غزالی » کیمیای سعادت » ارکان معاملت مسلمانی

<div class="part-title-block"  data-value="رکن اول - در عبادات" id="cat-2858">
<a href="/ghazzali/kimia/arkan/a1">رکن اول - در عبادات</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="رکن دوم - رکن معاملات" id="cat-2859">
<a href="/ghazzali/kimia/arkan/a2">رکن دوم - رکن معاملات</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="رکن سوم - رکن مهلکات" id="cat-2860">
<a href="/ghazzali/kimia/arkan/a3">رکن سوم - رکن مهلکات</a>
</div>
<div class="part-title-block"  data-value="رکن چهارم - رکن منجیات" id="cat-2861">
<a href="/ghazzali/kimia/arkan/a4">رکن چهارم - رکن منجیات</a>
</div>
<div class="related-images-frame" id="cat-stats"><div class="century">
 آمار <a role="button" title="جمع شود / باز شود" class="cursor-pointer" onclick="switch_section('stats-section', 'stats-collapse-button')"><i class="notranslate info-buttons expand_circle_down" id="stats-collapse-button"></i></a>
</div>
<div id="stats-section">
<p>این آمار از میان ۶ بیت شعر فارسی از کل ۷ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.</p>
<div class="notice">
<p>توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرع‌های بند قالبهای ترکیبی مثل مخمس‌ها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.</p>
<p>آمار همهٔ شعرهای گنجور را <a href="/vazn">اینجا</a> ببینید.</p>
<p>وزن‌یابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزن‌یابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات <a href="http://www.sorud.info/">تارنمای سرود</a> اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومه‌ها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.</p>
</div>
<table>
<tr class="h">
<td class="c1">ردیف</td>
<td class="c2">وزن</td>
<td class="c3">تعداد ابیات</td>
<td class="c4">درصد از کل</td>
</tr>
<tr class="e">
<td class="c1">۱</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?v=%D9%85%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84%20%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84%20%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84%20%D9%81%D8%B9%D9%84%20%28%D9%88%D8%B2%D9%86%20%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B9%DB%8C%29&amp;a=160&amp;c=2857">مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی)</a></td>
<td class="c3">۴</td>
<td class="c4">۶۶٫۶۷</td>
</tr>
<tr>
<td class="c1">۲</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?v=%D9%85%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84%20%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84%20%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84%20%D9%81%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%86%20%28%D9%87%D8%B2%D8%AC%20%D9%85%D8%AB%D9%85%D9%86%20%D8%A7%D8%AE%D8%B1%D8%A8%20%D9%85%DA%A9%D9%81%D9%88%D9%81%20%D9%85%D8%AD%D8%B0%D9%88%D9%81%29&amp;a=160&amp;c=2857">مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)</a></td>
<td class="c3">۲</td>
<td class="c4">۳۳٫۳۳</td>
</tr>
</table>
<p>آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با زبان غالب شعر در گنجور به شرح زیر است:</p>
<table>
<tr class="h">
<td class="c1">ردیف</td>
<td class="c2">زبان</td>
<td class="c3">تعداد ابیات</td>
<td class="c4">درصد از کل</td>
</tr>
<tr class="e">
<td class="c1">۱</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?l=fa-IR&amp;a=160&amp;c=2857">فارسی</a></td>
<td class="c3">۶</td>
<td class="c4">۸۵٫۷۱</td>
</tr>
<tr>
<td class="c1">۲</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?l=ar&amp;a=160&amp;c=2857">عربی</a></td>
<td class="c3">۱</td>
<td class="c4">۱۴٫۲۹</td>
</tr>
</table>
<p>آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:</p>
<table>
<tr class="h">
<td class="c1">ردیف</td>
<td class="c2">قالب شعری</td>
<td class="c3">تعداد ابیات</td>
<td class="c4">درصد از کل</td>
</tr>
<tr class="e">
<td class="c1">۱</td>
<td class="c2"><a href="/simi/?f=7&amp;a=160&amp;c=2857">غزل/قصیده/قطعه</a></td>
<td class="c3">۷</td>
<td class="c4">۱۰۰٫۰۰</td>
</tr>
</table>
</div>
</div>


ابوحامد محمد بن محمد الغزالی الشافعی ملقب به حجت‌الاسلام زین الدین الطوسی و امام محمد غزالی (زادهٔ ۴۵۰ هجری قمری در توس، درگذشتهٔ ۵۰۵ هجری قمری ) متکلم و فقیه ایرانی و یکی از بزرگترین مردان تصوف سدهٔ پنجم هجری است.
