گنجور

شمارهٔ ۱

آسمان داد فخرالملک خورشید زمین
ای جهان را عهد انصاف تو ایام شباب
ای خداوندی که نوک کلک ملک آرای تو
هادی تیغ ممالک پرور مالک رقاب
قهر و لفظش دستگیر آتش و آبند از آن
کاندرین نار و نعیمست، اندر آن رنج و عذاب
گر ز آب لطف و تاب قهر تو یاد آورد
آب داند دهشت لطف تو از درّ خوشاب
لفظ عذب تست در عرض جهان نظم و نثر
نوک کلک تست بر اوج هوای جاه و آب
گاه معنی بحر اگر گوهر شود موج بحار
روز احسان ابر اگر اختر بود فیض سحاب
آسمان ملک و ملت را کند، پروین فروغ
آفتاب دین و دولترا کند، مشکین نقاب
گرد خاک پای قدر و عکس نور رأی تست
در جهان افتخار و بر سپهر فتح باب
آسمانی آسمان، در دور او تا مستقیم
آفتابی، آفتاب از تاب او در اضطراب
دین پناها مر «امامی» را بهنگام سخن
گرچه طبعی همچو آتش بود و نظمی همچو آب
شعله ی مدح تو تا در دامن طبعش گرفت
سر بر آورد از گریبان ضمیرش، آفتاب
با چنین شعری روا باشد که روز خاطرش
افتد از پیش شب ادبار هر دم در شتاب
مطلع خورشید، حربا خسته ی منقار بوم
حضرت جمشید و طوطی بسته ی بند غراب
تا طبیعت را قوامست و کواکب را مسیر
تا جهان را اعتدالست و فلک را انقلاب
طبع را حکم تو گردون باد گردون را مدار
چرخ ملک تو کواکب باد و کوکب را مئاب
دور آن پیوسته ملک دین و دنیا را قوام
سیر این همواره آب و ملک و ملت را ذهاب

