گنجور

بخش ۵۸ - پیدا کردن مذمت بخل

حق تعالی می گوید، «و من یوق شح نفسه فاولئک هم المفلحون آن را که از شحّ نفس نگاه داشتند به فلاح رسید.» و گفت سبحانه و تقدّس و تعالی، «و لا یحسبن الذین یبخلون بما آتیهم الله من فضله خیر بل هو شر لهم سیطوقون ما بخلوا به یوم القیامه» گفت، «مپندار آن کسان که بخیلی همی کنند باز آن که خدای ایشان را داده است که آن خبر ایشان است، بلکه شر ایشان است و زود باشد که هرچه بدان بخیلی همی کنند طوقی کنند و در گردن ایشان افکنند اندر قیامت».

و رسول (ص) گفت، «دور باشید از بخل که آن که قوم که پیش از شما بوده اند به بخل هلاک شدند و بخل ایشان را بر آن داشت تا خونها بریختند و حرام را حلال داشتند». و گفت، «سه چیز مهلک است بخل چون مطاع بود یعنی تو به فرمان وی کار کنی و با وی خلاف نکنی و هوای باطل که از پی آن فرا شوی و عُجب مرد به خویشتن».

و بوسعید خدری رحمهم الله همی گوید که دو مرد اندر نزدیک رسول (ص) شدند و بهای شتری بخواستند، بداد. چون بیرون شدند، پیش عمر شکر کردند. عمر حکایت کرد با رسول (ص) پس رسول (ص) گفت، «فلان بیش از این بستد و شکر نکرد». پس گفت، «هرکه از شما بیاید و به الحاح از من فرا ستاند و ببرد آن آتش است». عمر گفت، «و چون آتش است چرا می دهی؟» گفت، «زیرا که الحاح کند و حق تعالی نپسندد که بخیل باشم و ندهم». و گفت، «شما همی گویید که بخیل معذورتر از ظالم بود. چه ظلم است نزدیک حق تعالی عظیمتر از بخل. سوگند یاد کرده است حق تعالی به عزت و عظمت خویش که هیچ بخیل را اندر بهشت نگذارد».

یک روز رسول (ص) طواف همی کرد. یکی دست اندر حلقه کعبه زده بود و همی گفت، «به حرمت این خانه که گناه مرا بیامرز». گفت، «گناه تو چیست؟ بگو». گفت، «گناه من عظیمتر از آن است که صفت توان کرد». گفت، «گناه تو عظیمتر است یا زمین؟» گفت، «گناه من». گفت، «گناه تو عظیمتر است یا آسمان؟» گفت، «گناه من». گفت، «گناه تو عظیمتر است یا عرش؟» گفت، «گناه من». گفت، «گناه تو عظیمتر است یا حق تعالی؟» گفت، «حق تعالی». گفت، «چیست که چنین نومید شده ای از رحمت حق تعالی؟» گفت، «بسیار دارم و اگر سایلی پدیدار آید پندارم که آتشی آمد که اندر من افتد». رسول (ص) گفت، «دور باش از من تا مرا به آتش خویش نسوزی. بدان خدای که مرا به راه راست فرستاد که اگر میان رکن و مقام هزار سال نماز کنی و چندان بگریی که از آب چشم تو جویها روان شود و درختها بروید و آنگاه اندر بخیلی بمیری، جای تو جز دوزخ نبود. ویحک بخل از کفر است و کافر اندر آتش است. ویحک نشنیده ای که حق تعالی همی گوید، «و من یبخل فانما یبخل عن نفسه و من شح نفسه فاولئک هم المفلحون».

و کعب همی گوید که هر روز بر هر کسی دو فرشته موکل است و منادی همی کند و می گوید، «یارب اگر مال نگاه دارد بر وی تلف کن و اگر نفقه کند خلف ده». بوخلیفه رضی الله عنه همی گوید که بخیل را تعدیل نکنم و گواهی نشنوم که بخل وی را بر آن دارد که استقصا کند و زیادت حق خود ستاند. و یحیی بن زکریا (ع) ابلیس را دید. گفت، « کیست که وی را دشمن تر داری و کیست که وی را دوست تر داری؟» گفت، «پارسای بخیل را دوست تر دارم که جان همی کند و بخل آن را حبطه همی کند و فاسق سخی را دشمن تر دارم که خوش همی خورد و همی رود و همی ترسم که حق تعالی به سبب سخاوت وی بر وی رحمت کند یا وی را توبه دهد».