وی پس از کسب مراتب تحصیلی در سال ۴۸۴ هجری قمری از سوی خواجه نظام‌الملک به مدت چهار سال به سمت استادی در نظامیهٔ بغداد منصوب شد. مدتی بعد، غزالی به دلیل بیماری جسمی و تردیدهای عمیقی که ناشی از مطالعات شخصی او در فلسفهٔ اسلامی بود، تصمیم گرفت تدریس را رها کرده و منصب خود را به برادرش احمد بسپارد. وی پس از قتل خواجه نظام‌الملک بغداد را ترک کرد، به حج رفت، مدتی پس از آن در دمشق به تدریس پرداخت. سپس از سوریه به اورشلیم رفت و در سال ۴۸۹ هجری قمری مقبرهٔ ابراهیم را در الخلیل زیارت کرد و چنان‌که در زندگی‌نامهٔ خودنوشتش «المنقذ من الضلال» آورده‌، آنجا عهد کرد که دیگر هرگز از حکومت صله نگیرد، به خدمت حاکمی درنیاید و با دیگر متکلمان وارد مجادله نشود. نهایتاً پس از سفرهایی به اسکندریه، سوریه و بغداد به زادگاهش توس بازگشت. غزالی در این دوران تبعید فکری از تدریس، در عزلت و فقر می‌زیست و مشغول ریاضت و تصوف بود و اغلب آثار مشهور خود از جمله احیاء علوم‌الدین را در این دوره نوشت. غزالی در این کتاب معنویت صوفیانه را نقطهٔ اتکای مذاهب اسلامی می‌داند. در سال ۴۹۹ هجری قمری فخرالملک پسر خواجه نظام‌الملک که به وزارت سلطان سنجر در خراسان رسیده بود، از غزالی دعوت کرد که برای تدریس به نظامیه نیشابور بازگردد. غزالی عهدی را که بر سر مقبرهٔ ابراهیم بسته بود شکست و دعوت را قبول کرد و تا مدت کوتاهی پیش از مرگش به تدریس در نیشابور مشغول شد.
غزالی ماه‌های آخر زندگانی خود را در خانقاهی که در توس برای مریدانش برپا کرده بود گذراند و در جمادی‌الثانی سال ۵۰۵ قمری، در ۵۵ سالگی، در همین خانقاه درگذشت. مدفن او در سال ۱۳۷۴ شمسی در پی کاوش باستان‌شناسی در حدود ۸۰۰ متری مدفن فردوسی در بیرون حصار قدیمی پیدا شد.
بر اساس مقالهٔ دکتر محمد افشین وفایی در مجلۀ پژوهش‌های ایران‌شناسی و به نقل از دستنویس فضائل الانام خیام دو رباعی در مرثیهٔ غزالی سروده است. متن این دستنویس در این مورد به این شرح است:
«وفات حجة الاسلام، قدّس الله روحه، روز دوشنبه چهاردهم جمادی الآخر سنۀ خمس و خمسمائه (۵۰۵ ق) به شهر طوس بود. و عمر خیّام در مرثیت وی گفته است:
از گردش تو، ای فلکِ گردا گرد
آن‌ کیست‌ که‌ نیست‌ در جهان بی‌غم‌ و درد
از شخصِ یکی مرد بر آوردی گرد
که‌ش مثل به روزگار نتوانی کرد
هم او راست:
یک تن خبرِ مرگِ تو ننیوشیده‌ است
کو را نه ز دیده ‌خون ‌برونْ ‌جوشیده ‌است
تاری ‌است به‌ چشم‌ِ خلق، گیتی ز غمت
گویی‌که‌ به‌سوگِ‌ تو سیَه پوشیده‌ است.»

