قوله، تعالی: «و عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشُونَ عَلَی الأَرضِ هَوْناً وَ إذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلونَ قالُوا سَلاماً (۶۳/الفُرقان).»
باید که طالب حق پیوسته بر روش خود می‌رود و بداند که هر قدمی که می‌نهد بر چه می‌نهد آن بر وی است یا از آنِ وی است؟ اگر بر وی است، استغفار کند و اگر از آن وی است، در آن جد کند تا زیادت شود.
و از داود طائی رضی اللّه عنه می‌آید که: روزی دارو خورده بود وی را گفتند: «زمانی بدین صحن سرای اندر شو تا فایدهٔ دارو ظاهر شود.» گفت: «من شرم دارم که به قیامت خدای عزّ و جلّ مرا سؤال کند: چرا قدمی چند بر نصیب هوای خود نهادی؟ لقوله، تعالی: وتَشهدُ أرجُلُهم بما کانوا یکسِبُون (۶۵/یس).»
پس درویش باید که به مراقبت و بیداری رود سرافکنده، و به هیچ سو ننگرد جز اندر برابر روی خود و راه و اگر کسی وی را پیش آید خود رادرنکشد مر نگاهداشت جامهٔ خود را که تا بدو باز نیاید؛ که مؤمنان و جامه‌های ایشان پاک باشند و این خصله جز رعونت و خویشتن پیدا کردنی نباشد؛ و باز اگر آن کس کافر باید یا پلیدی بر وی ظاهر بود، روا بود که خود را از وی نگاه دارد و چون با جماعتی می‌رود قصد پیش رفتن نکند و زیادت جستن به تکبر و نیز قصد بازپس رفتن نکند و زیادت جستن به تواضع و ازنمودن تواضع به مردمان به معاملتی پرهیز کند؛ که تواضع را چون بدید، عین تکبر شود و نعل کفش را تا بتواند از پلیدها نگاه دارد به روز؛ تا خداوند تعالی به برکات آن، جامهٔ وی را به شب نگاه دارد و باید که چون جماعتی، و یا یک درویش، با کسی باشند اندر راه با کسی نایستند به سخن و ورا انتظار خود نفرمایند و آهسته رود و شتاب نکند؛ که به حریصان ماند و نرم نرم نرود؛ که متکبران ماند و گام تمام نهد.
و در جمله باید که روش طالب پیوسته بدان صفت بود که اگر کسی گوید: «کجا می‌روی؟» بقطع بتواند گفت: «إنّی ذاهِبٌ إلی ربّی (۹۹/الصّافّات).» و اگر جز چنین باشد رفتن وی بر وی وبال باشد؛ از آنچه صحت خُطُوات از صحت خطرات باشد پس هر که اندیشهٔ وی مجتمع باشد مر حق را، اَقدام وی متابع اندیشهٔ وی باشد.
و از بویزید رضی اللّه عنه روایت آرند که گفت: روش بر درویش نشان غفلت بود؛ که هرچه هست خود اندر دو قدم حاصل آید که یکی بر نصیب‌های خود نهد و یکی بر فرمان‌های حق این یک قدم را بردارد و آن دیگر بر جای بدارد و روش طالب علامت قطع مسافت بود و قرب حق به مسافت نیست و چون قرب وی مسافتی نباشد طالب را جز قطع پای‌ها اندر محل سکون چه وجه باشد؟ و اللّه اعلم بالصواب.
اطلاعات
منبع اولیه: محمودرضا رجایی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
قوله، تعالی: «و عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشُونَ عَلَی الأَرضِ هَوْناً وَ إذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلونَ قالُوا سَلاماً (۶۳/الفُرقان).»
هوش مصنوعی: آیه اشاره به بندگان خاص خداوند دارد که با تواضع و آرامش بر زمین راه می‌روند و زمانی که جاهلان با آن‌ها سخن می‌گویند، با احترام و آرامش پاسخ می‌دهند.
باید که طالب حق پیوسته بر روش خود می‌رود و بداند که هر قدمی که می‌نهد بر چه می‌نهد آن بر وی است یا از آنِ وی است؟ اگر بر وی است، استغفار کند و اگر از آن وی است، در آن جد کند تا زیادت شود.
هوش مصنوعی: شخصی که به دنبال حقیقت است باید همواره در مسیر خود پیش برود و بداند که هر قدمی که برمی‌دارد، آیا به نفع خودش است یا متعلق به اوست؟ اگر چیزی که به آن می‌پردازد به او تعلق ندارد، باید از آن طلب بخشش کند و اگر متعلق به اوست، باید در آن تلاش کند تا بر میزان آن افزوده شود.
و از داود طائی رضی اللّه عنه می‌آید که: روزی دارو خورده بود وی را گفتند: «زمانی بدین صحن سرای اندر شو تا فایدهٔ دارو ظاهر شود.» گفت: «من شرم دارم که به قیامت خدای عزّ و جلّ مرا سؤال کند: چرا قدمی چند بر نصیب هوای خود نهادی؟ لقوله، تعالی: وتَشهدُ أرجُلُهم بما کانوا یکسِبُون (۶۵/یس).»
