گنجور

بخش ۱۳ - فی فضیلة امیرالمؤمنین علی رضی الله عنه

رونقی کان دین پیغامبر گرفت
از امیرمؤمنان حیدر گرفت
چون امیر نحل شیر فحل شد
ز‌آهن او سنگ موم نحل شد
میر نحل از دست و جان خویش بود
زانکه علمش نوش وتیغش نیش بود
گفت اگر در رویم آید صد سپاه
کس نبیند پشت من در حرب گاه
روستم گر اهل و گر نااهل بود
چون ز زالی یافت مردی سهل بود
مردی او از خدای لایزال
وان رستم یا ز دستان یا ز زال
شیر حق با تیغ حق دین پروری
همچو زال و رستم دستان گری
او دو مغز است از حسین و از حسن
بل دو مغز است او ازین هر دو سخن
لافتی الا علیش از مصطفاست
وز خداوند جهانش هل اتی است
ازدو دستش لافتی آمد پدید
وز سه قرصش هل اتی آمد پدید
آن سه قرص او چون بیرون شد براه
سرنگون آمد دو قرص مهر و ماه
چون نبی موسی علی هارون بود
گر برادرشان نگوئی چون بود
هر دو هم تخماند و هم دم آمده
موسی و هارون همدم آمده
او چو قلب آل یاسین آمدست
قلب قران یا و سین زین آمدست
قلب قرآن قلب پر قرآن اوست
وال من والاه اندر شأن اوست
ناقة اللّه بود در سنگ ای عجب
سنگ شق شد ناقه آمد در طلب
چون علی فزت و رب الکعبه گفت
ناقة اللّه شیر حق را بر گرفت
گر بحق میگوئی الحق بود خوش
اشتر حق شیر حق را بارکش
گر شتر شد ریسمانی در دهن
با حسین طفل از خلق حسن
آنکه اشتر گشت از بهر پسر
او فرستاد اشتر از بهر پدر
اشتر حق کشته اشقی الاولین
شیر حق را کشته اشقی الاخرین