<p>ابوحامد محمد بن محمد الغزالی الشافعی ملقب به حجت&zwnj;الاسلام زین الدین الطوسی و امام محمد غزالی (زادهٔ ۴۵۰ هجری قمری در توس، درگذشتهٔ ۵۰۵ هجری قمری ) متکلم و فقیه ایرانی و یکی از بزرگترین مردان تصوف سدهٔ پنجم هجری است.</p>
<p>وی پس از کسب مراتب تحصیلی در سال ۴۸۴ هجری قمری از سوی خواجه نظام&zwnj;الملک به مدت چهار سال به سمت استادی در نظامیهٔ بغداد منصوب شد. مدتی بعد، غزالی به دلیل بیماری جسمی و تردیدهای عمیقی که ناشی از مطالعات شخصی او در فلسفهٔ اسلامی بود، تصمیم گرفت تدریس را رها کرده و منصب خود را به برادرش احمد بسپارد. وی پس از قتل خواجه نظام&zwnj;الملک بغداد را ترک کرد، به حج رفت، مدتی پس از آن در دمشق به تدریس پرداخت. سپس از سوریه به اورشلیم رفت و در سال ۴۸۹ هجری قمری مقبرهٔ ابراهیم را در الخلیل زیارت کرد و چنان&zwnj;که در زندگی&zwnj;نامهٔ خودنوشتش &laquo;المنقذ من الضلال&raquo; آورده&zwnj;، آنجا عهد کرد که دیگر هرگز از حکومت صله نگیرد، به خدمت حاکمی درنیاید و با دیگر متکلمان وارد مجادله نشود. نهایتاً پس از سفرهایی به اسکندریه، سوریه و بغداد به زادگاهش توس بازگشت. غزالی در این دوران تبعید فکری از تدریس، در عزلت و فقر می&zwnj;زیست و مشغول ریاضت و تصوف بود و اغلب آثار مشهور خود از جمله احیاء علوم&zwnj;الدین را در این دوره نوشت. غزالی در این کتاب معنویت صوفیانه را نقطهٔ اتکای مذاهب اسلامی می&zwnj;داند. در سال ۴۹۹ هجری قمری فخرالملک پسر خواجه نظام&zwnj;الملک که به وزارت سلطان سنجر در خراسان رسیده بود، از غزالی دعوت کرد که برای تدریس به نظامیه نیشابور بازگردد. غزالی عهدی را که بر سر مقبرهٔ ابراهیم بسته بود شکست و دعوت را قبول کرد و تا مدت کوتاهی پیش از مرگش به تدریس در نیشابور مشغول شد.</p>
<p>غزالی ماه&zwnj;های آخر زندگانی خود را در خانقاهی که در توس برای مریدانش برپا کرده بود گذراند و در جمادی&zwnj;الثانی سال ۵۰۵ قمری، در ۵۵ سالگی، در همین خانقاه درگذشت. مدفن او در سال ۱۳۷۴ شمسی در پی کاوش باستان&zwnj;شناسی در حدود ۸۰۰ متری مدفن فردوسی در بیرون حصار قدیمی پیدا شد.</p>
<p>بر اساس مقالهٔ دکتر محمد افشین وفایی در مجلۀ پژوهش&zwnj;های ایران&zwnj;شناسی و به نقل از دستنویس فضائل الانام خیام دو رباعی در مرثیهٔ غزالی سروده است. متن این دستنویس در این مورد به این شرح است:</p>
<p>&laquo;وفات حجة الاسلام، قدّس الله روحه، روز دوشنبه چهاردهم جمادی الآخر سنۀ خمس و خمسمائه (۵۰۵ ق) به شهر طوس بود. و عمر خیّام در مرثیت وی گفته است:</p>
<div class="b">
<div class="m1">
<p>از گردش تو، ای فلکِ گردا گرد</p>
</div>
<div class="m2">
<p>آن&zwnj; کیست&zwnj; که&zwnj; نیست&zwnj; در جهان بی&zwnj;غم&zwnj; و درد</p>
</div>
</div>
<div class="b">
<div class="m1">
<p>از شخصِ یکی مرد بر آوردی گرد</p>
</div>
<div class="m2">
<p>که&zwnj;ش مثل به روزگار نتوانی کرد</p>
</div>
</div>
<div class="spacer">&nbsp;</div>
<p>هم او راست:</p>
<div class="spacer">&nbsp;</div>
<div class="b">
<div class="m1">
<p>یک تن خبرِ مرگِ تو ننیوشیده&zwnj; است</p>
</div>
<div class="m2">
<p>کو را نه ز دیده &zwnj;خون &zwnj;برونْ &zwnj;جوشیده &zwnj;است</p>
</div>
</div>
<div class="b">
<div class="m1">
<p>تاری &zwnj;است به&zwnj; چشم&zwnj;ِ خلق، گیتی ز غمت</p>
</div>
<div class="m2">
<p>گویی&zwnj;که&zwnj; به&zwnj;سوگِ&zwnj; تو سیَه پوشیده&zwnj; است.&raquo;</p>
</div>
</div>