گنجور

شمارهٔ ۱۷

خان فلک فر محمد آنکه ز رفعت
مهچه خرگاه او گذشته ز فرقد
ماه مبارک ز دخت دوستعلیخان
اختر فرخ رخیش گشت مولد
نور محمد نهاد نامش والحق
نیست جز از نور صرف و عقل مجرد
گرچه نخورده است شیر باش که یابی
شیر خورد بازبان تیغ مهند (؟)
گرچه نخوانده است درس باشد که بینی
خواند ازخامه اش عطارد ابجد
وقتی آید کز اژدهای تبر زین
زهر کند بر ملوک طعم طبر زد
وقتی آید که زاقتدار نماید
قصر جلالت به از بهشت مخلد
آخر این شبل آن هزیر که از او
پیل تنانراست روز عمر مشود
گفت بتاریخ او درایت جیحون
یافت جهان رونقی زنور محمد

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خان فلک فر محمد آنکه ز رفعت
مهچه خرگاه او گذشته ز فرقد
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف مقام و عظمت حضرت محمد (ص) می‌پردازد. شاعر به گونه‌ای اشاره می‌کند که مقام ایشان آن‌قدر بالا و شامخ است که حتی آسمان‌ها و ستاره‌ها نیز به او نزدیک نمی‌شوند و از مرتبه‌اش پایین‌ترند. در واقع، این سخن بیانگر ادعای فضیلت و والایی پیامبر اسلام است که هیچ موجودی نمی‌تواند به اندازه او در مرتبه‌ی بلند و رفیع قرار گیرد.
ماه مبارک ز دخت دوستعلیخان
اختر فرخ رخیش گشت مولد
هوش مصنوعی: ماه مبارک که به اسم دختر دوستعلیخان نامگذاری شده است، به دلیل چهره درخشان و مبارکش، به عنوان تولد شناخته می‌شود.
نور محمد نهاد نامش والحق
نیست جز از نور صرف و عقل مجرد
هوش مصنوعی: این جمله می‌گوید که نام محمد از نور الهی ناشی می‌شود و حقیقتاً او فراتر از یک وجود مادی و عقل انسانی است. به عبارتی دیگر، وجود او به صورت خالص و معنوی است و نمی‌توان او را تنها در قالب‌های مادی یا عقل متعارف قرار داد.
گرچه نخورده است شیر باش که یابی
شیر خورد بازبان تیغ مهند (؟)
هوش مصنوعی: اگرچه شیر را نچشیده‌ای، به مانند آن باش که می‌توانی شیر را از زبان شمشیر معمار، دوباره بیابی.
گرچه نخوانده است درس باشد که بینی
خواند ازخامه اش عطارد ابجد
هوش مصنوعی: اگرچه او درس نخوانده است، اما ممکن است از نوشتنش به وضوح فهمیده شود که مانند عطارد، درخشان و بی‌نظیر است.
وقتی آید کز اژدهای تبر زین
زهر کند بر ملوک طعم طبر زد
هوش مصنوعی: زمانی خواهد رسید که اژدهایی با تبر، زهر خود را بر ملوک بریزد و طعم تلخی را به آن‌ها بچشاند.
وقتی آید که زاقتدار نماید
قصر جلالت به از بهشت مخلد
هوش مصنوعی: زمانی خواهد رسید که کاخ عظمت تو از بهشت دائمی هم برتر خواهد شد.
آخر این شبل آن هزیر که از او
پیل تنانراست روز عمر مشود
هوش مصنوعی: در نهایت، این جوان، فرزند شیر، همان کسی است که قدرت و توانایی بزرگان را به ارث برده است و روزگار او می‌گذرد.
گفت بتاریخ او درایت جیحون
یافت جهان رونقی زنور محمد
هوش مصنوعی: در تاریخ او، به حکمت و آگاهی جیحون، جهان رونق و زندگی پیدا کرد به خاطر نور محمد.