هوش مصنوعی: داود طائی رضی الله عنه نقل می‌کند که روزی دارو مصرف کرده بود و به او گفتند: «دقایقی به این مکان برو تا اثر دارو را ببینی.» او پاسخ داد: «از این کار شرم دارم، زیرا در روز قیامت خداوند از من خواهد پرسید: چرا چند قدم برای رفع هوای نفسانی خود برداشتی؟» و به آیه‌ای اشاره کرد که می‌گوید، «پاهایشان بر آنچه انجام داده‌اند گواهی می‌دهند.»
پس درویش باید که به مراقبت و بیداری رود سرافکنده، و به هیچ سو ننگرد جز اندر برابر روی خود و راه و اگر کسی وی را پیش آید خود رادرنکشد مر نگاهداشت جامهٔ خود را که تا بدو باز نیاید؛ که مؤمنان و جامه‌های ایشان پاک باشند و این خصله جز رعونت و خویشتن پیدا کردنی نباشد؛ و باز اگر آن کس کافر باید یا پلیدی بر وی ظاهر بود، روا بود که خود را از وی نگاه دارد و چون با جماعتی می‌رود قصد پیش رفتن نکند و زیادت جستن به تکبر و نیز قصد بازپس رفتن نکند و زیادت جستن به تواضع و ازنمودن تواضع به مردمان به معاملتی پرهیز کند؛ که تواضع را چون بدید، عین تکبر شود و نعل کفش را تا بتواند از پلیدها نگاه دارد به روز؛ تا خداوند تعالی به برکات آن، جامهٔ وی را به شب نگاه دارد و باید که چون جماعتی، و یا یک درویش، با کسی باشند اندر راه با کسی نایستند به سخن و ورا انتظار خود نفرمایند و آهسته رود و شتاب نکند؛ که به حریصان ماند و نرم نرم نرود؛ که متکبران ماند و گام تمام نهد.
هوش مصنوعی: در اینجا به درویش توصیه می‌شود که با مراقبت و هوشیاری رفتار کند و تنها به سوی خود نگاه کند، بدون اینکه به اطرافش توجهی داشته باشد. اگر کسی به او نزدیک شود، باید سعی کند از محبوبیت خود چشم‌پوشی کند و لباسش را به درستی نگه دارد، زیرا مؤمنان باید پاک و تمیز باشند. اگر فردی کافر یا ناپاک به نظر برسد، درویش مجاز است که از او فاصله بگیرد؛ اما زمانی که در جمعی قرار دارد، نباید به دنبال برتری جستن باشد و نه باید بیش از حد تواضع کند، چون این تواضع می‌تواند به شکل تکبر درآید. او باید سعی کند از پلیدی‌ها دوری کند و در طول روز لباسش را حفظ کند تا خداوند شب‌ها او را حفظ کند. همچنین، هنگامی که در جمعی یا در حال عبور از راهی هستند، نباید با کسی مکث کرده و به صحبت بپردازند و باید آرام و بدون شتاب حرکت کنند.
و در جمله باید که روش طالب پیوسته بدان صفت بود که اگر کسی گوید: «کجا می‌روی؟» بقطع بتواند گفت: «إنّی ذاهِبٌ إلی ربّی (۹۹/الصّافّات).» و اگر جز چنین باشد رفتن وی بر وی وبال باشد؛ از آنچه صحت خُطُوات از صحت خطرات باشد پس هر که اندیشهٔ وی مجتمع باشد مر حق را، اَقدام وی متابع اندیشهٔ وی باشد.
هوش مصنوعی: در این جمله بیان شده که باید همیشه به حالتی بود که اگر کسی از ما بپرسد: «کجا می‌روی؟» به وضوح بتوانیم بگوییم: «من به سوی پروردگارم می‌روم.» و اگر جز این باشد، رفتن ما برای خودمان مشکل‌زا خواهد بود. به همین دلیل، صحت و درستی گام‌ها بستگی به درستی نیّات و افکار دارد. پس هر کسی که افکارش به درستی بر حق متمرکز باشد، اقدام‌هایش نیز هم‌راستا با آن افکار خواهد بود.
و از بویزید رضی اللّه عنه روایت آرند که گفت: روش بر درویش نشان غفلت بود؛ که هرچه هست خود اندر دو قدم حاصل آید که یکی بر نصیب‌های خود نهد و یکی بر فرمان‌های حق این یک قدم را بردارد و آن دیگر بر جای بدارد و روش طالب علامت قطع مسافت بود و قرب حق به مسافت نیست و چون قرب وی مسافتی نباشد طالب را جز قطع پای‌ها اندر محل سکون چه وجه باشد؟ و اللّه اعلم بالصواب.
هوش مصنوعی: بر اساس گفته‌های بویزید رضی اللّه عنه، رفتار درویش نشان‌دهنده غفلت است. او می‌گوید هر چیزی که هست، در دو قدم نزدیک است: یک قدم برای گذاشتن بر نصیب‌های خود و یک قدم برای برداشتن بر اساس فرمان‌های الهی. این نشان می‌دهد که هدف طالب علم، کاهش مسافت به سوی حق است و چون نزدیکی به خدا به مسافت وابسته نیست، پس طالب علم باید در مکان سکون با تلاش خود، این مسیر را بپیماید. در نهایت، خداوند بهترین راه را می‌داند.
هجویری