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آسمان داد فخرالملک خورشید زمین
ای جهان را عهد انصاف تو ایام شباب
هوش مصنوعی: آسمان به شادمانی، فخرالملک را به عنوان خورشید زمین معرفی کرده و از جهان می‌خواهد که دقت کند عهد جوانی و انصاف او چه روزهایی را به ارمغان می‌آورد.
ای خداوندی که نوک کلک ملک آرای تو
هادی تیغ ممالک پرور مالک رقاب
هوش مصنوعی: ای خدای بزرگ که نوک دستگاه حکومتی‌ات رهبری‌کننده شمشیرهایی است که کشورها را پرورش می‌دهد و به صاحب‌اختیاری در زمینه‌های مختلف کمک می‌کند.
قهر و لفظش دستگیر آتش و آبند از آن
کاندرین نار و نعیمست، اندر آن رنج و عذاب
هوش مصنوعی: دعوا و گفتارش مانند آتش و آب است؛ زیرا در این دنیای پر از درد و عذاب، همواره برزخی را می‌سازد که در آن لذت و رنج در هم آمیخته‌اند.
گر ز آب لطف و تاب قهر تو یاد آورد
آب داند دهشت لطف تو از درّ خوشاب
هوش مصنوعی: اگر آب به خاطر زیبایی و جذابیت قهر تو به خاطر بیاورد، آب هم می‌داند که محبت تو چقدر دل‌فریب و شگفت‌انگیز است.
لفظ عذب تست در عرض جهان نظم و نثر
نوک کلک تست بر اوج هوای جاه و آب
هوش مصنوعی: کلام شیرین تو در دنیای شعر و نثر، همچون برتری و بلندی در اوج آرزوها و روشنی‌ها است.
گاه معنی بحر اگر گوهر شود موج بحار
روز احسان ابر اگر اختر بود فیض سحاب
هوش مصنوعی: گاهی اگر دریا به جواهر تبدیل شود، امواج دریا روزی خیر و نیکی را به ارمغان می‌آورند. اگر ابرها ستاره باشند، آنگاه برکت باران به آن‌ها خواهد رسید.
آسمان ملک و ملت را کند، پروین فروغ
آفتاب دین و دولترا کند، مشکین نقاب
هوش مصنوعی: آسمان، سرپرست و نگهدار ملت و کشور است و پروین، که نماد روشنی و درخشش است، نور دین و حکومت را نمایان می‌سازد، در حالی که چهره‌اش را با نازکی و زیبایی پوشانده است.
گرد خاک پای قدر و عکس نور رأی تست
در جهان افتخار و بر سپهر فتح باب
هوش مصنوعی: غبار پای عظمت و تصویر نور نظر تو در سراسر جهان نشانه‌ی افتخار و در آسمان، آغاز پیروزی است.
آسمانی آسمان، در دور او تا مستقیم
آفتابی، آفتاب از تاب او در اضطراب
هوش مصنوعی: آسمان دور او را احاطه کرده و در این فضا، آفتاب به صورت مستقیم وجود دارد. تابش آفتاب تحت تأثیر نور او در حال نوسان و تغییر است.
دین پناها مر «امامی» را بهنگام سخن
گرچه طبعی همچو آتش بود و نظمی همچو آب
هوش مصنوعی: در زمان سخن گفتن، حتی اگر طبیعت فردی میانه‌رو و منطقی باشد، عقاید دینی او به عنوان پناهگاهی برای او عمل می‌کند. این موضوع نشان‌دهنده قدرت و تاثیر دین بر انسان‌هاست، حتی زمانی که احساسات و تفکرش در تضاد با هم هستند.
شعله ی مدح تو تا در دامن طبعش گرفت
سر بر آورد از گریبان ضمیرش، آفتاب
هوش مصنوعی: شعله‌ی ستایش تو آن‌قدر بلند شد که از دل وجودش بیرون آمد و مثل خورشید درخشید.
با چنین شعری روا باشد که روز خاطرش
افتد از پیش شب ادبار هر دم در شتاب
هوش مصنوعی: با چنین شعر زیبایی جایز است که روزی به یادش بیفتد و هر لحظه در شتاب از شب سیاه و ناامیدی عبور کند.
مطلع خورشید، حربا خسته ی منقار بوم
حضرت جمشید و طوطی بسته ی بند غراب
هوش مصنوعی: آغاز طلوع خورشید، باعث خستگی منقار جغد و نزدیکی طوطی به دشواری‌های زندگی می‌شود.
تا طبیعت را قوامست و کواکب را مسیر
تا جهان را اعتدالست و فلک را انقلاب
هوش مصنوعی: تا زمانی که طبیعت پابرجاست و ستاره‌ها مسیر خود را دارند، جهان در حالت تعادل خواهد بود و گردش آسمان ادامه خواهد یافت.
طبع را حکم تو گردون باد گردون را مدار
چرخ ملک تو کواکب باد و کوکب را مئاب
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که در اینجا به تصویرسازی زیبایی از ارتباط میان انسان و آسمان اشاره شده است. در این توصیف، طبیعت تحت تأثیر اراده و خواست انسان قرار دارد و چرخش آسمان تبدیل به نمایشی از قدرت و سلطنت او می‌شود. ستاره‌ها نیز به عنوان نمادهایی از تأثیر و وجود در این تصویر عمل می‌کنند. به نوعی این بیت بیانگر تسلط و نعمت‌های الهی است که در زندگی انسان نمايان می‌شود.
دور آن پیوسته ملک دین و دنیا را قوام
سیر این همواره آب و ملک و ملت را ذهاب
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که قدرت و ثبات دین و دنیای انسان‌ها به هم وابسته است و هر دو مانند آب و خاک که برای رشد و زندگی ضروری هستند، به یکدیگر نیاز دارند. اگر یکی از این دو دچار مشکل شود، دیگری نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و از بین می‌رود.