اطلاعات

منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

حق تعالی می گوید، «و من یوق شح نفسه فاولئک هم المفلحون آن را که از شحّ نفس نگاه داشتند به فلاح رسید.» و گفت سبحانه و تقدّس و تعالی، «و لا یحسبن الذین یبخلون بما آتیهم الله من فضله خیر بل هو شر لهم سیطوقون ما بخلوا به یوم القیامه» گفت، «مپندار آن کسان که بخیلی همی کنند باز آن که خدای ایشان را داده است که آن خبر ایشان است، بلکه شر ایشان است و زود باشد که هرچه بدان بخیلی همی کنند طوقی کنند و در گردن ایشان افکنند اندر قیامت».
هوش مصنوعی: خداوند می‌فرماید که کسانی که از طمع نفس خود پرهیز کنند، به موفقیت و رستگاری دست خواهند یافت. همچنین می‌فرماید که نباید تصور کرد افرادی که از نعمت‌های الهی به خود بخل می‌ورزند، در وضعیت خوبی هستند؛ بلکه این کار برای آنها مضر و بد خواهد بود. در روز قیامت، آنچه را که در این دنیا بخل ورزیده‌اند، به عنوان آثار منفی و عذاب بر گردن آنها خواهد افتاد.
و رسول (ص) گفت، «دور باشید از بخل که آن که قوم که پیش از شما بوده اند به بخل هلاک شدند و بخل ایشان را بر آن داشت تا خونها بریختند و حرام را حلال داشتند». و گفت، «سه چیز مهلک است بخل چون مطاع بود یعنی تو به فرمان وی کار کنی و با وی خلاف نکنی و هوای باطل که از پی آن فرا شوی و عُجب مرد به خویشتن».
هوش مصنوعی: پیامبر (ص) فرمودند که از بخل دوری کنید، زیرا قوم‌هایی که قبل از شما بودند به خاطر بخل خود destroyed شدند؛ بخل آن‌ها را وادار کرد تا خون‌ها را بریزند و چیزهای حرام را حلال بپندارند. ایشان همچنین فرمودند که سه چیز کشنده وجود دارد: بخل زمانی که بر شما حاکم شود و شما به آن گوش دهید و با آن مخالف نباشید؛ دنبال کردن هوای نفس باطل؛ و خودپسندی فرد نسبت به خود.
و بوسعید خدری رحمهم الله همی گوید که دو مرد اندر نزدیک رسول (ص) شدند و بهای شتری بخواستند، بداد. چون بیرون شدند، پیش عمر شکر کردند. عمر حکایت کرد با رسول (ص) پس رسول (ص) گفت، «فلان بیش از این بستد و شکر نکرد». پس گفت، «هرکه از شما بیاید و به الحاح از من فرا ستاند و ببرد آن آتش است». عمر گفت، «و چون آتش است چرا می دهی؟» گفت، «زیرا که الحاح کند و حق تعالی نپسندد که بخیل باشم و ندهم». و گفت، «شما همی گویید که بخیل معذورتر از ظالم بود. چه ظلم است نزدیک حق تعالی عظیمتر از بخل. سوگند یاد کرده است حق تعالی به عزت و عظمت خویش که هیچ بخیل را اندر بهشت نگذارد».
هوش مصنوعی: بوسعید خدری نقل می‌کند که دو مرد نزد پیامبر (ص) آمدند و از او خواستند تا بهای شتری را بدهد و او نیز این کار را انجام داد. وقتی آنها خارج شدند، نزد عمر رفتند و از او تشکر کردند. عمر این موضوع را به پیامبر (ص) گزارش داد و پیامبر (ص) فرمود: «فلانی بیش از این درخواست کرده و شکر نکرده است». سپس افزود، «هرکس از شما بیاید و با تملق و التماس از من چیزی درخواست کند، در واقع آتش را می‌برد». عمر پرسید: «چرا اگر اینگونه است، باز می‌دهی؟» پیامبر (ص) پاسخ داد: «به این دلیل که از من می‌خواهد و خداوند نمی‌خواهد که من بخیل باشم و چیزی ندهم». همچنین اشاره کرد: «شما می‌گویید که بخیل از ظالم معذورتر است، اما ظلم نزد خداوند بزرگتر از بخل است. خداوند به عزت و عظمت خود سوگند یاد کرده است که هیچ بخیلی را به بهشت وارد نخواهد کرد».
