی قرار گرفت و این مقام را باید حفظ کرد.
خرد را و جانرا همی سنجد او
در اندیشه پخته کی گنجد او
هوش مصنوعی: او در اندیشه‌ای عمیق و سنجیده، هم عقل و هم جان را بررسی می‌کند و می‌سنجد که چگونه می‌تواند به بهترین حالت درآید.
که او قادر و حی و فرمان‌رواست
همه چیز برهستی او گواست
هوش مصنوعی: او توانمند، زنده و حاکم است و همه چیز در هستی گواهی بر وجود اوست.
بدین آلت و رای و جان و زبان
ستود آفریننده را چون توان
هوش مصنوعی: با این وجود، در اینجا باید به خدای خود با تمام وجود، اندیشه و زبان خود احترام بگذاریم و او را ستایش کنیم.
به هستیش باید که خستو شوی
ز گفتار و پیکار یکسو شوی
هوش مصنوعی: برای اینکه به حقیقت وجودی خود برسی، باید از صحبت و جنگیدن دست بکشی و آرامش و سکوت را پیشه کنی.
پرستنده باشی و جوینده راه
به ژرفی فرمانش کردن نگاه
هوش مصنوعی: اگر همواره در جستجوی حقیقت باشی و به عمق دستورات توجه کنی، به زودی می‌توانی درک عمیق‌تری از آنچه جستجو می‌کنی به دست بیاوری.
از این پرده برتر سخن‌گاه نیست
به هستیش اندیشه را راه نیست
هوش مصنوعی: هیچ جایی بالاتر از این پرده وجود ندارد که بتوان درباره آن صحبت کرد و اندیشه نمی‌تواند به حقیقت آن دست یابد.
توانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر برنا بود
هوش مصنوعی: هر کسی که دارای دانش و آگاهی باشد، قادر و تواناست. دانایی می‌تواند به روح و دل پیرمردی جوانی و شادابی ببخشد.
کنون تا چه داری بیار از خرد
که گوش نیوشنده زو بر خورد
هوش مصنوعی: حالا هر چه دانایی و خرد داری، بیاور، زیرا گوش شنوا به کلام خردمندانه تو توجه خواهد کرد.
چه گفت آن سخن گوی مرد خرد
که دانا ز گفتار او بر خورد
هوش مصنوعی: سخن‌گوی خردمند چه می‌گوید که دانشمند از کلام او بهره‌مند می‌شود.