گنجور

بخش ۱۶

چو آن نامه برخواند فور سترگ
برآشفت زان نامدار بزرگ
هم‌آنگه یکی تند پاسخ نوشت
به پالیز کینه درختی بکشت
سر نامه گفت از خداوند پاک
بباید که باشیم با ترس و باک
نگوییم چندین سخن بر گزاف
که بیچاره باشد خداوند لاف
مرا پیش خوانی ترا شرم نیست
خرد را بر مغزت آزرم نیست
اگر فیلقوس این نوشتی به فور
تو نیز آن هم آغاز و بردار شور
ز دارا بدین سان شده‌ستی دلیر
کزو گشته بُد چرخ گردنده سیر
چو بر تخمه‌ای بگذرد روزگار
نسازند با پند آموزگار
همان نیز بزم آمدت رزم کید
بر آنی که شاهانت گشتند صید
برین‌گونه عنوان برین سان سخن
نیامد به‌ما زان کیان کهن
منم فور وز فور دارم نژاد
که از قیصران کس نکردیم یاد
بدانگه که دار مرا یار خواست
دل و بخت با او ندیدیم راست
همی ژنده‌پیلان فرستادمش
همیدون به بازی زمان دادمش
که بر دست آن بنده‌بر کشته شد
سر بخت ایرانیان گشته شد
گر او را ز دستور بد بد رسید
چرا شد خرد در سرت ناپدید
تو در جنگ چندین دلیری مکن
که با مات کوتاه باشد سخن
ببینی کنون ژنده پیل و سپاه
که پیشت ببندند بر باد راه
همی رای تو برترین گشتن است
نهان تو چون رنگ آهرمن است
به گیتی همه تخم زفتی مکار
بترس از گزند و بد روزگار
بدین نامه ما نیکویی خواستیم
منقش دلت را بیاراستیم

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چو آن نامه برخواند فور سترگ
برآشفت زان نامدار بزرگ
فور نام عام پادشاهان هند است.
هم‌آنگه یکی تند پاسخ نوشت
به پالیز کینه درختی بکشت
هوش مصنوعی: در آن لحظه، کسی با سرعت پاسخی نوشت و به گلزار کینه، درختی را از ریشه کند.
سر نامه گفت از خداوند پاک
بباید که باشیم با ترس و باک
هوش مصنوعی: در مقدمه نامه به بیان این نکته پرداخته شده که از خداوند پاک باید بیاموزیم که با ترس و نگرانی زندگی کنیم.
نگوییم چندین سخن بر گزاف
که بیچاره باشد خداوند لاف
هوش مصنوعی: نمی‌گوییم که سخنان بیهوده و بی‌محتوا بگوییم، زیرا در این صورت، خداوند به حقارت می‌افتد.
مرا پیش خوانی ترا شرم نیست
خرد را بر مغزت آزرم نیست
هوش مصنوعی: من را به جلو می‌خوانی و از تو شرمنده نمی‌شوم، برایت جایز نیست که در برابر عقل و درک خود خجالت نکشی.
اگر فیلقوس این نوشتی به فور
تو نیز آن هم آغاز و بردار شور
هوش مصنوعی: اگر فیلقوس این را نوشت، تو هم همین الان شروع کن و شور و شوق آن را بپذیر.
ز دارا بدین سان شده‌ستی دلیر
کزو گشته بُد چرخ گردنده سیر
هوش مصنوعی: از فردی توانمند و ثروتمند به این مرحله رسیده‌ای که زندگی‌ات را به شجاعت و قدرت تبدیل کرده است، و به همین دلیل، سرنوشت و روزگار مانند چرخ گردان، به دور تو می‌چرخد.
چو بر تخمه‌ای بگذرد روزگار
نسازند با پند آموزگار
هوش مصنوعی: زمانی که سرنوشت و تقدیر به خوبی پیش برود، دیگر نیازی به نصیحت و آموزش از سوی مربی نیست.
همان نیز بزم آمدت رزم کید
بر آنی که شاهانت گشتند صید
هوش مصنوعی: نیز همان بزمِ عیش و شادی، به میدان جنگ تبدیل شد، بر آن کسی که شاه‌ها به دام او افتاده‌اند.
برین‌گونه عنوان برین سان سخن
نیامد به‌ما زان کیان کهن
هوش مصنوعی: سخنانی از نوع بالا به ما نرسیده است، زیرا از آن دوران گذشته صحبت می‌شود.
منم فور وز فور دارم نژاد
که از قیصران کس نکردیم یاد
هوش مصنوعی: من از نسل کسانی هستم که در برابر قیصران هیچ یاد و نامی نکرده‌ایم و همیشه به سرافرازی و بزرگی خود ادامه داده‌ایم.
بدانگه که دار مرا یار خواست
دل و بخت با او ندیدیم راست
هوش مصنوعی: زمانی که محبوب من مرا خواست، نه دل من با او بود و نه بخت من.
همی ژنده‌پیلان فرستادمش
همیدون به بازی زمان دادمش
هوش مصنوعی: من افرادی بی‌خبر و نادان را به او فرستادم و در زمان خودم فرصتی برای بازی به او دادم.
که بر دست آن بنده‌بر کشته شد
سر بخت ایرانیان گشته شد
هوش مصنوعی: به دست آن بنده، سرنوشت ایرانیان به پایان رسید.
گر او را ز دستور بد بد رسید
چرا شد خرد در سرت ناپدید
هوش مصنوعی: اگر از او دستوری بد به تو برسد، پس چرا خرد و اندیشه‌ات ناپدید شده است؟
تو در جنگ چندین دلیری مکن
که با مات کوتاه باشد سخن
هوش مصنوعی: در نبرد نباید بیش از حد شجاعت به خرج دهی، زیرا ممکن است نتایج آن به سرعت به پایان برسد.
ببینی کنون ژنده پیل و سپاه
که پیشت ببندند بر باد راه
هوش مصنوعی: متن اشاره دارد به اینکه اکنون از قدرت و عظمت سپاه و میدان جنگ کاسته شده و آنچه که در گذشته به نظر می‌رسید، دیگر وجود ندارد. به این معنا که افرادی که در گذشته برتری و قوت داشتند، حالا در موقعیتی ضعیف و بی‌دفاع قرار دارند و ممکن است به سادگی تسلیم شوند.
همی رای تو برترین گشتن است
نهان تو چون رنگ آهرمن است
هوش مصنوعی: فکر و نظر تو در بالاترین جایگاه قرار دارد، اما روح درون تو مانند رنگ شیطان است.
به گیتی همه تخم زفتی مکار
بترس از گزند و بد روزگار
هوش مصنوعی: در جهان، همه چیز در حال چرخش و تغییر است و باید از آسیب‌ها و روزهای دشوار بترسی.
بدین نامه ما نیکویی خواستیم
منقش دلت را بیاراستیم
هوش مصنوعی: در این نوشته، ما خواستیم زیبایی را به تصویر بکشیم و دل شما را به زیباترین شکل آرایش کنیم.

حاشیه ها

1396/03/16 10:06
دکتر امین لو

بدانگه که دار مرا یار خواست دل و بخت با او ندیدیم راست
در بیت فوق کلمه "دار" صحیح نیست و "دارا" صحیح است.