گنجور

بخش ۱ - بسم اللّٰه الرّحمن الرّحیم

الحَمدُ لِخالِقَ البَرایا
والشُکرُ لِواهِبَ العَطایا
ای نام تو صدر هر کتابی
و آرایش فصل هر خطابی
مفتاح خزینۀ معانی
عنوان صحیفۀ امانی
منشور کمال لایزالی
طغرای مثال بی‌مثالی
مفتوحۀ درس هر سخن‌سنج
بر دل ز یقین گشاده صد گنج
ذات تو منزه از تغیر
عقل از تو فتاده در تحیر
هم اول بی‌بدایتی تو
هم آخر بی‌نهایتی تو
هم نامه نام‌هاست نامت
قانون نجات شد کلامت
بر هرچه رقم زدی ز هستی
بی‌منت خامه نقش بستی
از علم تو نقطه‌ای ست عالم
زان دایره نقطه‌ای ست آدم
در راه تو عقل حکمت‌اندیش
عاجز شده از حقیقت خویش
از عجز مقدسان افلاک
بگشاده زبان ما عرفناک
در مجلس خاص نحن اقرب
شد پیر خرد چو طفل مکتب
صنع تو ورای فرش غبرا
افراشته نه سپهر خضرا
سبحان اللّٰه زهی خداوند
بی شبه و شریک و مثل و مانند
اوراست کمال پادشاهی
کس عارف او نشد کماهی
گه مشعل روز بر فروزد
تا بال غراب شب بسوزد
گه حجلۀ شب کند مطرا
تا جلوه دهد عروس مه را
از زلف شب است و عارض روز
کاین شاهد دهر شد دل افروز
اینت به معاش رهبری کرد
وانت به لباس رهبری کرد
صنعش که همه جهان بیاراست
از عشق درون جان بیاراست
بر صفحۀ دل علم روان کرد
آثار کمال خود عیان کرد
هردل که ز مهر او صفا یافت
از پرتو نور مصطفی یافت

