گنجور

دیباچه

پوشیده نماند بر ارباب صورت و معنی که این بنده کم بضاعت اهلی شیرازی روزی برسم خدمت در صحبت صاحبدلان بود یکی از جمله آن قوم گنجفه یی در کمال تکلف ترتیب داده بود همانا میخواست که تحفه مجلس یکی از پادشاه زادگان عصر نماید گفت این گنجفه محض صورتیست کاش با او چیزی ضم شدی تا بکمال صورت و معنی آراسته گشتی حضار مجلس گفتند که این چون تواند بود؟ گفت اشعار مناسب پیدا باید کرد که بحواشی این گنجفه ها بنویسند تا صورت و معنی آراسته گردد عزیزان گفتند این مقدار اشعار مناسب این حال مشکل که پیدا شود مگر کسی عمدا بیتی چند مناسب بگوید، همگی روی باینجانب کردند و گفتند اینمعنی از طبع نقاد تو صورت می پذیرد این بنده نتوانست رد سخن بزرگان کردن، قبول این خدمت کردم و برای هر قطعه گنجفه یکرباعی گفتم طرب انگیز محبت آمیز تا عزیزان از خواندن آن بنقد خوشوقت شوند، و چنان گفته شد که در هر قطعه که صورتی لازم است در بیت اول رباعی لفظ صورت درج کرده و در بیت ثانی رباعی نام پادشاه آن جنس بنوعی دلپذیر درآورد و نام وزیر آن جنس هم بوجهی احسن بازنمود و چنان کرد که اگر در مجلس بعضی عزیزان را میل گنجفه بازی باشد و گنجفه یافت نشود هر رباعی را در قطعه کاغذ بنویسند و بطریق گنجفه قسمت کنند احتیاج بگنجفه نباشد زیرا که نام صورت و پادشاه و وزیر هر جنس در رباعی درآمده باعدد اجناس « و این اسامی در رباعیات بسرخی از آن رقم شده تا نمایان باشد » امید که مقبول طبع صاحبدلان گرد والله اعلم بالصواب.

اطلاعات

منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پوشیده نماند بر ارباب صورت و معنی که این بنده کم بضاعت اهلی شیرازی روزی برسم خدمت در صحبت صاحبدلان بود یکی از جمله آن قوم گنجفه یی در کمال تکلف ترتیب داده بود همانا میخواست که تحفه مجلس یکی از پادشاه زادگان عصر نماید گفت این گنجفه محض صورتیست کاش با او چیزی ضم شدی تا بکمال صورت و معنی آراسته گشتی حضار مجلس گفتند که این چون تواند بود؟ گفت اشعار مناسب پیدا باید کرد که بحواشی این گنجفه ها بنویسند تا صورت و معنی آراسته گردد عزیزان گفتند این مقدار اشعار مناسب این حال مشکل که پیدا شود مگر کسی عمدا بیتی چند مناسب بگوید، همگی روی باینجانب کردند و گفتند اینمعنی از طبع نقاد تو صورت می پذیرد این بنده نتوانست رد سخن بزرگان کردن، قبول این خدمت کردم و برای هر قطعه گنجفه یکرباعی گفتم طرب انگیز محبت آمیز تا عزیزان از خواندن آن بنقد خوشوقت شوند، و چنان گفته شد که در هر قطعه که صورتی لازم است در بیت اول رباعی لفظ صورت درج کرده و در بیت ثانی رباعی نام پادشاه آن جنس بنوعی دلپذیر درآورد و نام وزیر آن جنس هم بوجهی احسن بازنمود و چنان کرد که اگر در مجلس بعضی عزیزان را میل گنجفه بازی باشد و گنجفه یافت نشود هر رباعی را در قطعه کاغذ بنویسند و بطریق گنجفه قسمت کنند احتیاج بگنجفه نباشد زیرا که نام صورت و پادشاه و وزیر هر جنس در رباعی درآمده باعدد اجناس « و این اسامی در رباعیات بسرخی از آن رقم شده تا نمایان باشد » امید که مقبول طبع صاحبدلان گرد والله اعلم بالصواب.
هوش مصنوعی: در روزگاری خاص، من، یک شیرازی با امکانات محدود، در جمع اهل دل نشسته بودم و یکی از شرکت‌کنندگان تصمیم داشت که برای مهمانی هدیه‌ای به عنوان گنجفه تهیه کند. او می‌خواست که این گنجفه تنها ظاهری نداشته باشد و چیزی به آن اضافه کند تا هم از نظر شکل و هم از نظر مفهوم کامل‌تر شود. حضار سوال کردند که این کار چگونه ممکن است؟ او پیشنهاد داد که اشعاری مناسب پیدا شود و به حواشی گنجفه‌ها نوشته شود تا آن‌ها را زیباتر کند. برخی از حضار گفتند که این کار دشوار است و فقط ممکن است کسی عمداً چند بیت مناسب بگوید. در این میان، نگاه‌ها به من دوخته شد و از من خواسته شد که این کار را انجام دهم. من هم به بزرگان احترام گذاشتم و قبول کردم. برای هر قطعه از گنجفه یک رباعی سرودم که روحیه‌بخش و دلپذیر بود تا حضار از خواندن آن لذت ببرند. به این ترتیب، در هر قطعه، در بیت اول واژه «صورت» را آوردم و در بیت دوم نام پادشاه و وزیر آن جنس را به طرز زیبا ذکر کردم. به این روش، اگر کسی به گنجفه بازی علاقه داشت و گنجفه‌ای در دسترس نبود، می‌توانستند هر رباعی را روی کاغذ بنویسند و به شکل گنجفه استفاده کنند، زیرا نام‌ها و اطلاعات مورد نظر در رباعی‌ها موجود بود. این اشعار به صورتی نوشته شده بود که به راحتی قابل تشخیص باشند و امیدوار بودم که مورد قبول اهل دل واقع شود.