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

رونقی کان دین پیغامبر گرفت
از امیرمؤمنان حیدر گرفت
هوش مصنوعی: رونق و شکوفایی این دین از پیامبر خدا به امیر مؤمنان حیدر منتقل شد.
چون امیر نحل شیر فحل شد
ز‌آهن او سنگ موم نحل شد
هوش مصنوعی: وقتی که امیر نحل مانند شیری قوی و رُحال شد، آهن او به گونه‌ای نرم و قابل شکل‌پذیری تبدیل گردید.
میر نحل از دست و جان خویش بود
زانکه علمش نوش وتیغش نیش بود
هوش مصنوعی: میر نحل، تمام وجودش را وقف علم و دانش کرده است، چرا که دانش او شیرین و جان‌نواز است و کلامش مانند تیغی تند و عمیق تاثیرگذار است.
گفت اگر در رویم آید صد سپاه
کس نبیند پشت من در حرب گاه
هوش مصنوعی: اگر دشمنان به من حمله کنند، کسی نخواهد توانست پشت من را در میادین جنگ ببیند، زیرا من با قدرت و شجاعت خود مقابل آنها قرار می‌گیرم.
روستم گر اهل و گر نااهل بود
چون ز زالی یافت مردی سهل بود
هوش مصنوعی: اگرچه من از خانواده خوب یا بدی باشم، اما وقتی از آبی که زلال است بهره ببرم، به آسانی به مردی نیکو تبدیل می‌شوم.
مردی او از خدای لایزال
وان رستم یا ز دستان یا ز زال
هوش مصنوعی: این مرد نه تنها از خدای نامحدود است، بلکه هم‌چون رستم، یا از دستان اوست یا از زال.
شیر حق با تیغ حق دین پروری
همچو زال و رستم دستان گری
هوش مصنوعی: شیر حق با شمشیر حقیقت، مانند زال و رستم، در راه پرورش دین می‌جنگد و تلاش می‌کند.
او دو مغز است از حسین و از حسن
بل دو مغز است او ازین هر دو سخن
هوش مصنوعی: او به نوعی هم از شخصیت حسین و هم از شخصیت حسن تأثیر گرفته است و در واقع، از هر دو سخن می‌گوید.
لافتی الا علیش از مصطفاست
وز خداوند جهانش هل اتی است
هوش مصنوعی: هیچ شمشیری جز شمشیر علی نیست و از خداوند جهان نیز خبر لقای او آمده است.
ازدو دستش لافتی آمد پدید
وز سه قرصش هل اتی آمد پدید
هوش مصنوعی: از دستان او انسانی با قدرت و توانایی ظاهر شد و از سه لقمه‌ای که داشت، نشانه‌ای مهم و شگفت انگیز پیدا شد.
آن سه قرص او چون بیرون شد براه
سرنگون آمد دو قرص مهر و ماه
هوش مصنوعی: سه قرص که از آسمان پایین آمدند، مانند خورشید و ماه به سمت زمین افتادند.
چون نبی موسی علی هارون بود
گر برادرشان نگوئی چون بود
هوش مصنوعی: چون پیامبر موسی، برادر هارون بود، اگر برادرشان ندانید، چگونه می‌توانید تشخیص دهید که رابطه‌شان چگونه است؟
هر دو هم تخماند و هم دم آمده
موسی و هارون همدم آمده
هوش مصنوعی: موسی و هارون، هر دو خواهر و برادر و همچنین همراه و هم‌دم یکدیگر هستند.
او چو قلب آل یاسین آمدست
قلب قران یا و سین زین آمدست
هوش مصنوعی: او همچون قلب آل یاسین است که به نوعی نمایانگر دل قرآن نیز می‌باشد.
قلب قرآن قلب پر قرآن اوست
وال من والاه اندر شأن اوست
هوش مصنوعی: قلب قرآن، قلبی است که سرشار از معارف و حکمت‌های قرآن است و هر کسی که به او نزدیک شود و با او ارتباط داشته باشد، در شأن و مقام او قرار می‌گیرد.
ناقة اللّه بود در سنگ ای عجب
سنگ شق شد ناقه آمد در طلب
هوش مصنوعی: در اینجا به یک شگفتی اشاره شده که چگونه یک شتر خاص از جانب خداوند به سوی سنگی آمد و آن سنگ شکاف خورد تا شتر بتواند به آن دسترسی پیدا کند.
چون علی فزت و رب الکعبه گفت
ناقة اللّه شیر حق را بر گرفت
هوش مصنوعی: به محض اینکه علی (علیه‌السلام) فریاد ز victory و پروردگار کعبه را سر داد، شتر خداوند (ناقه‌الله) را به دامن شیر حق (علی) سپرد و این نشان از پیروزی و تأیید الهی او بود.
گر بحق میگوئی الحق بود خوش
اشتر حق شیر حق را بارکش
هوش مصنوعی: اگر حقیقت را می‌گویی، راست گفته‌ای؛ خوش به حال کسی که حق را می‌داند و عمیقاً آن را درک کرده است و سنگینی بار حقیقت را به دوش می‌کشد.
گر شتر شد ریسمانی در دهن
با حسین طفل از خلق حسن
هوش مصنوعی: اگر در دهن شتری ریسمانی باشد، حسین فرزند زیبا و نیکوکار به‌سان آن می‌باشد.
آنکه اشتر گشت از بهر پسر
او فرستاد اشتر از بهر پدر
هوش مصنوعی: کسی که به خاطر فرزندش شتری فرستاد، شتر را برای پدرش فرستاده است.
اشتر حق کشته اشقی الاولین
شیر حق را کشته اشقی الاخرین
هوش مصنوعی: شتر حق، که نماد ظلم و خیانت است، در زمان‌های نخستین شیر حق، یعنی نماد حقیقت و عدالت را به قتل رساند. همچنین، در زمان‌های بعدی نیز بدترین انسان‌ها به حق و حقیقت آسیب رسانده و ستم کردند.

حاشیه ها

1396/03/15 20:06
م. م.ب

مصرع اول به نظر پیغامبر نادرست است و باید پیغمبر باشد، از لحاظ عروض