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: سید محمدرضا شهیم

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

الحَمدُ لِخالِقَ البَرایا
والشُکرُ لِواهِبَ العَطایا
هوش مصنوعی: سپاس خداوندی را که مخلوقات را آفریده و شکر برای او که بخشنده نعمت‌هاست.
ای نام تو صدر هر کتابی
و آرایش فصل هر خطابی
هوش مصنوعی: نام تو در آغاز هر کتاب و زیور بخش هر سخنرانی است.
مفتاح خزینۀ معانی
عنوان صحیفۀ امانی
هوش مصنوعی: کلید گنجینهٔ معانی، عنوانی برای نوشته‌ای است که امیدها را در خود دارد.
منشور کمال لایزالی
طغرای مثال بی‌مثالی
هوش مصنوعی: ایnde مطلب فراموش‌نشدنی از کمال و زیبایی ازلی است که همانند یک نشانه بی‌نظیر می‌درخشد و مفهوم خاصی را به نمایش می‌گذارد.
مفتوحۀ درس هر سخن‌سنج
بر دل ز یقین گشاده صد گنج
هوش مصنوعی: هر سخن‌سنج و شاعر دانا که در درس و گفتگوهایش مضمون‌های عمیق را بیان می‌کند، می‌تواند به دل‌های مردم آگاهی و یقین ببخشد و در آن‌ها گنجینه‌های ارزشمندی از دانش و حکمت را باز کند.
ذات تو منزه از تغیر
عقل از تو فتاده در تحیر
هوش مصنوعی: ذات تو از هرگونه تغییر و دگرگونی پاک و دور است، و عقل من به خاطر درک این حقیقت دچار سردرگمی و حیرت شده است.
هم اول بی‌بدایتی تو
هم آخر بی‌نهایتی تو
هوش مصنوعی: تو هم در آغاز هیچ نقص و عیب و کمبودی نداری و هم در انتها، بی‌انتها و نامحدودی.
هم نامه نام‌هاست نامت
قانون نجات شد کلامت
هوش مصنوعی: این جمله می‌گوید که نام‌ها و نامه‌هایی که نوشته می‌شوند، نشان‌دهنده هویت و جایگاه فرد هستند. وقتی صحبت از نام تو به میان می‌آید، به یک حقیقت قانونی و نجاتبخش اشاره می‌کند که در کلام تو نهفته است. در واقع، کلام تو قدرتی دارد که می‌تواند به رهایی و نجات بیانجامد.
بر هرچه رقم زدی ز هستی
بی‌منت خامه نقش بستی
هوش مصنوعی: هر چیزی که به زندگی و وجود بخشیدی، بدون هیچ درخواست یا چشمداشتی، همانند قلمی که بر کاغذ نقشی می‌زند، تأثیری ماندگار را بر جا گذاشته است.
از علم تو نقطه‌ای ست عالم
زان دایره نقطه‌ای ست آدم
هوش مصنوعی: علم تو مانند نقطه‌ای است در دریای وسیع عالم، و انسان نیز تنها یک نقطه در آن دایره بزرگ است.
در راه تو عقل حکمت‌اندیش
عاجز شده از حقیقت خویش
هوش مصنوعی: در مسیر تو، حتی عقل و دانش با اندیشۀ عمیق، از درک حقیقی خود ناتوان شده‌اند.
از عجز مقدسان افلاک
بگشاده زبان ما عرفناک
هوش مصنوعی: در اثر ناتوانی و ضعف مقدسین، ما نیز بخشی از شناخت و آگاهی خود را به زبان آورده‌ایم.
در مجلس خاص نحن اقرب
شد پیر خرد چو طفل مکتب
هوش مصنوعی: در مجلس خاص، ما به هم نزدیک‌تر شدیم، مانند اینکه یک پیر خردمند در کنار یک کودک مدرسه‌ای نشسته باشد.
صنع تو ورای فرش غبرا
افراشته نه سپهر خضرا
هوش مصنوعی: کار تو فراتر از فرش سبز زمین است و در آسمان آبی بالا رفته است.
سبحان اللّٰه زهی خداوند
بی شبه و شریک و مثل و مانند
هوش مصنوعی: خداوندی را سپاس می‌گوییم که هیچ شبیه و نظیری ندارد و بی‌نهایت پاک و منزه است.
اوراست کمال پادشاهی
کس عارف او نشد کماهی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که کمال و ویژگی‌های یک پادشاه واقعی، به شناخت و درک عمیق نیاز دارد و هر کس که به این مرتبه عارفانه نرسیده باشد، نمی‌تواند پادشاه حقیقی باشد. به عبارتی دیگر، برای درک کامل از مقام رهبری و پادشاهی، باید به معرفت و آگاهی عمیق دست یافت.
گه مشعل روز بر فروزد
تا بال غراب شب بسوزد
هوش مصنوعی: گاه روز مثل مشعل روشن می‌شود تا شب که به شکل یک غراب است، از بین برود.
گه حجلۀ شب کند مطرا
تا جلوه دهد عروس مه را
هوش مصنوعی: هر از گاهی، شب با پرده‌ای از تاریکی خود، آرامش ایجاد می‌کند تا زیبایی ماه را نمایان کند و مانند عروسی درخشنده جلوه‌گری کند.
از زلف شب است و عارض روز
کاین شاهد دهر شد دل افروز
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و تضاد بین شب و روز اشاره دارد. شب به زلف سیاه و معکوس و روز به چهره نورانی و روشنی تعبیر شده است. این ترکیب باعث می‌شود که این دلبر به ویرانی و شگفتی‌های زمانه افزوده شود و دل‌ها را شاد کند.
اینت به معاش رهبری کرد
وانت به لباس رهبری کرد
هوش مصنوعی: تو را در پیوند با زندگی رهبری کردند و مرا در پوشش رهبری آموزش دادند.
صنعش که همه جهان بیاراست
از عشق درون جان بیاراست
هوش مصنوعی: آفرینش او به قدری زیباست که کل جهان را زینت می‌بخشد و عشق درون وجود انسان را حیات می‌بخشد.
بر صفحۀ دل علم روان کرد
آثار کمال خود عیان کرد
هوش مصنوعی: بر روی دل نشانه‌های کامل بودن خود را به وضوح آشکار کرد.
هردل که ز مهر او صفا یافت
از پرتو نور مصطفی یافت
هوش مصنوعی: هر دلی که از محبت او پاک و روشن شود، از نور و روشنایی پیامبر مصطفی (ص) بهره‌مند خواهد شد.