یک روز رسول (ص) طواف همی کرد. یکی دست اندر حلقه کعبه زده بود و همی گفت، «به حرمت این خانه که گناه مرا بیامرز». گفت، «گناه تو چیست؟ بگو». گفت، «گناه من عظیمتر از آن است که صفت توان کرد». گفت، «گناه تو عظیمتر است یا زمین؟» گفت، «گناه من». گفت، «گناه تو عظیمتر است یا آسمان؟» گفت، «گناه من». گفت، «گناه تو عظیمتر است یا عرش؟» گفت، «گناه من». گفت، «گناه تو عظیمتر است یا حق تعالی؟» گفت، «حق تعالی». گفت، «چیست که چنین نومید شده ای از رحمت حق تعالی؟» گفت، «بسیار دارم و اگر سایلی پدیدار آید پندارم که آتشی آمد که اندر من افتد». رسول (ص) گفت، «دور باش از من تا مرا به آتش خویش نسوزی. بدان خدای که مرا به راه راست فرستاد که اگر میان رکن و مقام هزار سال نماز کنی و چندان بگریی که از آب چشم تو جویها روان شود و درختها بروید و آنگاه اندر بخیلی بمیری، جای تو جز دوزخ نبود. ویحک بخل از کفر است و کافر اندر آتش است. ویحک نشنیده ای که حق تعالی همی گوید، «و من یبخل فانما یبخل عن نفسه و من شح نفسه فاولئک هم المفلحون».
هوش مصنوعی: روزی پیامبر (ص) در حال طواف کعبه بود. فردی به کعبه چنگ زده و می‌گفت: «به حرمت این خانه، گناهانم را ببخش». پیامبر از او پرسید: «گناهت چیست؟» او پاسخ داد: «گناه من بزرگتر از آن است که توصیف کنم». پیامبر ادامه داد: «گناه تو بزرگتر است یا زمین؟» او گفت: «گناه من». پیامبر پرسید: «گناه تو بزرگتر است یا آسمان؟» و او دوباره پاسخ داد: «گناه من». این پرسش ادامه پیدا کرد تا اینکه پیامبر پرسید: «گناه تو بزرگتر است یا عرش؟» و همچنان او پاسخ می‌داد: «گناه من». در نهایت پیامبر پرسید: «گناه تو بزرگتر است یا حق تعالی؟» و او به همان ترتیب گفت: «حق تعالی». پیامبر از او خواست تا بگوید چرا این‌قدر ناامید از رحمت خداوند است. او پاسخ داد: «بسیاری از گناهان دارم و اگر مشکلی پیش بیاید، فکر می‌کنم آتشی در من شعله‌ور می‌شود». پیامبر به او گفت: «از من دور شو تا آتش خودت مرا نسوزاند. به خدایی که مرا به راه راست هدایت کرد سوگند که اگر هزار سال در میان رکن و مقام نماز بخوانی و آن‌قدر بگریی که اشک‌هایت را مانند جوی ببینی و در حال بخیلانه بمیر، جای تو جز جهنم نخواهد بود. وا حرمت، بخیل بودن از کفر است و کافر در آتش خواهد بود. آیا نمی‌دانی که خداوند می‌فرماید: «و هر که بخیل باشد، در حقیقت بر خود بخل می‌ورزد و هر که نفسش بخیل باشد، آنها همان رستگاران هستند»؟
و کعب همی گوید که هر روز بر هر کسی دو فرشته موکل است و منادی همی کند و می گوید، «یارب اگر مال نگاه دارد بر وی تلف کن و اگر نفقه کند خلف ده». بوخلیفه رضی الله عنه همی گوید که بخیل را تعدیل نکنم و گواهی نشنوم که بخل وی را بر آن دارد که استقصا کند و زیادت حق خود ستاند. و یحیی بن زکریا (ع) ابلیس را دید. گفت، « کیست که وی را دشمن تر داری و کیست که وی را دوست تر داری؟» گفت، «پارسای بخیل را دوست تر دارم که جان همی کند و بخل آن را حبطه همی کند و فاسق سخی را دشمن تر دارم که خوش همی خورد و همی رود و همی ترسم که حق تعالی به سبب سخاوت وی بر وی رحمت کند یا وی را توبه دهد».
هوش مصنوعی: کعب می‌گوید که هر روز برای هر فردی دو فرشته مشخص می‌شود که یکی از آن‌ها با ندا اعلام می‌کند: «ای پروردگار، اگر این فرد دارای مال است، آن را نابود کن و اگر خرج کند، به او پاداش بده». بوخلیفه می‌گوید که بخیل را نمی‌توان اصلاح کرد و نمی‌توان به او گواهی داد که این بخل ناشی از تلاش برای جمع‌آوری بیشتر حق خود است. یحیی بن زکریا (ع) ابلیس را دید و از او پرسید که چه کسی را بیشتر دشمن دارد و چه کسی را بیشتر دوست. ابلیس پاسخ داد: «من پارسای بخیلی را بیشتر دوست دارم که جانش را حفظ می‌کند، در حالی که بخلش او را نابود می‌کند و فاسق سخی را بیشتر دشمن می‌دارم که زندگیش را خوش می‌گذراند و نگرانم که خدا به خاطر سخاوتش به او رحم کند یا او را به توبه وادار سازد».